این قابل درک است که کودکان زمانی که دوستی کار نادرستی انجام می‌دهد احساس خشم، ناراحتی و بی‌قراری کنند. شاید والد یا دوستی حرف ناخوشایندی بزند و یا کودکی مثلا یک اسباب بازی عزیز و دوست داشتنی را بشکند، رازی را فاش کند و یا او را مسخره کند. در این صورت هیچ بعید نیست که کودک دچار خشم و عصبانیت شود.
هرچند که معمولا گفته می‌شود کودکان زود فراموش می‌کنند و قهر و آشتی آنها دوامی ندارد اما این مساله در واقع به شخصیت و روحیه کودکان ربط دارد. همچنین آنچه کودک در خانواده می‌‌‌آموزد در انتخاب اینکه آیا باید ببخشد یا نه تاثیر گذار است. برخی از کودکان نمی‌بخشند. یک کودک ممکن است هرگز فراموش نکند که یک نفر دو سال قبل اسباب‌بازیش را شکسته است. اغلب کودکان کسی که دستشان انداخته، مسخره کرده، آزار داده و موجب ناراحتی شده را فراموش نمی‌کنند. کودکان ترس و وحشت ناشی از دعوای والدین را نیز فراموش نمی‌کنند. آنها ممکن است بار خشم و انتقام جویی را سال‌های سال به دوش بکشند. برای اینکه این مساله را درک کنید خوب است به کودکی خود نگاهی بیندازید. احتمالا در خاطرات شما خاطره کسی که باعث ناراحتی‌تان شده همچنان باقی است و چه بسا به عنوان یک حادثه تلخ باعث دستکاری احساساتتان شود.
کودکی که به شدت از مساله‌ای آسیب دیده احتمالا تمایل دارد آن را تلافی کند. این احتمال وجود دارد که بدگویی کسی را بکند، عمل بدتری را انجام بدهد و یا صرفا کینه‌ای را نسبت به فرد یا افراد خاصی به دل بگیرد و یا تلاش کند برای تسکین خود دقیقا شبیه آن عمل را سر فرد دیگری که اصلا ربطی به ماجرا ندارد تلافی کند. در بعضی موارد کودک دیگر نمی‌تواند به دیگران اعتماد کند. او ممکن است در ایجاد رابطه‌های تازه با دیگران دچار مشکل شود و یا هرگز نتواند با کسی که اشتباهی در حق او کرده دوباره دوستی کند.
بخشش برای کودکان
بخشش راهی برای کنترل احساسات منفی، افکار نادرست و تسلط بر خود و روابط است. این یک مهارت ضروری است تا روابط افراد به ویژه روابط دوستی پایدار بمانند. بدون تلاش برای بخشیدن دیگران بخاطر اشتباهاتی که در حق ما می‌کنند نمی‌توانیم احساس خوشایندی نسبت به خود و دیگران داشته باشیم. کسی که نمی‌تواند ببخشد نمی‌تواند دوباره اعتماد کند. بخشیدن راهی برای حل مشکلاتی است که چه بخواهیم یا نخواهیم در روابط به وجود می‌آیند.
یک پژوهشگر هلندی به نام «ون‌در وال» در سال ۲۰۱۶ پژوهشی بر روی کودکان سال‌های چهارم، پنجم و ششم انجام داد. بر اساس پژوهش «ون‌در وال» کودکان معمولا دوستان صمیمی خود را راحت‌تر از کسی که دوستش ندارند می‌بخشند زیرا آنها به ارتباط طولانی‌تر خود در رابطه فکر می‌کنند اما معمولا در مورد افراد دیگر چنین مساله‌ای را لحاظ نمی‌کنند. در این پژوهش همچنین مشخص شده است که کودکانی که دیگران را می‌بخشند شادتر و راضی‌تر هستند به ویژه پس از آنکه دوستشان را می‌بخشند.
در عین حال مشخص شده است که زمانی که کودک احساس می‌کند دوستی در حقش خیانت کرده دشوارتر می‌تواند او را ببخشد در حالی که اگر این خیانت از سوی یک فرد ناآشنا صورت بگیرد کودک کمتر به آن اهمیت می‌دهد.
علاوه بر این کودکان گاهی میان بخشیدن یا نبخشیدن دوستان خود دچار مشکل می‌شوند و نمی‌توانند به راحتی انتخاب کنند که بخشیدن کار درستی است یا نه. آنها دقیقا مانند بزرگ‌سالان دچار احساسات متناقضی نسبت به مساله بخشیدن می‌شوند.
