افرادی که تغذیه مناسبی ندارند، مستعد ابتلا به انواع و اقسام بیماری‌ها هستند. بسیاری از افراد تصور می‌کنند پیروی از رژیم گیاهخواری می‌تواند در داشتن بدن سالم به آنها کمک کند در حالی‌که این رژیم مناسب همه افراد نیست و حتما هم باید با رعایت برخی نکات، زیر نظر متخصص تغذیه آن را دنبال کرد.
دکتر جهانبخش سنجابی‌شیرازی، پزشک متخصص تغذیه و رژیم‌شناس R.D (تائید صلاحیت شده بین‌المللی – Registered Dietian ) شما را با این رژیم غذایی آشنا می‌کند.
مضر یا مفید؟
نظرات زیادی درباره گیاهخواری وجود دارد و برخی افراد آن را خوب و برخی دیگر آن را مضر برای بدن می‌دانند. این‌که رژیم گیاهخواری یک رژیم غذایی خوب محسوب می‌شود یا بد، جواب دقیقی برای آن وجود ندارد و باید گفت این رژیم غذایی کاملا به شرایط بدن افراد بستگی دارد و همه نمی‌توانند چنین رژیم غذایی را دنبال کنند.
جای خالی تخم‌مرغ و لبنیات
برخی افراد گیاهخوار، لبنیات و تخم‌مرغ را نیز به‌دلیل گیاهخواری از برنامه غذایی خود حذف می‌کنند که این مساله می‌تواند مشکلاتی را به وجود بیاورد. این دسته از افراد دچار کمبود مواد مغذی، بویژه کمبود اسیدآمینه و اسیدچرب ضروری می‌شوند که این مساله مشکلاتی را برای بدن ایجاد می‌کند. رژیم گیاهخواری باعث می‌شود برخی اسیدهای آمینه ضروری که فقط در گوشت قرمز وجود دارد، وارد بدن این دسته از افراد نشود. به همین دلیل همه افراد گیاهخوار که اصلا از گوشت قرمز استفاده نمی‌کنند، باید زیر نظر متخصص تغذیه باشند و از مکمل‌ها و کپسول‌های خاصی استفاده کنند.
توجه به یک هرم مهم
از دیدگاه علم تغذیه، حذف لبنیات و تخم‌مرغ کار درستی محسوب نمی‌شود و یک رژیم غذایی سالم، رژیمی است که براساس هرم غذایی تنظیم شده باشد و تمام مواد غذایی که در هرم وجود دارد، باید در برنامه غذایی فرد نیز قرار بگیرد. مواد غذایی مختلفی مانند سبزی، غلات، میوه، پروتئین، چربی، لبنیات و… در این هرم غذایی وجود دارد.
گیاهخواری با روش علمی
متخصص تغذیه ممکن است با توجه به شرایط بدنی یک فرد و به‌دلیل ابتلا به برخی بیماری‌ها، عمده مواد دریافتی بدن را برای فرد از مواد غیرپروتئینی، توصیه کند. این کار در شرایط خاصی انجام می‌شود و دلیلی بر تائید رژیم گیاهخواری برای همه افراد نیست. 80درصد رژیم غذایی افراد با شرایط خاص، ممکن است از گروه غذایی غیرحیوانی هرم غذایی تعیین شود. مثلا آن‌دسته از افرادی که اسیداوریک خون‌شان بالاست، جزو این دسته از افراد محسوب می‌شوند. علاوه بر این، افراد مبتلا به نارسایی کلیوی یا مبتلایان به سندرم‌های خاص باید زیرنظر متخصص تغذیه از مواد غذایی گیاهی بیشتر استفاده کنند. رژیم غذایی این دسته از افراد شباهت زیادی به گیاهخواری دارد، اما در چنین رژیم غذایی گوشت به‌صورت کامل حذف نمی‌شود و تنها باید مقدار آن را محدود کرد. دلیل حذف نکردن گوشت، تامین اسید آمینه ضروری برای بدن این دسته از افراد است.
