استرس چیست؟
استرس یکی از مهم‌ترین علل بروز اختلالات جسمی و روانی است؛ بررسی‌های گوناگون نشان دهنده این است که 70 تا 90 درصد بیماری‌ها با استرس ارتباط دارند؛ فهرست بیماری‌های ناشی از استرس، سرطان، بیماری قلبی، آسم و میگرن را در برمی‌گیرد. علل فیزیکی محیطی و اجتماعی استرس را اصطلاحاً عوامل استرس زا گویند؛ برخی استرس را پاسخ غیراختصاصی بدن به هر موقعیتی می‌دانند که نیاز به سازگاری داشته باشد؛ خواه موقعیت خوشایند باشد (ارتقای شغلی) و خواه ناخوشایند (اخراج ازکار)؛ البته یافته‌های جدید نشان می‌دهد که بین استرس ناشی از موقعیت مطلوب و نامطلوب تفاوت‌های فیزیولوژیک وجود دارد. استرس با سلامتی و عملکرد ارتباط دارد؛ مقادیر کم آن موجب بهبود سلامتی و عملکرد می‌شود و مقادیر زیاد آن سلامتی را به خطر انداخته و عملکرد را دچار اختلال می‌کند.
این نشانه های برایتان آشناست؟
برخی نشانه‌های استرس عبارتند از:
· ضربان قلب سریع‌تر
· سردرد
· گرفتگی گردن و یا درد شانه‌ها
· کمردرد
· تنفس سریع
· تعریق و کف دست‌های خیس
· درد ناگهانی معده، تهوع و اسهال
عوامل ایجاد کننده استرس کدامند؟
عوامل ایجاد کننده استرس را می‌توان به دو دسته بیرونی و درونی تقسیم کرد؛ مهم‌ترین عوامل استرس زای بیرونی عبارتند از مشکلات زندگی (مشکلات اقتصادی، ناامنی شغلی، کار طاقت‌فرسا) و دگرگونی‌های زندگی (مرگ همسر، فرزند یا والدین، ازدواج، طلاق و مهاجرت)؛ اگر استرس از حد معینی فراتر رود به پریشانی تبدیل می‌شود و سلامتی و عملکرد فرد دچار اختلال می‌شوند.
هورمون ها چه نقشی دارند؟
هورمون های استرس شامل آدرنالین یا اپی نفرین و کورتیزول یا هیدروکورتیزون، هستند؛ که از غدد فوق کلیوی که بالای کلیه ها قرار دارند ترشح می شوند. اگرچه هر دو این مواد شیمیایی هورمون استرس هستند، آدرنالین و کورتیزول نقش های بیوشیمیایی متفاوتی ایفا می کنند. آدرنالین عمدتا به گیرنده های عروق قلب و قلب متصل می شود. این امر باعث افزایش ضربان قلب، نیروی انقباض ماهیچه ای و تنفس می شود. کورتیزول به گیرنده های روی سلول های چربی، کبد و پانکراس متصل می شود، که باعث افزایش سطح قابل دسترس گلوکز برای استفاده عضلات می شود. هم چنین به طور موقت دیگر سیستم های بدن، از جمله سیستم گوارشی، رشد، تولید مثل و سیستم ایمنی بدن را مهار می کند.
وقتی استرس می آید…
نتایج فشار عصبی و استرس عبارتند از:
1- اثرات فیزیولوژیکی شامل: حساسیت به بیماری های معمولی، مرض قلبی، زخم معده، سرطان…
2- اثرات روانی شامل: محرومیت و تهاجم، اضطراب، افسردگی، فرسودگی، پریشانی.
3- اثرات شناختی شامل: تقلیل نیروی تمرکز، حافظه ضعیف، اغتشاش فکری.
4- اثرات رفتاری شامل: انجام کار نامناسب، غیبت، خروج از خدمت، مصرف الکل.
از طرفی سیستم مقاومت طبیعی انسان و تجربیات به دست آمده به عنوان عوامل تعدیل کننده استرس همواره در جهت حفظ تعادل انسان به صورت خودکار عمل می کنند.