نقش والدین در آموزش بخشیدن دیگران
والدین نقش مهمی در آموزش مفهوم اخلاقی بخشیدن به فرزندانشان را دارند. بسیاری از کودکان این مفاهیم اخلاقی را از والدین خود الگوبرداری می‌کنند. فرزند شما به نحوه واکنش شما نسبت به کسی که باعث ناراحتی و آزارتان شده به دقت توجه می‌کند. او رفتار شما را ارزیابی می‌کند… آیا مادرم، پدر را بخاطر رفتار غلطش بخشید؟ آیا پدرم مرا بخاطر ظرفی که شکستم بخشید؟ آیا مادرم همکارش را بخاطر اشتباهی که در کارش داشت بخشید؟ آیا پدرم در مورد بحثی که با خواهرش داشته با دیگران صحبت می‌کند؟ آیا مادرم بخاطر رفتار دوستش او را مسخره می‌کند؟ چقدر طول می‌کشد تا عصبانیت مادرم فروکش کند؟ پدرم چطور با این مساله کنار می‌آید؟
گاهی والدین به کودکانشان مستقیما می‌گویند که چطور نسبت به رفتار اشتباه دیگران واکنش نشان بدهند. با توجه به موقعیت و ارزش‌های خانوادگی والدین به کودک می‌آموزند که او چطور باید واکنش نشان بدهد. برخی از والدین کودک را تشویق می‌کنند که نسبت به اشتباه دیگران بی‌توجه باشد. برخی می‌گویند هر کسی اشتباه می‌کند و برخی هم کودک را به انتقام جویی تشویق می‌کنند.
واقعیت این است که شما نباید اشتباهی که باعث ناراحتی کودکتان شده را نادیده بگیرید. وقتی او ناراحت است شما نمی‌توانید بگویید این مساله بی‌اهمیت است و اشکالی ندارد. در عین حال این نهایت بی‌مسئولیتی است که کودک را به انتقامجویی تشویق کنید. در واقع شما باید به کودک نشان بدهید که متوجه ناراحتی و خشم و آزاری که او دچارش شده هستید اما در عین حال تلاش کنید که او را به سوی بخشش دیگران هدایت کنید.
کودک باید بداند که هیچ کس کامل نیست و همه آدم‌ها اشتباه می‌کنند اما همدلی کردن، بخشیدن و تلاش برای ایجاد یک رابطه بهتر، برای داشتن یک زندگی سالم و شاد لازم است. خوب است که کودکتان بداند با بخشیدن دیگران چه چیزهای بهتری نصیبش خواهد شد.
راهنمای بخشیدن
برخی از کودکان کینه جو هستند. برای آنها دشوار است که اشتباه کسی را ببخشند. در واقع آنها جزئی‌ترین اشتباه دیگران را که باعث ناراحتی و رنجش‌شان شده به خاطر می‌سپرند. چنین کودکانی دنیا را جایی پر از آسیب‌ها و نامهربانی‌ها می‌بینند. این کودکان در مهارت همدلی ضعیف هستند و گمان می‌کنند با هر اشتباهی دنیا و رابطه به پایان می‌رسد. برای چنین کودکانی تقویت احساس همدلی و افزایش مهارت بخشیدن دیگران بسیار ضروری است. در این راهنمای مختصر شما می‌توانید به این کودک کمک کنید تا راحت‌تر از اشتباه دیگران بگذرد و آنها را ببخشد. به کودک بگویید:
ـ اگر این اشتباه فقط یک بار اتفاق افتاده ممکن است دیگر تکرار نشود پس بهتر است از آن بگذرد.
ـ اگر این اشتباه از روی عمد و با قصد آزار و ناراحتی رخ نداده پس بهتر است به آن اهمیتی ندهد.
ـ اگر این اشتباه جدی نبوده نباید آن را جدی بگیرد.
ـ اگر کسی که اشتباه کرده عذرخواهی کرده باید او را ببخشد.
ـ اگر این اشتباه از سوی یک دوست بسیار مهربان و خوش قلب رخ داده اصلا لزومی ندارد که به آن فکر کند.
ـ اگر این اشتباه در ماه‌ها و سال‌های قبل رخ داده دیگر ارزش فکر کردن ندارد.