بسیاری از والدین به کودکان خود می آموزند که برای صدا زدن دوستان و آشنایان بزرگسال از عناوین خاله و عمو استفاده کنند، غافل از اینکه این عناوین می تواند بهانه ای باشد برای اینکه این افراد راحت تر به حریم کودک تجاوز کنند.
عده ای دیگر از والدین نیز خیالشان راحت است که فرزندشان پسر بوده و از کودک آزاری جنسی در امان است درحالیکه طبق گزارشات انجمن های فعال در حوزه کودک آزاری، اغلب کودکانی که مورد سوء استفاده جنسی قرار گرفته اند، پسر هستند.
همچنین همواره تصور بر این است که کودک آزاری جنسی از سوی مردان انجام می شود درحالیکه آنچنان که در این گزارش می آید ، همواره باید نسبت به شناخت کودک آزاران در هر طبقه و هر جنسی ، هشیار بود.
متاسفانه گزارش هایی از موارد اغوای کودک به روابط جنسی اینترنتی ثبت شده که لازم است والدین در این رابطه نسبت به استفاده کودک از اینترنت و شبکه های اجتماعی حساس باشند.
احمد خاکی معاون اجتماعی بهزیستی استان تهران، مطهره ناظری حقوقدان، وکیل دادگستری و رئیس انجمن حمایت از حقوق کودکان و سعید نوروزی کارشناس مسئول امور آسیب دیدگان بهزیستی استان تهران به واکاوی لزوم شناخت والدین از کودک آزاران ، شناخت علائم کودک آزاری در فرزند پس از رخ دادن واقعه و راه های پیشگیری از آن در این گزارش پرداخته اند.
**کودک آزاری از سوی افرادی که اصلا انتظار نداریم!
کارشناس مسئول امور آسیب دیدگان بهزیستی استان تهران می گوید: کودک آزاری را کسی انجام می دهد که اصلا انتظار نداریم آن فرد انجام دهد به آن معنا که کودک آزاران اغلب بین والدین، جانشین والدین و مراقبان کودک هستند.
سعید نوروزی در گفت و گو با خبرنگار ایرنا می افزاید: عموما کودک آزاری توسط والدین انجام شود اما بستگان، دوستان و آشنایان نیز جزو کودک آزاران هستند و مراجعان در مراکز بهزیستی داریم که مشاهده می شود غفلت والدین از برقراری رابطه با افراد قابل اعتماد، موجب شده تا کودکان در رابطه هایی قرار گیرند که انواع آزارها را تجربه کنند.
وی ادامه می دهد: بسیاری از افراد فکر می کنند آنانی که کودک آزاری انجام می دهند ، بیمار روانی هستند یا رفتار مجرمانه دارند ، درحالیکه ممکن است اینگونه نباشد و بسیاری از آزارگرها، رفتار مجرمانه یا بی تعادلی روانشناختی در حد پاتولوژی آسیب ندارند بلکه کنترل خشم آنها کم است.
**کودک آزار شاید همان معتمد شما باشد
کارشناس مسئول امور آسیب دیدگان بهزیستی استان تهران می گوید: کودک آزاری ممکن است بطور مثال از سوی زن و شوهری اعمال شود که رابطه شان با هم خوب نیست و کودکان سپر بلا قرار می گیرند.
نوروزی می افزاید: در این رابطه ها، خشم هدایت و جابجا شده را به سمت کودکان می بینیم.
وی تصریح می کند: نباید اینطور تصور شود کسی که کودک آزاری می کند فردی مانند غول یا دیو است اتفاقا ممکن است آدم معمولی یا حتی معتمد باشد اما جاهایی تنش های فزاینده ای که در وجودش جمع می شود و مجالی برای بروز و ابراز آن پیدا نمی کند که تنش ها به کودک آزاری منجر می شود.
وی خاطرنشان می کند: طبعا خانواده هایی که گسیختگی بین روابط دارند ممکن است کودکان بیشتر در معرض کودک آزاری قرار گیرند. خانواده هایی که در آنها مصرف مواد به ویژه الکل هست، بیشتر در معرض کودک آزاری قرار دارند.
**کودک آزاری جنسی پنهان
کارشناس مسئول امور آسیب دیدگان بهزیستی استان تهران می گوید: یک بخش هایی از کودک آزاری واقعا پنهان است و مردم خیلی به آن توجه نمی کنند بطورمثال اگر در مواردی، فردی با کودک خود رابطه جنسی یا محرم آمیزی برقرار کند، پنهان می ماند.
