دکتر محمد علی نیلفروش زاده؛ متخصص پوست و مو و زیبایی
حتما شنیده اید پای انسان قلب دوم است. بسیاری از گذشتگان بر این باور بودند که نقاط خاصی از کف پا نمایانگر سلامت بخش‌هایی از بدن است و نیاز به مراقبت زیادی دارد تا در همه حال، انسان آرامش داشته باشد.
ورود بی‌مهار کفشهای خارجی با کیفیت پایین از جمله کفشهای چینی مشکلاتی را به دنبال داشته است که از شایعترین آنها بروز آلرژی است.
شایعترین آلرژن‌های کفش
شایعترین آلرژن‌های کفش، لاستیک، مواد شیمیایی و کرومات (درچرم)، نیکل موجود در سگک کفش محسوب میشود.
اگرچه بسیاری از ترکیبات مثل گیاهانی که جهت برنزه یا تیره کردن چرم استفاده می‌‌شوند، رنگ‌ها، کلوفونی، نگهدارنده‌های چرم و ترکیبات پلی اورتان می‌‌توانند به عنوان آلرژن محسوب شوند.
شکل تیپیک یک کفش بوسیله لایه خارجی، پاشنه خارجی و داخلی و شکل دهنده‌های قوزک و شست پا ایجاد میشود، که برای استحکام و شکل دادن به کفش لازم است.
چسب هم از جمله مواد موجود در کفش می‌‌تواند باعث بروز حساسیت شود. لایه خارجی می‌‌تواند چرم، لاستیک یا مواد سنتتیک باشد.
چرم معمولا بوسیله کرومات تیره میشود ولی سایر تیره کننده‌ها شامل گیاهان، فرمالدئید و گلوتارآلدئید هستند.
فرمالدئید باعث تیره شدن چرمهای سفید یا مقاوم به آب میشود و معمولا کمتر باعث بروز حساسیت می‌‌شوند. پس از تیره شدن چرم روغن زده میشود، سپس رنگ می‌‌خورد.
Biocide ها مثل 2-n-اکتیل- 4- ایزوتیازومین 3- یک معمولا به روغن اضافه میشود.
پلی اورتان، لاستیک و فومهای نئوپرن بخصوص در کفشهای اسپرت استفاده میشود.
نئوپرن نوعی لاستیک سنتتیک است که رزین‌های فنومیک به‌خصوص PTBPFR، تیواوره، کربومات و سایر افزودنی‌ها به آن اضافه میشود.
تخت کفش (Sole) از ترکیبات مشابه و یا سایر فرم‌های جامد لاستیک ساخته میشود.
لایه داخلی تخته کفش نیز از همین ترکیبات ساخته میشود. تخته فیبری نوعی ماده فیبری است که غالبا از چوب یا چرم در یک ماده چسبی ایجاد میشود و ممکن است دارای بیوسیدها باشد.
ترکیبات متفاوتی می‌‌تواند باعث بروز واکنش آلرژیک شود مثل لاستیک، رزین‌های فرمالدئید، بیوسیدها و روغن کاج. چسب اصلی معمولا آب شده ترکیبات اورتان، نئوپرن و لاستیک طبیعی است.
چسب معمولا باعث بروز آلرژی نمی‌شود ولی سایر ترکیبات از جمله لاستیک یا PTBPFR آلرژن هستند.
شیوع آلرژی به کفش 3- 11 درصد در بیماران ارجاع شده از تست Patch هستند.
در یک مطالعه وسیع در 55 بیمار واکنش آلرژی به شرح زیر بوده است:
– لاستیک 44 درصد
– کلوفونی 9 درصد
– کرومات 23/6 درصد
– PPD 6/3 درصد
– PTBPFR 20 درصد
علائم بالینی
تعریق باعث میشود آلرژن‌های کفش مهاجرت کنند و بنابراین پترن درماتیت قابل تشخیص نیست.
درماتیت می‌‌تواند بصورت patchy یا وسیع‌تر باشد و بر روی اگزمای قبلی سرشتی سوار شود ولی توزیع آن با توجه به حضور مواد آلرژن در لایه خارجی یا تخت کفش متفاوت است.