ممنوعیت گیاهخواری در سن رشد
افرادی که در سن رشد هستند، باید بیشترین حجم پروتئین را دریافت کنند و رژیم گیاهخواری برای این دسته از افراد مناسب نیست چون پروتئین موجود در گیاهان بسیار کم است و امکان تامین نیازهای بدن این دسته از افراد را ندارد. همه افراد در هر سنی که باشند باید تناسب، تناوب و تعادل را در مصرف مواد غذایی با توجه به هرم غذایی رعایت کنند تا دچار مشکل نشوند.
باور نادرست گیاهخواران
امروزه انواع و اقسام مکمل‌ها در بازار موجود است که بسیاری از افراد به ویژه افراد گیاهخوار سراغ آنها می‌روند. گیاهخواران بر این باورند که کمبود مواد پروتئینی را می‌توان از مکمل‌ها تامین کرد، در حالی‌که این باور چندان درست نیست و این مساله کاملا به نوع مکمل و موادی که از آن تهیه شده است، بستگی دارد. برخی مکمل‌های موجود در بازار از آب پنیر درست می‌شود و برخی دیگر، از امعا و احشای حیوانی درست شده است. دسته‌ای دیگر از پروتئین‌ها هم در بازار وجود دارد که از پودرهای خاصی تهیه می‌شود. نحوه تولید و نگهداری مکمل‌ها بسیار مهم است به همین دلیل افراد نباید از هر نوع مکملی که در بازار وجود دارد، استفاده کنند.
برای مصرف مکمل‌ها باید به موارد زیادی توجه کرد. برای مثال، مصرف مکمل‌ها باید متناسب با وزن بدن افراد در نظر گرفته شود. میزان نیاز بدن هر فردی به مکمل، متفاوت با بدن فرد دیگر است که تمام محاسبات مقدار مورد نیاز بدن افراد به مکمل را، متخصص تغذیه می‌تواند انجام بدهد. مصرف بیش از اندازه مکمل‌ها می‌تواند مشکلاتی را برای بدن افراد به وجود بیاورد برای مثال، یکی از مهم‌ترین مشکلاتی که فرد می‌تواند به آن دچار شود، مشکلات کلیوی است. بسیاری از مکمل‌هایی که در بازار وجود دارد، برای افراد عادی مناسب نیست و بیشتر متناسب با نیاز افراد ورزشکار تولید شده است.
چند نکته مهم برای گیاهخواران
برخی افراد گیاهخوار عادت دارند گیاهان را به‌صورت خام مصرف می‌کنند. خام گیاهخواری عوارض بهداشتی زیادی را برای بدن به‌دنبال دارد و می‌تواند باعث ورود تخم برخی انگل‌ها، باکتری‌ها و ویروس‌ها به بدن شود.
نپختن گیاه می‌تواند سوءهاضمه شدیدی را برای این دسته از افراد در پی داشته باشد به همین دلیل خام گیاهخواری به هیچ عنوان توصیه نمی‌شود. یکی دیگر از مشکلاتی که افراد گیاهخوار ممکن است به آن مبتلا شوند، کمبود کلسیم است چون امکان تامین کلسیم بدن از مواد گیاهی عملا امکان‌پذیر نیست و بیشترین حجم کلسیم در لبنیات موجود است.
بسیاری از افراد تصور می‌کنند در صورت شروع رژیم گیاهخواری و عدم سازش بد‌ن‌شان با آن، می‌توانند براحتی به رژیم غذایی عادی برگردند و عوارض ناشی از گیاهخواری را جبران کنند در حالی‌که این باور نادرست است و برخی عوارض گیاهخواری برای بدن جبران‌ناپذیر محسوب می‌شود. آن دسته از افرادی که تصور می‌کنند با خوردن مقدار زیادی گوشت، اسید آمینه مورد نیاز بدن برمی‌گردد، سخت در اشتباه هستند و انجام چنین کاری تنها بالا رفتن اوره و آسیب به کلیه‌ها را در پی دارد.
مهم‌ترین عارضه کمبود اسید آمینه و اسید چرب ضروری بدن، کاهش قدرت ترمیم عصبی به حساب می‌آید. ضمن این‌که کمبود چنین مواد ضروری‌ای، مشکلات حسی ـ حرکتی را نیز به‌دنبال دارد.