این دغدغه به گونه ای بوده که کشاورزی به عنوان یکی از زنجیره های اصلی تولید و سلامت مردم و جامعه در برخی مناطق آسیب دیده و سودجویان برای تولید و فروش بیشتر به سمت استفاده از آب های غیرمتعارف یا پساب آلوده بخش های مختلف روی آورده اند.
این درحالی بوده که با صرف هزینه آب های نامتعارف (فاضلاب خام یا پساب) قابل تبدیل به آب مورد نیاز بخش های غیر شرب و از جمله کشاورزی بویژه در ایام خشکسالی و کمبود بارش و کاهش ذخیره منابع آبی است.
پساب به عنوان منبع آبی غیر متعارف می تواند در صورت تصفیه و رسیدن به حد استانداردهای بهداشتی به عنوان منابع در حوزه کشاورزی و آبیاری فضای سبز استفاده شود.
به گفته کارشناسان حوزه آب و فاضلاب؛ اما هدایت فاضلاب خانگی تصفیه نشده به اراضی کشاورزی باعث تغییر در بافت خاک، تجمع نمک ها در خاک، کاهش حاصلخیزی خاک، بروز اثرات طولانی مدت روی خاک شده وادامه آن آسیب بر پیکره کشاورزی را به همراه خواهد داشت.
این معضل متاسفانه در استان گلستان به دلیل مشکلات ناشی از خشکسالی و نیز سودجویی افرادی که سلامت مردم برای آنان پله ترقی می شود، گاه و بیگاه نمود یافته و مردم بدون هیچ آگاهی سبزی و صیفی که با آب آلوده آبیاری شده است را به خانه می برند.
هم اینک مشکل استفاده از پساب آلوده و به عبارتی فاضلاب خام به جای استفاده از آب در امور و نیازهای مصارف کشاورزی به یک معضل در حوزه سلامت مردم تبدیل شده است و نمونه آن نفوذ پساب به چاه آب روستای اوجابن گرگان و نیز آبیاری مزارع سبزی وصیفی این روستا با آب فاضلاب و بروز مشکلات گوارشی و راهی شدن تعداد زیادی از اهالی به مراکز و کادر درمانی در هفته گذشته بود.
از سوی دیگر در برخی روستاهای گرگان بویژه در شمال و شمال غربی شهرستان، کشاورزان برای آبیاری مزارع و باغات خود از آب رودخانه انجیراب استفاده می کنند درحالی که به گفته دست اندرکاران امور بهداشت و سلامت آب این رودخانه به دلیل نفوذ فاضلاب خام ، آلوده و خطر ساز است.
در حاشیه این رودخانه عده ای سودجو به صورت غیر قانونی با ایجاد کانال و آبروهایی مسیر آب رودخانه را عوض کرده و در پشت یک پشته سد مانند آن را ذخیره کرده و این پساب آلوده را هکتاری 200 هزار تومان به زارعان منطقه برای آبیاری مزارع می فروشند و این درحالی بوده که کشاورز با توجه به خشکسالی و ضرورت نجات کشت خود از نابودی مجبور به استفاده از این آب است.
به گفته دست اندرکاران سلامت و کارشناسان بهداشت محیط، این آب آلوده به آلاینده های میکروبی و شیمیایی وغیر شیمیایی بوده و به سلامت مصرف کنندگان اینگونه تولیدات کشاورزی آسیب می رساند.
به گزارش ایرنا چند سالی است که در بخش هایی از شهر گرگان طرح جمع آوری فاضلاب اجرایی شده است، اما هنوز بسیاری از منازل و مناطق این شهر به شبکه و شریان اصلی آن متصل نیستند و همین مساله باعث شده تا بخشی از پساب خانگی و بخش های مختلف بهانه ای برای سودجویان و بهره مندی آنان در حوزه کشاورزی شود.
برای رفع این مشکل در شورای سلامت شهرستان بارها بحث و بررسی و راهکار ارائه شده اما مصوبات این بخش اجرایی نشده و تضمین اجرای آن هر بار به نشست بعدی ارجاع شده است.
رضا ترابی بخشدار مرکزی شهرستان گرگان در گفت و گو با خبرنگار ایرنا روستاهایی که با این مساله درگیر هستند را شامل اوجابن، قلعه محمود، سیستانی محله، زنگیان، شیرمحمود، کریم آباد و چندین روستای دیگر بیان کرد.
کارشناس ارشد بهداشت محیط شهرستان گرگان دراین پیوند گفت که تجمع مواد سمی در محصولات و انتقال در زنجیره غذایی باعث بروز انواع بیماری ها در انسان می شود.
علی غلامی افزود: آلودگی خاک و به تبع آن آلودگی آب های زیر زمینی از جمله مضرات استفاده از آب فاضلاب خانگی و غیرخانگی در آبیاری تولیدات کشاورزی بویژه محصولات روز چین، سبزی و صیفی است.
وی؛ پساب خانگی را شامل آب استفاده شده برای شستشو، ماشین لباسشویی و دیگر ملزومات زندگی بیان کرد و اظهار داشت: هنگامی که آلودگی به طور مستقیم یا غیر مستقیم و بدون تصفیه از مواد ترکیبی مضر؛ در آب ها تخلیه می شود بر گیاهان و موجودات زنده درون آب تاثیر گذاشته و پس از آلوده سازی محیط زیست ،در مرحله بعد سلامت مصرف کنندگان را در خطر قرار می دهد.