درماتیت لایه بالایی از ناحیه پشت شست پا شروع شده و به پشت پا و سایر انگشتان کشیده میشود. درماتیت ناشی از عوامل رنگ کننده (کرومات و گیاهان) و چسب غالبا همین فرم را دارد.
ناحیه بین انگشتان کمتر درگیر میشود پاشنه پا ممکن است درگیر شود اما غالبا شیوع این درگیری کمتر از انگشتان پا است.
چسب و ترکیبات لاستیکی معمولا باعث بروز درماتیت منطقه‌‌ای محدود به پنجه پا است (toecap) آلرژی به نیکل ناشی از سگک کفش باعث بروز درماتیت لوکانیزه در پوست نزدیک آن میشود.
صندل‌های هندی غالبا فرم خاصی از درماتیت را ایجاد می‌‌کند که اکثراً شدید بوده و بین انگشت پا و انگشتان کنار آن در سطح پشتی پا را درگیر می‌‌کند.
درگیری پاشنه پا و ناحیه تخت کفش به محدوده نقاط فشار پا ایجاد میشود. در کفشهای ورزشی چون کفش باید Fit پا باشد ممکن است تخت کفش تمام سطح پا یا ناحیه تخت کفش را درگیر کند و یا فقط جلوی پا را درگیر کند.
افرادیکه درماتیت کفش دارند در سایر نقاط بدن بخصوص دست هم درگیر هستند. چکمه (Boot)ها فرم مشابهی از درماتیت کفش ایجاد می‌‌کند و حتی بر روی ساق پا هم گسترش پیدا می‌‌کند.
نوعی درماتیت تماسی آلرژیک اگزماتو و یا پورپوریک در بیماران حساس به تیواوره و IPPD دیده میشود. آلرژی به جوراب‌‌ها و کوتاه و یا بلند یا اسپری خوشبو کننده و یا پودرهای ضد قارچ ایجاد میشود.
افرادیکه آلرژی به ترکیبات ذکر شده دارند بایستی مراقب پوشیدن کفشهای سنتتیک باشند.
بسیاری کارخانه‌‌ها کفشهای خود را گارانتی نمی‌کنند که عاری از لاستیک یا مواد شیمیایی و PTBPFR باشند. بیماران حساس به این ترکیبات باید کفش تمام چرم بدون وجود مواد پلاستیکی تزریق شده در آن بپوشند.
کفشهای فاقد آلرژن توسط بعضی کارخانه‌‌ها تولید میشود ولی بسیار گران هستند.
در بعضی بیمارستان‌ها در بخش ارتوپدی مشاور جهت انتخاب کفش مناسب دارند. افرادیکه به مواد رنگی کفش حاسیت دارند نیاز دارند که کفشهای حاوی رنگ‌های نابریک یا الیاف نایلون نپوشند. همچنین از پوشیدن جوراب‌های حاوی الیاف نایلون اجتناب کنند.
جوارب‌های قدیمی می‌‌تواند به عنوان مخزن از آلرژن عمل کند و باید تعویض شود.
افزایش بیش از حد تعریق در درماتیت ناشی از کفش شایع است و با درمان به کمک Jntophoresis تعریق بیش از حد و به دنبال آن درماتیت بهبود پیدا می‌‌کند سایر درمان‌ها شامل پوشیدن جوراب‌های نخی یا جوراب‌های جاذب عرق هستند.
Patch test
بسیاری از آلرژن‌های کفش که شایع‌تر هستند در این تست یافت می‌‌شوند از جمله دی کرومات، لاستیک، PTBPFR کلوفونی و نیکل.
بعلاوه کفشهای مخصوص و انواع مختلف آن باید استفاده شده و آلرژن‌ها بصورت جداگانه بررسی شود.
البته با انجام این تست 20-10 درصد آلرژن‌ها تشخیص داده میشود. بهتر است قطعات کفش که باعث بروز درماتیت میشود در ابعاد cm21 یا کمی بزرگتر بررسی شود.
در صورتی‌که تست + شود ولی هیچ قطع ای از کفش حاوی آلرژن نباشد، باید به آلرژن‌های غیر کفشی از جمله اسپری‌‌های معطر یا داروهای ضد بو موجود در کفش شک کرد.
منبع: زندگی آنلاین