با وجود این، نگرانی‌ها نسبت به این رویکرد بسیار است، چرا که این اتفاق در دل خود با آسیبهای دیگری همراه است و نه‌تنها وضعیت کودکان کار و متکدیان را پشت چراغ قرمز بهبود نمی‌بخشد، بلکه اوضاع را وخیم‌تر می‌کند.
شیک‌سازی و رسمیت‌بخشیدن به خدمات غیرقانونی پشت چراغ قرمز و سر چهارراهها و دیگر هیچ. هدف چیست؟ ساماندهی متکدیان و کودکان کار! کودکانی که کار کردنشان خلاف قوانین حقوق‌بشر است و حال با برچسب مشاغل خدماتی قرار است اشتغال آنها قانونمند شود. این رویکرد ظلم بزرگی به حقوق کودکانی است که نادیده انگاشته شده‌اند، آن‌چنان که هفته گذشته، عضو مجمع نمایندگان تهران در مجلس بر این موضوع صحه گذاشت و گفت: تعریف مشاغل خدماتی برای کودکان کار خلاف مقررات نظام حقوق‌بشری و کنوانسیون‌هایی است که ایران به آنها ملحق شده است.
در واقع خلاف حقوق انسانی است که کودکان به‌شکل رسمی کار کنند، اما میتوان اقداماتی برای متکدیان بالای 18سال اندیشید. به‌گفته طیبه سیاوشی شاه‌عنایتی کودکان کار سر چهار راه‌ها عمدتا پنج تا 15سال سن دارند. این کودکان نمی‌توانند در قالب تعاونی کار کنند، زیرا با این کار از کودکانی که کارکردنشان ممنوع است، بهره‌کشی می‌شود، اما جوانان متکدی را در قالب یک تعاونی میتوان سروسامان داد. او ادامه داد: بر اساس آمارهای رسمی و غیررسمی یک‌میلیون و 500هزار کودک بدون هویت در کشور زندگی می‌کنند. بنابراین نهادهای مردم‌نهادی که به حمایت از کودکان کار پرداختند، باید در این میان به کار گرفته شوند، زیرا از سال‌‌هاپیش در این حوزه فعالیت داشتند. تعریف خدمات ارائه‌شده پشت چراغ قرمزها، در قالب مشاغل خدماتی، راه‌حل واقعی نیست، کما اینکه بسیار آسیب‌زاست. تاکنون تدابیری مختلفی برای ساماندهی کودکان و متکدیان پشت چراغ‌های قرمز اندیشیده شده؛ حتی بارها نظاره‌گر طرح‌های جمع‌آوری ضربتی آنها نیز بوده‌ایم و این بار هم حرف از رسمی‌کردن کار این افراد به میان آمده است. پس ارائه خدمات حمایتی به کودکان کار چه می‌شود؛ کودکانی کاری که برخی از آنها اتباع بیگانه هستند و با مشکلاتی بسیاری دست‌وپنجه نرم می‌کنند، آن‌چنان که هنوز از داشتن اوراق هویتی محرومند. اگر قرار است ساماندهی اتفاق بیفتد، بهتر است به آنها هویت ببخشیم و بستر آموزشی را برایشان فراهم کنیم، حال آنکه در آستانه سال تحصیلی جدید هنوز برخی کودکان کار، چه ایرانی و چه غیرایرانی، از فرایند آموزشی جا مانده‌اند. حال سوالی که پیش می‌آید، این است که آیا با تعریف مشاغل خدماتی برای فعالیت‌های پشت چراغ‌های قرمز با معضل کودکان کار و تکدی‌گری مقابله می‌کنیم یا صرفا فعالیت برخی مشاغل در پشت چراغ‌های قرمز را رسمیت می‌بخشیم؟
کودکان، قربانی مشکلات معیشتی خانوادهها
