آناتومی زانو
زانو بزرگترین مفصل بدن است. این
مفصل از کنار هم قرار گرفتن سه استخوان تشکیل شده است. قسمت پایینی استخوان ران،
قسمت بالایی استخوان ساق و استخوان کشکک. قسمت انتهای پایینی ران روی ساق حرکات
لولایی دارد و کشکک در فرورفتگی شیار مانند پهنی که در جلوی انتهای پایینی ران
قرار دارد میتواند به طرف بالا و پایین حرکت کند. مفصل زانو لیگامان های قوی دارد
که استخوانها را به یکدیگر متصل میکند. این لیگامان ها مانع میشوند که استخوان های
تشکیل دهنده مفصل در هر جهتی حرکت کنند.
به زبان دیگر وظیفه آنها اجازه و تسهیل
حرکت استخوان ها فقط در جهت های خاص است. مهم ترین جهتی که لیگامان های زانو اجازه
حرکت میدهند خم و راست شدن زانو است گرچه زانو در جهات دیگر هم حرکات خفیفی دارد.
زانو چهار لیگامان مهم دارد که عبارتند از لیگامان متقاطع قدامی یا ACL لیگامان متقاطع خلفی یا PCL لیگامان کلترال داخلی یا MCL لیگامان کلترال خارجی یا LCL.
لیگامان های متقاطع در داخل زانو بصورت
ضربدری در مقابل یکدیگر قرار گرفته اند بصورتیکه لیگامان متقاطع قدامی در جلوی لیگامان
متقاطع خلفی است. وظیفه اصلی این لیگامان ها ممانعت از لغزیدن ساق به جلو و عقب
نسبت به ران است. لیگامان متقاطع قدامی در وسط مفصل زانو و بصورت مایل قرار گرفته
است و مانع از لغزیدن ساق به سمت جلو میشود. این لیگامان همچنین در حفظ پایداری
چرخشی زانو موثر است.
علت
علت کشیدگی و پارگی رباط صلیبی
زانو یکی از موارد زیر می تواند باشد:
پیچ خوردگی زانو در حین قرار داشتن پا
روی زمین
وارد شدن صدمه یا ضربه به زانو
کشیدگی بیش از حد زانو
پرش و فرود آمدن با زانوی خمیده
توقف ناگهانی در حین دو
تغییر ناگهانی وزن از یک پا بر روی پای
دیگر
علائم و نشانه ها
شدت و علائم پارگی رباط صلیبی پا
به میزان کشیدگی یا پارگی رباط صلیبی زانو بستگی دارد.
آسیب دیدگی خفیف (درجه ۱): در این نوع
آسیب دیدگی رباط‌های زانو کشیده می شوند اما پاره نمی‌شوند. اگرچه مفصل درد و ورم
شدید ندارد، رگ به رگ شدگی خفیف باعث افزایش خطر آسیب دیدگی مجدد میشود.
آسیب دیدگی متوسط (درجه ۲): پارگی رباط
زانو به میزان جزئی می باشد. ورم و کبودی شایع است و استفاده از مفاصل، دشوار و
همراه با درد است.
آسیب دیدگی شدید (درجه ۳): پارگی
رباط زانو بطور کامل می باشد و باعث ورم و گاهی خونریزی زیر پوستی میشود. در نتیجه،
مفصل بی ثبات است و نمی‌توان وزن را تحمل کند. اغلب در زمان پارگی درجه سه فرد هیچ
دردی را احساس نمی‌کند، زیرا تمامی فیبرهای درد در زمان آسیب دیدگی پاره میشوند.
