مؤسس کمپین “گام به گام تا توقف ناقص‌سازی جنسی زنان” گفت: دایه‌ها یا ماماهای محلی کار ختنه دختران را انجام می‌دهند. این زنان قابله‌هایی هستند که در قدیم که به‌ورز و ماما وجود نداشته کار به دنیا آوردن بچه‌ها و همچنین ختنه کردن دختران را انجام می‌دادند. وقتی دایه‌ای می‌میرد یا در سن بالا به دلیل ضعف جسمانی خود را بازنشسته می‌کند یک زن جوان جایگزین او می‌شود. اما چه اتفاقی می‌افتد که یک زن جوان حاضر می‌شود این کار را انجام دهد؟ پس ما با عاملی به اسم دایه‌ها مواجه هستیم که این سنت را رواج می‌دهند.
رایحه مظفریان؛ مؤسس کمپین “گام به گام تا توقف ناقص‌سازی جنسی زنان” و نویسنده کتاب “تیغ و سنت”، در رابطه با فعالیت‌هایی که در زمینه ختنه دختران انجام داده است، گفت: زمانی که شروع به کار کردیم منابع بسیار کمی راجع‌به این موضوع وجود داشت و ما به‌تدریج اطلاعات به‌دست آوردیم و اطلاعات موجود را ترجمه و منتشر کردیم. مسأله ناقص‌سازی جنسی زنان از گذشته وجود داشته و دو مقاله بسیار مهم در مورد این موضوع داریم که پیشینه این مسأله و نحوه ورود آن به ایران را نشان می‌دهد.
ختنه دختران یک فرهنگ آفریقایی است
او با اشاره به منشأ فرهنگ ناقص‌سازی جنسی زنان بیان داشت: ناقص‌سازی جنسی زنان یک فرهنگ آفریقایی است و از آفریقا به همه جای دنیا سرایت کرده است. در حال حاضر، این مسأله در اروپا، آمریکا، استرالیا و آمریکای جنوبی هم به دلیل وجود مهاجرین آفریقایی در این کشورها دیده می‌شود. در ایران هم همین مسأله صادق است. در مقاله خانم مریم میرزایی که آن را ترجمه کردیم به مهاجرین آفریقایی‌تبار ایرانی اشاره شده که در حال حاضر به زبان فارسی صحبت می‌کنند اما مشخصات ظاهری آفریقایی دارند. ما با استفاده از این مقاله به این نتیجه رسیدیم که همین فرضیه می‌تواند در مورد ختنه در مناطق جنوبی هم صدق کند.
مظفریان در ادامه اظهار داشت: حدس زده می‌شود که این فرهنگ در اوایل قرن 19 و 20 با ورود مهاجران آفریقایی به منطقه جنوب ایران وارد شده سپس به هند و پاکستان رسیده است چون در مناطق جنوبی هند و پاکستان هم بخشی از مردم این عمل را انجام می‌دهند. در منطقه کردستان هم حدس زده می‌شود که چون کردها با عرب‌ها مخصوصاً با عرب‌های عراق همجوار بودند این موضوع را به این عنوان که سنت دینی و مذهبی است پذیرفته‌اند.
ختنه دختران ریشه دینی ندارد
نویسنده کتاب تیغ و سنت در رابطه با ریشه‌های دینی و مذهبی ختنه دختران گفت: به هیچ عنوان هیچ نشانه‌ای نه در قرآن، نه در سیره پیامبر، نه در اجماع 4 شاخه اهل تسنن و همچنین شیعه وجود ندارد که دین این موضوع را تأیید کند. حتی اگر از منظر قیاس هم وارد شویم ختنه زنان هیچ مزیتی برای آن‌ها ندارد. بحثی در قیاس داریم که می‌گوییم اگر کاری روی مردها انجام می‌گیرد و فواید آن از نظر علمی ثابت شده است آن زمان که اصرار می‌کنیم آن اقدام باید روی زنان هم انجام شود باید فوایدش اثبات شده باشد اما مقالات متعدد پزشکی نشان می‌دهد ختنه دختران به شدت برای آن‌ها خطر دارد.
بیشترین میزان ختنه دختران در جزیره قشم است
او شیوع ختنه دختران در جزیره قشم را بیشتر از سایر مناطق کشور دانست و گفت: در استان هرمزگان این عمل روی حدود 60 تا 80 درصد دختران انجام می‌گیرد. در کردستان نیز بسته به مناطق مختلف این عمل در حدود 30 تا 50 درصد انجام می‌شود. در مناطقی از استان هرمزگان مانند شهر بستک فعالان اجتماعی می‌گفتند امکان ندارد این مسأله وجود داشته باشد اما وقتی پیگیری کردیم روستایی را پیدا کردیم که هنوز این کار آنجا انجام می‌گیرد. این در حالی است که حتی یک قربانی هم زیاد است. در آذر ماه سال 94 از بوکان خبری رسمی منتشر شد که والدین دختری 5 ساله او را برای ختنه به مراکز ختنه پسران بردند اما چون این مراکز این کار را انجام ندادند مجبور شدند دختر را پیش ماما محلی ببرند که او هم دختر را ناقص کرد و مجبور شدند او را به دلیل خونریزی زیاد به بیمارستان ببرند اما والدین اعلام کردند که از ختنه‌شدن دخترشان راضی هستند.