دستفروشی، تراکت‌پخش‌کنی و همچنین خدمات ارائه‌شده پشت چراغ قرمز خیابان‌ها جزو مشاغل غیررسمی به‌حساب می‌آیند و نمایانگر روند صعودی نرخ بیکاری هستند. در این میان، کودکان هم قربانی مشکلات معیشتی خانوادهها شده و ناخواسته به گردونه مشاغل کاذب وارد شده‌اند؛ معضلی که از دیربار تاکنون رفع نشده و اکنون بر سر همه معابر، حضور کودکان کار و متکدیان امری عادی تلقی می‌شود. با وجود این، تاکنون به‌دلیل نبود متولی مشخص هیچ‌راهکار کارآمدی برای ساماندهی کودکان کار و متکدیان چاره‌ساز نبوده و حالا رسمی‌کردن این معضل میتواند سرآغاز مشکلات دیگری باشد. از سوی دیگر، باید با اقدامات راهبردی به این مساله سروسامان داد، نه اینکه با اجراکردن طرحی با بحرانی دیگر روبه‌رو شویم. بر همین اساس افکارعمومی منتظر راه‌حل اساسی برای مقابله با این پدیده هستند، چرا که حضور کودکان و متکدیان پشت چراغ‌های قرمز علاوه بر داشتن تبعات گوناگون چهره شهر را مخدوش کرده است.
کار کودکان یا مشاغل خدماتی؟
بر اساس آمارهای غیررسمی هشت‌میلیون نفر مشاغل غیررسمی در کشور دارند. چندی پیش وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی در دیدار با محمدعلی نجفی، شهردار تهران، از تشکیل کمیته‌ای با همکاری شهرداری تهران و به‌منظور بررسی ویژه آسیبهای اجتماعی پایتخت خبر داد و گفت: به‌دنبال آن هستیم تا با کمک شهرداری، خدمات پشت چراغ قرمز و چهارراهها را که عمدتا توسط کودکان و متکدیان عرضه می‌شود، در قالب «مشاغل خدماتی» تعریف کرده و حتی تعاونی برای آنها ایجاد کرده و آنها را تحت پوشش قرار دهیم. علی ربیعی با بیان اینکه تهران یک خاصیت دارد و آن اینکه الگوهای آن به‌سرعت در سایر شهرها تسری می‌یابد، افزود: ظاهر شهر تهران از نظر وجود معتادان متجاهر و متکدیان بهم ریخته است و سعی داریم با کمک سازمان بهزیستی، شهرداری و ناجا در قالب تفاهمنامه‌‌ای، برنامه‌‌های خود را جلو ببریم تا چهره شهر را از تکدی‌گری پاک کنیم؛ بدین‌منظور هماهنگی‌هایی نیز با دادگستری انجام شده، به‌گونه‌ای که اگر کودک کاری برای بار دوم جمع‌آوری شود، با نگهداری آن به خانواده‌‌اش اخطار می‌‌دهیم و اگر برای بار سوم ساماندهی شود، کودک به‌مدت طولانی‌تری نگهداری می‌شود. به‌گزارش ایسنا، وزیر رفاه با بیان اینکه آسیبهای اجتماعی در تهران میتواند با کمک شهرداری از بین برود، ادامه داد: شهرداری مراکز نگهداری معتادان متجاهر دارد که در امر نگهداری آنها میتواند با بهزیستی همکاری کند؛ حتی در جمع‌آوری دیگر زمینه‌‌های نابسامانی و سایر آسیبها در شهر میتواند نقش فعالی داشته باشد.
ضرورت حضور همه نهادها در تصمیم‌گیری
یک عضو کمیته اجتماعی شورای شهر تهران درباره ساماندهی مشاغل کاذب پشت چراغ قرمز در گفت‌و‌گو با «آرمان» می‌گوید: قبل از اجراشدن چنین طرحی لازم است کمیسیون فرهنگی و اجتماعی شورای‌پنجم شهر تهران به این موضوع ورود پیدا کند. ما تاکنون در جلسات مربوط به تصمیم‌گیری راجع به ساماندهی خدمات ارائه‌شده در پشت چراغ قرمز حضور نداشتیم. الهام فخاری می‌افزاید: لازم و ضروری است که حتما جلسه مشترکی داشته باشیم و حتما به ملاحظات حقوقی توجه کنیم. در واقع باید انجمن‌های مرتبط با موضوع کودکان و نهادهای متولی در این مورد اظهارنظر کنند.