تشخیص
علاوه بر بررسی کامل سابقه پزشکی و معاینه
فیزیکی، روش‌های تشخیص آسیب دیدگی رباط زانو به منظور پیشگیری و درمان آن شامل
موارد زیر میشود:
عکسبرداری با اشعه ایکس
ام آر ای
آرتروسکوپی
درمان(Treatment):
مرحله حاد:
چنانچه جراحی لازم باشد معمولاً آنرا 3
هفته به تاخیر می اندازند تا التهاب کاهش یافته و از عوارضی مثل خشکی مفصل بدنبال
جراحی سریع جلوگیری شود. باید در این سه هفته عضلات جلو و عقب ران و دامنه حرکتی
مفصل زانو تقویت و زیاد شود که این امر می تواند به کاهش تجمع مایع مفصلی و بدست
آوردن سریع توان عضلانی بعد از عمل کمک کند. برای تصمیم به جراحی توجه به چند
فاکتور مهم است مثل سطح فعالیت ورزشی قبل از صدمه دیدگی , صدمات همراه , تمایل برای
ادامه همان رشته ورزشی.و میزان شلی مفصل زانو.جراحی می تواند بصورت ترمیم داخل یا
خارج مفصلی رباط صلیبی قدامی باشد, در روش داخل مفصلی توسط روش آرتروسکوپی رباط
پاره شده را بصورت اولیه یا با استفاده از رباط زیر کشکک ترمیم می کنند. در روش
خارج مفصلی هم با استفاده از بخشی از نوار فیبری خارج ران به نام ایلیو تیبیال
تراکت زانو را در سمت خارجی در بیرون سطح مفصلی پایدار می کنند. انتخاب بین این دو
روش بسته به نظر جراح دارد و امری تخصصی است. درمان غیر جراحی پارگی aclمعمولا
برای افراد مسن و آنهایی که قصد پرداختن به ورزش های شدید و رقابتی را ندارند در
نظر گرفته می شود.
مرحله بهبودی:
– فاز اول : دو هفته اول بعد از جراحی
را شامل می شود و هدف در آن رسیدن به بازشدگی کامل زانو ( Full extension)
و حفظ قدرت عضلانی عضله چهارسر رانی و کاهش تورم و نیز توانایی خم کردن زانو در حد
نود درجه است.
– فاز دوم : هفته سوم تا پنجم بعد از
عمل را شامل می شود و هدف در آن حفظ توانایی باز کردن کامل زانو و افزایش میزان خم
شدن زانو به بیش از 90 درجه تا رسیدن به خم شدگی کامل زانو است.
– فاز سوم : هفته ششم را شامل می گردد
و هدف در آن افزایش قدرت و سفتی عضلانی است و بدنبال این مرحله به آرامی به ورزش
باز می گردیم.بدون انجام تمرینات کافی در دوره بعد از جراحی, بازگشت به ورزش به
زمانی معادل ۹-۶ ماه نیاز دارد.
پیش آگهی:
• میزان موفقیت جراحی رباط ACL 95-82%است.
یک نکته بسیار مهم:بعد از عمل جراحی ACL,در فازهای اولیه درمانی جهت جلوگیری از نیروهای برشی که باعث فشار به رباط می
گردد,تمرینات جهت تقویت عضلات اطراف مفصل زانو باید تحت نظارت متخصص جراحی ارتوپد
و فیزیوتراپیست صورت گیرد.بنابراین در مراحل اولیه نباید انقباض کانسنتریک عضله
چهارسر(مثلا بالا آوردن فعال ساق پا درحالیکه زانو خم می باشد) انجام شود بلکه جهت
جلوگیری از ضعف و آتروفی این عضله, انقباض ایزومتریک درحالیکه زانو صاف می باشد
قابل انجام است.در فازهای اولیه جراحی ACL,بیشتر بر تقویت عضله همسترینگ تاکید می شود
و همچنین به تدریج پیشرفت بیمار به سمت تمرینات زنجیره بسته می
باشد. بنابراین برای حصول بهترین نتیجه به ویژه درارتباط با ورزشکاران حرفه ای,کنترل
و پیشرفت تمرینات باید توسط گروه درمانی مربوطه صورت گیرد.
فیزیوتراپیست غزل خراجی