نوروزی می افزاید: گاهی کودک آزاری جنسی در خانواده اتفاق می افتد اما اصلا رنگ و لعاب عمل جنسی ندارد و حتی گاهی به محبت نیز تعبیر می شود.
وی ادامه می دهد: این عمل هنگامی اتفاق می افتد که پدر یا مادر، کودک خود را در آغوش بگیرد بدون اینکه مرزبندی های رابطه را حفظ کند و تعامل بیشتری با کودک دارد بطورمثال بیشتر کودک را می بوسد، جاهایی از بدن کودک را می بوسد که خصوصی تر است و ممکن است از بیرون ، یک مادر یا پدر خیلی مهربان تلقی شود که اینها محرم آمیزی پوشیده و کودک آزاری جنسی پنهان است که اصلا ما آنها را نمی بینیم .
وی اضافه می کند: از بیرون که به این مسائل نگاه می شود، هیچ عمل جنسی دیده نمی شود اما مرزها شکسته شده است. اینگونه کودکان در بزرگسالی می گویند که من می فهمیدم اتفاقی در حال رخ دادن است و حس می کردم پدرم دارد کاری می کند که نباید انجام دهد.
**کودک آزاری با رنگ و لعاب راز
کارشناس مسئول امور آسیب دیدگان بهزیستی استان تهران می گوید: کودکان در سنین کودکی، وقتی مشکلی پیش می آید، نمی توانند کوله پشتی را روی کولشان بگذارند و از خانه بیرون بیایند و می مانند، وقتی می مانند مجبورند به این شرایط تن بدهند و متاسفانه بسیاری اوقات، آزارهایی از این دست ، موجب می شود که کودکان فکر کنند این مشکل ما است و مساله را پنهان می کنند.
نوروزی می افزاید: پنهان ماندن کودک آزاری ها به فقدان آموزش خودمراقبتی بازمی گردد بنابراین باید به کودکان آموخته شود که اگر کسی دست درازی کرد یا کاری کرد که تو خوشش نمی آید ، این مشکل تو نیست و باید حتما با ما در میان بگذاری و به ما بگویی و در حقیقت از راز بودن این داستان، جلوگیری کنی.
**عواقب پنهان ماندن کودک آزاری
کارشناس مسئول امور آسیب دیدگان بهزیستی استان تهران می گوید: هنگامیکه کودک آزاری در حالت راز باقی بماند، هیجاناتی را به همراه دارد که سد راه رشد روانی و تحمل روانشناختی کودک می شود.
نوروزی می افزاید: در این مواقع ، کودک خودش را بد و دوست نداشتنی تلقی می کند و حتی ممکن است دوباره به آن کسی که دارد کودک آزاری می کند برگردد و با باج دادن بخواهد که مثلا خانواده یا بستگان متوجه این موضوع نشود.
**ضرورت آشنایی کودک با مفهوم راز
مطهره ناظری رئیس انجمن حمایت از حقوق کودکان درباره لزوم آموزش مسائلی درباره راز به کودک و علائم کودک آزاری به خبرنگار ایرنا می گوید: باید این مساله به کودکان آموزش داده شود که رازهای خوب و بد چیست.
وی می افزاید: یکی از مواردی که کودک آزاران از آن برای ادامه کودک آزاری استفاده می کنند این است که به کودک می گویند این رازی بین من و تو است.
وی تاکید می کند : کودک باید این مهارت را داشته باشد که تشخیص دهد راز خوب و بد چی هست و چه زمانی می تواند این راز را بگوید و باید به چه کسی بگوید.
ناظری خاطرنشان می کند: باید با کودک رابطه خوبی داشت تا او موارد کودک آزاری را بگوید.
**علائم کودک آزاری چیست؟
گاهی کودک آزاری هایی اتفاق می افتد که مدت ها ادامه دارد و راز کودک باقی می ماند اما مشکل کجاست که والدین متوجه راز کودک خود نمی شوند. یکی از این مشکلات به ناآگاهی والدین از علائم کودک آزاری بازمی گردد.
رئیس انجمن حمایت از حقوق کودکان دراین باره می گوید: علائمی وجود دارد که به والدین گوشزد می کند، کودک شما مورد کودک آزاری جنسی قرار گرفته است.
