حس ناخوشایند خواب رفتن دست و پا می‌تواند علل مختلفی داشته باشد. در موارد موقتی و بی‌خطر این حس ممکن است به علت فشار بر یکی از اعصاب به‌وجود آمده باشد. به عنوان مثال وقتی دستتان زیر سرتان مانده باشد و شما به خواب رفته باشید. یا برای مدت طولانی پاهایتان را روی هم انداخته باشید و به یکی از اعصاب پا فشار وارد شده باشد. در هر دو این مثال‌ها حس سوزن‌سوزن‌شدن که معمولا بدون درد است پس از مدت کوتاهی که فشار برطرف شود از بین خواهد رفت. در سایر موارد خواب رفتن دست و پا ممکن است شدید و مزمن بوده و کارهای روزانه شما را مختل کند. همچنین خواب رفتن دست و پا می‌تواند همراه با علائم دیگری از قبیل درد، خارش و بی حسی باشد. در این موارد خواب رفتن دست و پا می‌تواند به دلیل آسیب دیدن عصب بر اثر ضربه، فشار مداوم روی عصب، عفونت باکتریایی یاویروسی، قرار گرفتن در معرض مواد سمی و بیماری‌هایی از قبیل دیابت باشد.
علت های مهم که نباید از آن غافل شوید
اگر خواب رفتن دست و پا مکررا اتفاق می‌افتد، یافتن علت اصلی آن بسیار مهم است زیرا اگر در ابتدای بروز مشکل آن را تحت کنترل خود درآورید از عواقب جدی آن در آینده در امان خواهید بود.
سندرم به دام افتادن عصب:
شامل اختلالاتی مثل سندرم تونل کارپال، فلج عصب اولنار (ulnar) (از اعصاب مهم اندام فوقانی)، فلج عصب پرونئال (peroneal) (شاخه‌ای از عصب سیاتیک) و فلج عصب شعاعی است.
بیماری‌های سیستماتیک:
این بیماری‌ها شامل انواع اختلالات کلیوی، بیماری‌های کبد، آسیب‌های وریدی و بیماری‌های خونی، آمیلوئیدوز (amyloidosis)، بیماری‌های بافت هم‌بند و التهابات مزمن، عدم تعادل هورمون‌ها (مثل کم‌کاری تیروئید)، تومورهای خوش‌خیم که به اعصاب حمله می‌کنند و سرطان‌ها می‌شوند.
کمبود ویتامین:
ویتامین‌های E ،B1 ،B6 ،B۱۲ و نیاسین (niacin) برای عملکرد سالم عصب، ضروری هستند. کمبود ویتامین B۱۲ می‌تواند به کم‌خونی خطرناک منجر شود و این کم‌خونی از علل مهم نوروپاتی محیطی است. اما برعکس، ازدیاد ویتامین B۶ باعث خواب رفتن دست و پا می‌شود.
ترکیبات سمی (زهرابه):
در فلزات سنگین مثل سرب، آرسنیک، جیوه و ترکیبات تالیوم، برخی مواد شیمیایی صنعتی و زیست محیطی وجود دارد. البته برخی داروها به ویژه داروهای شیمی درمانی که مخصوصا برای سرطان ریه استفاده می‌شوند و بعضی داروهای ضدویروسی و آنتی‌بیوتیک‌ها هم حاوی این مواد هستند.
عفونت‌ها:
مثل بیماری لایم (Lyme)، زونا (آبله مرغان یا زوستر)، عفونت سیتومگالوویروس (cytomegalovirus)، ویروس هرپس سیمپلکس (herpes simplex) اپشتین بار ویروس (Epstein-Barr) و ویروس بیماری ایدز.
بیماری‌های خودایمنی:
انواع این اختلالات شامل سندرم گلین باره (Guillain-Barre)، پلی‌نوروپاتی التهابی میلین زدای مزمن (نوعی از گلین باره)، لوپوس (lupus) و روماتیسم مفصلی.
اختلالات ارثی:
شامل مواردی است که در علائم حسی و حرکتی خود را نشان می‌دهد و رایج‌ترین نوع این اختلال به عنوان بیماری شارکو ماری توث (Charcot-Marie-Tooth) شناخته می‌شود.
جراحات:
اغلب مربوط به تروما، تحت فشار بودن اعصاب، خرد شدن عصب‌ها یا آسیب دیدن آنها شده، که منجر به درد عصب می‌شود. مثل فشار ناشی از باد فتق که به دیسک کمر وارد می‌شود یا دردها و آسیب‌های ناشی از دررفتگی استخوان.
چطور خواب رفتن دست و پا را درمان کنیم؟
موفقیت در درمان خواب رفتن دست و پا به تشخیص دقیق نوع و علل اختلال مورد نظر بستگی دارد، هرچقدر زمینه‌ی بروز مشکل درست و دقیق‌تر تشخیص داده شود درمان مؤثرتر خواهد بود. اگر به موقع به پزشک مراجعه شود و پیگیری دقیق صورت بگیرد احتمال اینکه سلول‌های عصبی محیطی از بین نرفته باشند، بیشتر است و می‌توانند دوباره ترمیم شوند. اگرچه عملا درمانی برای انواع نوروپاتی محیطی که زمینه‌ی ارثی دارند وجود ندارد، اما در عوض بسیاری از انواع اکتسابی این نوع اختلال، قابل درمان و بهبودی است. به عنوان نمونه، اگر این بیماری ناشی از دیابت باشد کنترل درست قند خون می‌تواند پیشرفت این نوروپاتی دیابتی را کُند یا متوقف کند و همین‌طور مصرف مکمل‌های ویتامین در بهبود افراد مبتلا به نوروپاتی محیطی ناشی از کمبود ویتامین، مؤثر است.
انجام تمرینات ورزشی مناسب زیر نظر پزشک معالج، رعایت رژیم غذایی سالم و حفظ وزن متعادل بدن، قرار نگرفتن در معرض سموم مختلف و اجتناب از مصرف الکل می‌تواند در عدم پیشرفت یا درمان این اختلال مؤثر باشد. از طرفی پزشکان توصیه می‌کنند که افراد سیگاری مبتلا به نوروپاتی، کشیدن سیگار را ترک کنند، چون مصرف دخانیات باعث انقباض عروق خونی و اختلال در جریان خون می‌شود که این امر مانع از تأمین مواد مغذی مورد نیاز اعصاب محیطی خواهد شد. در برخی موارد خواب رفتن دست و پا یا سایر علائم نوروپاتی محیطی ممکن است به وسیله‌ی روش‌ها و داروهایی که برای درمان تشنج و افسردگی پیشرفته تجویز می‌شود هم کاهش یابد.