پدیده دایه‌شدگی
مظفریان در خصوص دایه‌های یا ماماهای محلی که کار ختنه دختران را انجام می‌دهند، گفت: این زنان قابله‌هایی هستند که در قدیم که به‌ورز و ماما وجود نداشته کار به دنیا آوردن بچه‌ها و همچنین ختنه کردن دختران را انجام می‌دادند. من در مقاله “زنان مهربان در سنت ختنه” به پدیده دایه‌شدگی اشاره کردم و در آنجا گفتم وقتی دایه‌ای می‌میرد یا در سن بالا به دلیل ضعف جسمانی خود را بازنشسته می‌کند یک زن جوان جایگزین او می‌شود. اما چه اتفاقی می‌افتد که یک زن جوان حاضر می‌شود این کار را انجام دهد؟ پس ما با عاملی به اسم دایه‌ها مواجه هستیم که این سنت را رواج می‌دهند.
نویسنده کتاب تیغ و سنت عنوان داشت: یکی از مسایل ما پافشاری اهل تسنن روی این موضوع است و می‌گویند دین سفارش کرده که این اقدام حتماً باید انجام گیرد چون ثواب دارد و اگر دختر ختنه نشود نمی‌تواند دست به قرآن بزند، نمی‌تواند غذا بپزد، برای شوهرش حلال نیست و… . مسأله دیگر این است که پزشکان و پرستارانی که در روستاها کار خدمات درمانی انجام دهند آگاهی‌های لازم را در خصوص این موضوع ندارند و نسبت به این موضوع تذکری به زنان نمی‌دهند. درواقع، بهورزها چیزی در این رابط نمی‌دانند که بخواهند آگاهی‌هایی به خانواده‌ها بدهند چون ختنه دختران در یک فضای خفقان انجام می‌گیرد و کسی جز مادر و مادربزرگ دختر نمی‌داند دختر کی ختنه می‌شود.
واکنش قوانین ایران به این پدیده
مظفریان در رابطه با قوانین موجود در خصوص ختنه دختران بیان داشت: در ماده 664 و 707 قانون مجازات اسلامی برای برش اندام تناسلی زنان به هر شکلی که آسیب بزند دیه تعیین شده است اما مشکل این‌جاست که این قوانین اجرایی نمی‌شوند. برای اجرایی‌شدن این قوانین هم دولت باید وارد عمل شود و دایه‌های محلی که این کار را انجام می‌دهند پیدا کند و از آن‌ها تعهد بگیرد که این کار را نکنند. ما در این خصوص با معاونت امور زنان و خانواده و مرجع ملی حقوق کودک صحبت کردیم و آن‌ها در جریان تمام جزئیات مسأله هستند. فعالیت‌هایی را با مشارکت معاونت زنان آغاز کرده‌ایم که ان‌شاالله خبرهای آن را منتشر می‌کنیم.
فعالیت‌های کمپین گام به گام تا توقف ناقص‌سازی جنسی زنان
مإسس کمپین گام به گام تا توقف ناقص‌سازی جنسی زنان در رابطه با فعالیت‌های این کمپین گفت: ما در این خصوص فعالیت‌های میدانی و مجازی داریم و تلاش می‌کنیم گزارش تمام کارهایی که تاکنون انجام داده‌ایم را از طریق فضای مجازی به ثبت برسانیم. درواقع، یک کتابخانه مجازی و مرجع در این خصوص داریم که نشان می‌دهد از روز اول چه اتفاقاتی در ایران افتاده، چه قدم‌هایی برداشته شده و حالا در چه نقطه‌ای هستیم. چون روز اول اصلاً این حرف‌ها و اتفاقات نبود و کسی باور نمی‌کرد چنین مسأله‌ای وجود داشته باشد. از سوی دیگر، تلاش داریم از تمام پتانسیل‌های موجود برای آگاهی دادن به مردم این مناطق استفاده کنیم. رایزنی‌هایی هم با دولت برای پذیرش این موضوع انجام داده‌ایم. تاکنون نیز اتفاقات مثبتی با همکاری دولت و فعالان اجتماعی افتاده است که به زودی رسانه‌ای می‌شود.
او در ادامه خاطرنشان کرد: همین پیشرفت گام به گام باعث شده اطلاعات مردم بومی نسبت به خطرات این عمل بیشتر شود و کلیشه‌هایی که در ذهن آن‌ها وجود دارد از جمله این که ختنه زنان یک سنت عربی و مذهبی است تصحیح شود. با علمای اهل تسنن این مناطق هم تعاملاتی داشته‌ایم البته اهل تسنن سیستم خاصی دارند و نمی‌شود فرد به فرد با آن‌ها صحبت کرد بلکه باید گروه گروه با آن‌ها صحبت کنیم. ما چندین‌بار سعی کردیم اطلاعاتی را به آن‌ها انتقال دهیم اما این که چقدر تأثیر داشته باشد هنوز مشخص نیست چون زمان می‌برد. تنها تقاضای ما ممنوع کردن ختنه دختران از طریق تصویب قانونی مخصوص در مجلس و همچنین پیگیری‌های قانونی این قضیه است.