ناظری می افزاید: زمانی که کودک به خودش آسیب می زند ، موی خودش را می تراشد یا خودزنی می کند، اینها نشانه هایی از کودک آزاری جنسی است.
وی ادامه می دهد: کودکی که مورد کودک آزاری جنسی قرار گرفته، احساس گناه را می کند و با خودش فکر می کند من مقصر هستم که مورد کودک آزاری قرار گرفتم، حتما مشکل از من است یا چون من زیبا هستم این اتفاق افتاده است، پس موی سرم را می زنم.
وی تاکید می کند: این نشانه هایی است که والدین باید به آنها توجه کنند و در صورت مشاهده آنها به یک روانشناس مراجعه کنند تا دلیل این نشانه ها ، شناسایی شود.
**زنان کودک آزار
رئیس انجمن حمایت از حقوق کودکان می گوید: آموزش توانایی نه گفتن به کودکان نیز خیلی مهم است؛ این توانایی باید به کودک یا والدین آموزش داده شود.
ناظری تاکید می کند: کودک حتی می تواند زمانی که مادربزرگ می خواهد کودک را ببوسد بگوید نه و در واقع این حق انتخاب را داشته باشد.
وی تصریح می کند: اخیرا طبق گزارشی که صدای یارا (مرکز مشاوره تلفنی انجمن حمایت از حقوق کودکان) داشت، مشخص شده که بسیاری از کودک آزاران، زن هستند.
وی می گوید: اغلب ما ، فکر می کنیم کودک آزار بیشتر، مرد هست ، اینطور نیست ، خیلی از موارد نیز زنان کودک آزار هستند. بطورمثال در یکی از گزارش ها ، مادربزرگ ، نوه را مورد کودک آزاری جنسی قرار داده است و این موارد باید آگاهی رسانی شود.
**تردد کودکان به تنهایی در کوچه و خیابان ممنوع
رئیس انجمن حمایت از حقوق کودکان در ادامه با اشاره به راه های پیشگیری از کودک آزاری می گوید: مهارت آموزی به کودکان برای پیشگیری از کودک آزاری بسیار مهم است .
ناظری می افزاید: آموزش هایی مانند اینکه والدین بدانند کودک از چه سنی می تواند در خانه تنها بماند یا از چه سنی می توانند کودکان را بیرون بفرستند، باید از راه های مختلف از جمله از طریق سازمان های مردم نهاد انجام گیرد اما متاسفانه برخی مدارس، انجمن ها و سازمان های مردم نهاد را برای ارائه این آموزش های مهارت زندگی به کودکان به مدرسه راه نمی دهند و احساس ترس و وحشت دارند و متاسفانه کودکان در این ناآگاهی می مانند.
وی تصریح می کند: بطورمثال در مورد آتنا یکی از دلایل وقوع جرم و بسترهای زمینه ساز را این می دانستیم که کودکی به سن و سال آتنا نباید تنها در کوچه و خیابان تردد پیدا کند و اگر والدین این مساله را می دانستند بطورقطع مراعات بیشتری در این زمینه می شد تا بستر وقوع جرم فراهم نشود؛ بسیاری از اتفاقات در روستاها و شهرستان ها به علت آن فرهنگ و بحث آبرو است.
**کودک آزاری جنسی و شبکه های اجتماعی
گاهی تصور می شود که کودک آزاری جنسی تنها تعرض فیزیکی به کودک است درحالیکه وسوسه کودک به دیدن سایت های هرزه نگاری نیز کودک آزاری جنسی برشمرده می شود.
معاون اجتماعی بهزیستی استان تهران در این باره می گوید: نوازش ، تماس یا لمس اندام های جنسی ، تحریک اندام جنسی، آمیزش، تحریک و رابطه جنسی اجباری یا حتی همجنس بازی از انواع کودک آزاری جنسی به شمار می رود.
احمد خاکی می افزاید: قرار دادن کودک در معرض مطالب جنسی – که امروز با شکل گیری شبکه های اجتماعی در جامعه ما زیاد شده است- ، تجاوز به حریم خصوصی کودک مانند وادار کردن کودک به درآوردن لباس و تماشای او در اتاق، بهره کشی جنسی و وسوسه کودک به دیدن سایت های هرزه نگاری نیز کودک آزاری جنسی است.