بیماری های قلبی به شما استرسی ها نزدیک است
سطوح بالای هورمون های استرس در طولانی مدت باعث افزایش خطر ابتلا به بیماری های قلبی، حمله قلبی و سکته مغزی می شود و ممکن است منجر به تغییر ساختاری در حافظه مغز و مراکز پردازش ترس شود. یک تیم تحقیقاتی در شماره آوریل ۲۰۱۰ “Journal of Clinical Investigation” گزارش می دهد که سطوح بالای هورمون های استرس همچنین گسترش سرطان را آسان تر می کند. سلول های طبیعی که از بافت جدا شده اند، به سرعت از بین می روند. با این حال سلول های سرطانی، با وجود پروتئین FAK، از مرگ سلولی محافظت می شوند. محققان دریافتند که آدرنالین پروتئین FAK را فعال می کند و به سلول های سرطانی جدا شده بیشتری اجازه می دهد تا زمانی که بتوانند در یک ناحیه دیگر مجددا متصل شوند زنده بمانند. به علاوه تحقیقات محققان بیانگر آن است که میزان بالای کورتیزول یا هورمون استرس بر مرگ در اثر بروز عوارض قلبی تاثیرگذار است؛ چرا که کورتیزول به منظور کمک به بدن برای رفع استرس و بازیابی ثبات بدنی ترشح می‌شود، اما میزان بالای این هورمون با بروز عوارض قلبی و عروقی از جمله سندروم متابولیک که از علل آن چاقی و فشار خون بالا است، مرتبط می‌شود. همچنین این هورمون خطر تصلب شرایین را نیز به شدت افزایش می‌دهد. رابطه میان استرس و بیماری‌های قلبی ثابت می‌کند که استرس یک عامل خطر برای ابتلا به بیماری‌های عروق کرونر، انفارکتوس حاد میوکارد و افزایش کلسترول است که می‌توان گفت پیشرفت تکنولوژی و زندگی مدرن امروزی موجب تغییراتی در روش زندگی و شرایط اجتماعی وابسته به افزایش اختلالات استرسی و بیماری‌های قلبی و عروقی می‌شود.
استرس همیشه مخرب است؟
برخلاف تصوری که در جامعه وجود دارد، وجود استرس همیشه بد و ویرانگر نیست. زیرا انسان برای این که قادر باشد به شکلی مطلوب به کار و کوشش بپردازد، به مقداری استرس نیاز دارد. در واقع وقتی هیجان‌های منفی به شکل ملایم و خفیف هستند (مثل دلهره‌ی خفیف)، انسان را در اجرای کاری که به عهده دارد به‌حالت آماده‌باش نگه می‌دارند و تنها در صورتی مخربند که تشدید شوند و در عملکرد شخص تداخل کنند. به عنوان مثال نگرانی یک دانش‌آموز برای امتحان روز بعد موجب درس خواندن او می‌شود، ولی اگر این نگرانی شدت یابد، منجر به اضطراب امتحان می‌شود و همین امر مانع یادگیری درس و درنتیجه شکست وی در امتحان می‌شود.
چه کسانی بیشتر آسیب می بینند؟
پژوهشها نشان می‌دهد، بعضی از خصوصیات شخصیتی، آسیب‌پذیری فرد را نسبت به عوارض و اثرات ناشی از رویدادهای منفی و حوادث بیشتر می‌کند. در این پژوهشها مشخص شده است که افرادی با ویژگی‌های زیر، زمانی که با انواع فشارهای روانی مواجه می‌شوند، احتمال بیشتری وجود دارد که دچار صدمات جسمی و روانی شوند:
– کسانی که وابستگی بیش از حد به دیگران مانند والدین، فرزندان، همسر، یا همکاران دارند.
– افرادی که اعتماد به نفس کافی ندارند و یا به توانایی‌های خود اعتقادی ندارند.
– اشخاصی که دوستان صمیمی ندارند و یا ناراحتی‌های خود را با کسی در میان نمی‌گذراند.
– آن‌هایی که نسبت به خود، دیگران، دنیا و آینده خوش‌بین نیستند.
– افرادی که معمولاً درگیری ذهنی زیادی با مشکلاتشان دارند.
چنین افرادی در رویارویی با مشکلات زندگی ممکن است به راحتی تسلیم آن‌ها شده و دست از تلاش و یا مقاومت در برابر سختی‌ها و ناملایمات زندگی بکشند و خود را در برابر مشکلات ببازند. همچنین ممکن است بعضی از اشخاص از لحاظ ژنتیکی و سرشتی آسیب‌پذیری بیشتری نسبت به فشارهای روانی داشته باشند.