بیماری‌های قلبی، از جمله حمله قلبی قاتل شماره یک انسانها در جهان است. ریسک حمله قلبی در یک شخص به مجموعه عوامل مرتبط با هم بستگی دارد. عواملی چون: ورزش، سیگاری بودن، رژیم، اضافه وزن، ژنتیک. اما ضرباهنگ شبانه روزی بدن نیز نقش مهمی را ایفا می‌کند که باعث می‌شود در ساعات مشخصی هر شخص استعداد بیشتری برای آسیب دیدن داشته باشد.
اگر حدس می‌زنید که محدوده خطر بعد از یک روز کاری پر استرس قرار دارد، دوباره فکر کنید و حدس بزنید. در اینجا پاسخ دکتر روبرتو مانفردینی از استادان پزشکی دانشگاه فرارا ایتالیا به این سئوال را میخوانیم.
خطرناکترین زمان برای حمله قلبی و برای تمام حالات اضطراری قلبی عروقی، شامل ایست ناگهانی قلب، پارگی یا اتساع آئورت، انسداد جریان خون ریوی و سکته، صبح و در طول آخرین مرحله خواب است. یک گروه از دانشگاه هاروارد این ریسک را تخمین زدند و متوجه شدند متوسط بیشترین حملات قلبی، آنفارکتوس قلبی بین ساعت ۶ صبح و ظهر، چیزی در حدود ۴۰ درصد است. اما اگر تنها سه ساعت اول پس از بیدار شدن را در نظر بگیریم، این ریسک سه برابر خواهد بود.
سیستم قلبی عروقی از یک الگوی روزانه پیروی می‌کند که بصورت طبیعی، نوسان دارد. طرز عملکرد قلب، نشاندهنده تغییرات روزانه است. بدین شکل، یک حمله قلبی به عدم تعادل بین افزایش نیاز ماهیچه‌های قلب به اکسیژن بیشتر و نرسیدن اکسیژن کافی به قلب یا هر دو بستگی دارد و متاسفانه بعضی از فعالیتهای قلب در اولین ساعت‌های روز نیاز به رسیدن اکسیژن بیشتری دارند: از خواب بیدار شدن و آغاز فعالیتهای فیزیکی، حداکثر هورمون آدرنالین، کریستول ( که باعث افزایش فشار خون و بالا رفتن سطح قند خون می‌شود) و یک افزایش دیگر در فشار خون و ضربان قلب در اثر کاته کولامینها (آدرنالین و نورادرنالین)، باعث یکباره بالا رفتن فعالیت قلب در هنگام از خواب برخاستن شما می‌شود. تمام این عوامل باعث افزایش ناگهانی مصرف اکسیژن شده، اما همزمان باعث تنگ شدن رگها نیز می‌شود. پس در اینجا شما رگهای تنگ شده‌ای دارید که جریان خون به سمت شرایین قلب را نیز کاهش می‌دهد.
لخته شدن خون می‌تواند مسیر رگها را مسدود کند و در نتیجه خون رسانی به قلب با اختلال مواجه خواهد شد. وقتی ما از خواب برمی‌خیزیم، پلاکت‌های خون، ذراتی که باعث ایجاد لخته می‌شوند، به رگها چسبیده‌اند. به طور معمولی در بدن یک سیستم داخلی وجود دارد که باعث تجزیه و حل شدن این لخته‌ها می‌شود. اما در صبحگاه، فعالیت سیستم تجزیه فیبرین کاهش می‌یابد. پس بدن استعداد بیشتری در ایجاد لخته‌هایی دارد که شریان قلب را مسدود کند. در این راستا، خون رسانی به قلب کاهش یافته و این در حالیست که بدن نیاز به جریان خون بیشتری دارد.
تمامی این تغییرات برای کسانی که کاملاً سالمند، خطرناک نیست. اما برای کسی که مشکل کوچکی در شریان‌های قلبش دارد، اگر این تغییرات همزمان رخ دهد و او در پیک شروع فعالیتهای بدنی قرار گیرد، نتیجه این خواهد بود که ریسک بالاتری در بروز حمله قلبی در اولین ساعات صبح برای او وجود خواهد داشت.
با اینهمه چرا در آخرین ساعات خواب نیز این ریسک افزایش می‌یابد؟ معمولاً در طول شب سیستم قلبی عروقی نیز خواب است، منظور این است که فشار خون و ضربان قلب کاهش می‌یابد. اما در آخرین مرحله خواب، حرکت سریع چشمان در هنگام خواب که بر این باوریم بیشترین خواب دیدن در این زمان اتفاق می‌افتد، دوره پرخطری برای سیستم قلب و عروق است زیرا وقتی خواب می‌بینید، فعالیت سیستم عصبی و ارادی شما افزایش می‌یابد، حتی بیشتر از زمانی که بیدارید. احتمالاً هر کدام از ما به یاد می‌آوریم که گاهی صبحها که از خواب بیدار می‌شویم بسیار خسته‌ایم. دلیلش این است که در خواب می‌دویدیم یا با خطری مواجه می‌شده‌ایم. در این مرحله قلب شما به سرعت می‌تپد، پس به اکسیژن بیشتری نیاز دارد و به دلایل مشابه، وقتی که از خواب بر می‌خیزید، این فعالیت برای شما خطرناک است، البته در صورتیکه مشکل عروقی داشته باشید.
مردم نمی‌توانند این سلسله وقایع و تاثیرات بیولوژیکی بدنشان را به آسانی کاهش دهند. برای مثال، شما نمی‌توانید ریسک خطر صبحگاهی با دیرتر بیدار شدن را کاهش دهید. بعضی از محققان آزمایشاتی انجام داده‌اند و در آن از افراد خواسته‌اند بعد از بیدار شدن چهار ساعت در رختخواب بمانند و سپس از جا برخیزند، اما همین اتفاقات بعد از این چهار ساعت روی داد. به این دلیل که ریسک مورد نظر به فعالیتهای ما بستگی دارد. اما نباید از تغییرات کاته کولامینها و فشار خون در صبح ترسید. زیرا اینها بخشی از فیزیولوژی ماست و برای افراد سالم مشکلی ایجاد نخواهد کرد.
پزشکان در هنگام درمان باید ریسک صبحگاهی را در نظر داشته باشند. معمولاً افراد صبح پس از بیدار شدن داروهای فشار خون مصرف می‌کنند. پزشک باید مطمئن باشد قرصی که تجویز می‌کند، در زمانی که بیمار بیشترین نیاز به آن را دارد نیز اثرگذار باشد. اما این بسادگی این نیست که از بیمار بخواهیم تا قرصها را بجای صبح، شب قبل از رفتن به رختخواب مصرف کند. زیرا در طول خواب ضربان و فشار خون کاهش می‌یابد و با مصرف قرص اگر این فشار کم، کمتر نیز شود، خون رسانی به مغز کاهش یافته و این نیز خطرناک خواهد بود.