وی تصریح می کند: اغوای کودک به روابط جنسی اینترنتی نیز از دیگر انواع کودک آزاری محسوب می شود که متاسفانه در جامعه هست و ما این موارد را داریم ، کودک آزاری جنسی از روابط حضوری به سمت فضای مجازی رفته و بعد روحی و روانی این روابط در حال شکل گیری است.
خاکی اضافه می کند: قرار دادن کودک در معرض فیلم و مجلات با محتوای مسائل جنسی و استفاده از کودک در تولید هرزه نگاری از دیگر مصادیق کودک آزاری جنسی است.
**کودکان باید در مقابل لمس کردن واکنش نشان دهند
معاون اجتماعی بهزیستی استان تهران با اشاره به راه های پیشگیری از کودک آزاری جنسی می گوید: مساله ای که در جامعه ما خیلی به آن بی توجهی می شود ، خودمراقبتی جنسی است. متاسفانه حساسیت نسبت به مراقبت ها یا خودمراقبتی جنسی در جامعه بسیار پایین است.
خاکی می افزاید: واقعا کودک در موارد کودک آزاری مقصر نیستند به ویژه امروز که بسیاری از کودکان ما به خاطر شبکه های ماهواره ای به نوعی ارتباط مستقیمی با مسائل جنسی دارند، سیستم آموزشی و سیستم خانوادگی نسبت به خودمراقبتی ، بی توجهی دارند.
وی در تعریف خودمراقبتی می گوید: خودمراقبتی می تواند آموزش های مختلف باشد بطورمثال اینکه فرزند ما بداند حتی در مقابل یک لمس کردن ، واکنش نشان دهد و مقابله کند.
**اعطای لقب عمو و خاله به دوست و آشنا، ممنوع
سعید نوروزی کارشناس مسئول امور آسیب دیدگان بهزیستی استان تهران در ادامه بحث خودمراقبتی می گوید: در آموزش خودمراقبتی باید به کودکان آموخته شود که اندام های خصوصی شان کجاست.
وی می افزاید: همچنین باید به کودک آموخت که چه کسانی حق دارند به حریم خصوصی تو نزدیک شوند یا برای کودک مرزبندی ارتباطی برقرار شود.
وی به والدین توصیه می کند: دوست خانوادگی خود را به کودکان به نام های آقا یا خانم فلانی بشناسانید ، استفاده از القابی مانند عمو و خاله و عمه و دایی برای اطرافیانی که رابطه سببی و نسبی با ما ندارند، به نوعی بردن کودکان به سمت شکستن مرزها است.
وی ادامه می دهد: بطورمثال کودک می گوید این عمو است که مرا بوسیده است ؛ درحالیکه عمویی در کار نیست . حد و مرز روابط را باید کودکان بیاموزند و این مساله مستلزم آن است که هم خانواده حد و مرزها را رعایت کنند و هم اینکه این حد و مرزهای ارتباطی را به کودکان یاد بدهند.
وی اضافه می کند: در مورد مسائل جنسی و حقوق کودک ، ما باید اطلاعات لازم را به کودکان ارائه دهیم. بطورمثال آموزش انواع آزارها به کودکان در قالب تصاویر کارتونی به شکل پوستر می تواند موثر باشد.
نوروزی تاکید می کند: کودکان باید یادبگیرند که به آزارهای تحمیلی نه بگویند حتی اگر این رفتارها از سوی بستگان باشد ، بتوانند مقابله کنند.
**اهمیت رابطه کودک با والدین در پیشگیری از کودک آزاری
کارشناس مسئول امور آسیب دیدگان بهزیستی استان تهران می گوید: یکی از مسائل مهم در کودک آزاری این است که کودکان خیلی حرف ها را با والدین درمیان نمی گذارند چون رابطه این کودکان با والدین خود صمیمانه نیست.
نوروزی می افزاید: وقتی رابطه صمیمانه باشد و والدین به حرف فرزندان گوش بدهند، کودکان یاد می گیرند بی ترس و واهمه ، مسائل خود را به والدین بگویند. پدر و مادر ممکن است کودک آزاری نکنند اما اگر رابطه آنان با کودک ، خوب نباشد ، کودکی که در معرض کودک آزاری قرار بگیرد به والدین نمی گوید و این کودک آزاری بیشتر ادامه پیدا می کند.
وی یادآور می شود: برای جلوگیری از کودک آزاری نباید صرفا علائم آن را بشناسیم بلکه رابطه خود را با فرزندان نیز باید قوی کنیم.