وی با اشاره به اینکه مهمترین عامل ایجاد کننده مخاطرات بهداشت فردی، میکروارگانیسم های بیماری زا، انگل ها و مواد سمی و شیمیایی فاضلاب هستند، افزود: مشکلات بهداشتی محصولات کشاورزی در نتیجه فعل و انفعالات و واکنش های مختلف بین ترکیبات و آلاینده های فاضلاب با خاک و گیاه اتفاق می افتد.
بخشدار مرکزی گرگان همچنین به خبرنگار ایرنا گفت: رودخانه انجیراب در شهر یک فرصت است ، اما با توجه به اینکه آب آن به دلیل ورود پساب خانگی و غیر خانگی آلوده بوده و بدون تصفیه وارد زمین های کشاورزی این منطقه می شود یک تهدید است.
به گفته رضا ترابی؛ با ساخت یک تصفیه خانه روستائی با هزینه کم می توان امکان استفاده از این آب را بدون نگرانی برای آبیاری حوزه کشاورزی فراهم کرد.
وی در خصوص اقدامات برای جلوگیری از ورود آب های نامتعارف به این رودخانه و ممانعت از استفاده این آب در حوزه کشاورزی اظهار کرد: در راستای تامین سلامت شهروندان، دادستانی شهرستان از همه دستگاه ها خواسته تا متخلفین در این بخش شناسائی و معرفی تا با آنان برخورد قانونی شود، اما تاکنون متولیان امر در این خصوص اقدامی نکرده اند.
وی تاکید کرد که این مشکل سلامت مردم را درخطر قرار داده است و بخشداری تا رفع این مشکل پیگیر خواهد بود.
ترابی در این خصوص به تخریب آبراه های ایجادی برای توزیع آب آلوده رودخانه به داخل زمین های کشاورزی منطقه اشاره کرد و افزود: نفوذ این آب به داخل چاه یک روستا اواخر هفته گذشته باعث بروز مشکلات گوارشی برای جمع زیادی از اهالی شد.
بخشدار مرکزی گرگان اضافه کرد که در این پیوند روز جمعه گذشته با هماهنگی نیروی انتظامی و با بیل مکانیکی دهیاری روستای اوجابن اقدام به تخریب این آبراه ها شد.
وی با گلایه از دستگاه های مربوطه به دلیل انجام ندادن وظایف در این بخش گفت: این مشکلات با سلامت مردم سر و کار دارد و قابل اغماض نیست.
ترابی، ایجاد تصفیه خانه فاضلاب روستایی، ایجاد آب بندان، حفر چاه با توجه به بالا بودن سطح آب در منطقه و جمع آوری آب های سطحی و بهره گیری از آن در حوزه کشاورزی را از راهکارها در این بخش بیان کرد.
وی تصریح کرد: همچنین توسعه کشت پنبه به جای کشت سبزی و صیفی که به صورت مستقیم با سلامت مردم سر و کار دارد ،از دیگر راهکارهای پیشنهادی به زارعان منطقه است.
در این پیوند دادیار دادسرای عمومی و انقلاب گرگان در نشست کارگروه سلامت شهرستان گفت که جهاد کشاورزی و دهیاری ها نسبت به شناسائی متخلفینی که برای آبیاری محصولات کشاورزی از فاضلاب خام استفاده می کنند، اقدام نمایند.
به گفته مسعود سلیمانی؛ در صورتی که مرکز بهداشت و سایر ارگان های ذیربط برای متخلفین اعلام جرم و تخلف کنند دادسرای شهرستان با متخلفین برخورد قانونی می کند و در صورت لزوم دستور تخریب تمامی زراعتی که با فاضلاب خام آبیاری می شود، صادر خواهد شد.
در این پیوند مصوب شده که تیم مشترک نیروی انتظامی، مرکز بهداشت، جهاد کشاورزی و آبفا به منظور شناسایی و برخورد قانونی با کسانی که برای آبیاری محصولات کشاورزی از فاضلاب خام استفاده می کنند، تشکیل شود.
معاون برنامه ریزی و امور عمرانی فرماندار گرگان نیز برخورد قانونی با متخلفان و استفاده کنندگان از فاضلاب خام جهت مصارف کشاورزی را وظیفه اصلی خود بیان کرد و گفت که بازدیدهای انجام شده از مسیر انتقال فاضلاب شهری به سمت تصفیه خانه گرگان نشان می دهد که برخی زارعان و مالکان اراضی شمال شهر گرگان از فاضلاب جهت آبیاری اراضی زیر کشت سبزی و صیفی استفاده می کنند که پیگیری و با آنان برخورد قانونی خواهد شد.
ابراهیم دشتیان افزود: در این پیوند، هماهنگی های لازم برای شناسائی زارعین توسط دهیاری ها و جهاد کشاورزی و معرفی به مراجع رسیدگی کننده، برای برخورد قانونی انجام شده است.
محمد ابراهیم جرجانی عضو شورای اسلامی شهر گرگان نیز آب و فاضلاب را متولی جمع آوری فاضلاب خانگی دانست و بیان داشت: این آب پس از تصفیه قابلیت استفاده برای آبیاری زمین های کشاورزی را دارد.
وی با ادعای اینکه شهرداری دخالتی در این موضوع ندارد ودر صورت مشاهده مانع آن می شود، افزود: اقدامی که از قبل شهرداری برای هدایت آب های سطحی و انتقال آن به رودخانه ها انجام داده است ، اکنون برخی از این بخش برای هدایت فاضلاب استفاده می کنند.
از داخل گرگان مرکز استان گلستان که افزون بر 450 هزار نفر جمعیت دارد سه رودخانه زیارت ، انجیراب و نصر آباد عبور می کند.