این در حالی است که این انجمن‌ها در جریان این موضوع قرار نگرفته‌اند. او بیان می‌کند: مساله کار کودکان را نمیتوان با تشکیل کارگروه یا فعالیتی به نام خدمات اجتماعی رسمیت بخشید. فخاری اضافه می‌کند: کار کودکان از نظر قوانین رسمی کشور و همچنین پروتکل‌های جهانی غیرقانونی است. ما موظف هستیم که با توان‌افزایی خانوادهها، ساماندهی و بهبود زندگی والدین یا سرپرستان وضعیت کودکان را بهبود ببخشیم. حتی اگر والدین کودک شایستگی سرپرستی ندارند، قانون وضعیت آن را روشن کرده است. عضو کمیته اجتماعی شورای شهر تهران بیان می‌کند: قرار است در حوزه کودکان آسیبی را کاهش دهیم، نه اینکه آسیبی به آسیبها اضافه کنیم. باید روش درمانی درستی درپیش گرفته شود. او تاکید می‌کند: البته خیلی اوقات درمان ممکن است تهاجمی و دردناک باشد. فخاری می‌گوید: درمورد کودکان اتباع بیگانه، مساله‌ای که پیش می‌آید، این است که والدین آنها به‌صورت غیرقانونی بدون اجازه اقامت در شهر هستند و حتی ممکن است پس از جمع‌آوری برای بازپس‌گیری کودکان خود مراجعه نکنند. این مساله از نظر روانشناختی آسیبی اضافه‌تر به کودک و خانواده او وارد می‌کند. عضو کمیته اجتماعی شورای شهر تهران می‌افزاید: الگوهای دیگری در جهان است، حتی در کشور تجربه‌هایی در ارتباط با کودکان کار داشته‌ایم.
لازم است همه نهادهایی که درباره کودکان کار کمک‌کننده، صاحب‌نظر و وظیفه‌دار هستند، در تصمیم‌گیری‌ها شرکت کنند. او اظهار می‌کند: عدم همکاری کمیسیون فرهنگی و اجتماعی شورای پنجم شهر تهران با وزارت کار و شهرداری موجب شده که برخی زوایا دیده نشود. فخاری تاکید می‌کند: ما و سازمان‌های مردم‌نهاد راه‌حل‌ها و پیشنهاداتی داریم. باید با فکر مشترک اقدامات مشترک طراحی شوند. صرف جمع‌کردن کودکان کار راه به جایی نمی‌برد. در واقع جمع‌آوری کودکان یک گام است و گام بعدی پیش‌زمینه‌ها و پیوست‌هایی است که باید لحاظ شود. بنابراین اعلام می‌کنم ما در جلسات تصمیم‌گیری نبودیم و بی‌اطلاع هستیم. فخاری عنوان می‌کند: کودکان به‌خودی‌خود مساله نیستند، مساله اصلی نهاد خانواده و سرپرست کودکان است. از سوی دیگر، نمیتوان برای کودکان تعاونی تشکیل داد، اما باید برای خانواده‌هایی که کودکان را نخواسته یا از آنها بهره‌کشی می‌کنند فکری کرد. خانواده باید درمان و ساماندهی شوند. عضو کمیته اجتماعی شورای شهر تهران توضیح می‌دهد: جای اینکه بر سرپرست کودکان تمرکز کنیم، بر آخرین حلقه، یعنی کودکان بی‌پناه و آسیب‌پذیر متمرکز شده‌ایم.