«آلودگی هوا» معضلی دیرینه است که طی سالیان گذشته شهروندان تهرانی و بسیاری از کلان‌شهرهای دیگر درگیر آن بوده‌اند، معضلی که هریک از مسئولان همواره فقط از آن صحبت کرده‌اند و تاکنون هیچ یک از آنها نتوانسته راه حلی دائمی و منطقی را برای حل آن ارائه دهد.
«تعطیلی مدارس»، «به تعویق افتادن ساعات کاری کارکنان مراکز اداری»، «تعطیل شدن کارخانجات»، «افزایش ساعات طرح ترافیک» و در آخرین مورد تعطیل شدن زنگ ورزش مدارس از جمله راه‌کارهای سطحی مسئولان دولتی برای حل این معضل بزرگ اجتماعی است، مشکلی که نه تنها در روند زندگی مردم کلان شهرها اختلال ایجاد کرده بلکه به شدت سلامتی کودکان و گروه‌های سنی حساس را در معرض خطر قرار داده است.
عوارض هوای آلوده بر سلامت کودکان
کریم شمس‌اسنجان معاون سازمان انتقال خون، در ارتباط با تاثیر آلودگی هوا بر روی خون، توضیح می‌دهد: در روزهای آلوده برای اینکه اکسیژن رسانی در بدن دچار اختلال نشود، سطح هموگلوبین خون افزایش می‌یابد.
وی افزود: این اتفاق در واقع وارد شدن بدن به فاز جبرانی بوده تا بتواند اکسیژن بافت‌ها را تامین کند. بنابراین در شهرهای آلوده میزان هموگلوبین افراد بیشتر می‌شود.
معاون سازمان انتقال خون ادامه می‌دهد: میزان افزایش هموگلوبین بستگی به میزان آلودگی هوا و وضعیت جسمانی فرد نیز دارد. به طوری که در سالمندان این وضعیت حادتر است.
معاون سازمان انتقال خون هشدار می‌دهد: در کودکان افزایش سطح هموگلوبین به طور طبیعی بالاتر از سایر افراد است ولی در روزهای آلوده این حالت تشدید پیدا کرده و در واقع اکسیژن رسانی نامناسب در بدن کودک سبب سیانوز می‌شود و کبودی پوست و تنگی نفس را برای کودکان به همراه خواهد داشت.
وی توصیه کرد: بهتر است گروه‌هاس حساس در زمانی که هوا در شرایط آلوده قرار دارد در خانه بمانند.
خودروهای فرسوده عامل آلودگی هوا
پروانه سلحشوری عضو مجمع نمایندگان استان تهران، با بیان اینکه ما نباید تمام امور به ویژه در حوزه حمل و نقل شهری را در انحصار دولت و شهرداری قرار دهیم عنوان کرد: مدیریت تاکسیرانی باید به سرمایه‌گذاران بخش خصوصی انتقال داده شود و دولت تنها باید بر روند فعالیت آنها نظارت داشته باشد، البته به شرط اینکه این قبیل اقدامات نیز فارغ از فساد اقتصادی و استفاده از رانت که در ایران بسیار رایج است، انجام شود.
هم‌اکنون نوسازی این ناوگان شهری باید در اولویت برنامه‌های بهسازی حوزه حمل و نقل شهری قرار بگیرد، چراکه هنوز شاهد تردد خودروهای فرسوده در خطوط تاکسیرانی هستیم، که رسیدگی به این بخش نیز مستلزم حمایت مالی مسئولان است، اما تحقق آن با وجود حلقه مفقوده مدیریت صحیح و بودجه کافی در کشور مشکل به نظر می‌رسد. مسئولان باید با ارائه این تسهیلات از رانندگان در جهت تسریع روند نوسازی ناوگان حمل و نقل شهری حمایت کنند، کما اینکه قرار بود بانک مرکزی تسهیلاتی را برای خروج خودروهای فرسوده از چرخه تردد شهری ارائه دهد، از سوی دیگر اتوبوس‌های شهری نیز باید تجهیز شوند، چراکه توجه به این مهم با کاهش آلودگی هوا به عنوان یکی از مهمترین معضلات کنونی پایتخت ارتباط دارد.
ایران یکی از معدود کشورهایی است که بخش اعظم حمل و نقل مسافر در آن توسط تعداد بی‌شماری از تاکسی‌ها صورت می‌گیرد، و این در حالی است که، اغلب کشورهای جهان به دلیل اینکه هر تاکسی تنها می‌تواند تعداد محدودی از مسافران را جابجا کند، به توسعه وسایل حمل و نقل شهری مدرن همچون مترو روی آورده‌اند، چراکه حرکت تعداد زیاد تاکسی‌ها بر گسترش دامنه ترافیک شهری می‌افزاید و این موضوع امروزه یکی از مهمترین معضلات شهری در کشور بوده که تاکنون برای آن راهکار قطعی ارائه نشده است.
مرگ 4810 نفر از تهرانی‌ها بر اثر آلودگی هوا در یک سال
عباس شاهسونی رئیس کارگروه سلامت هوای وزارت بهداشت طی اظهاراتی آلودگی هوا در جهان را جزو پنجمین علت مرگ و میر شناخته شده برشمرد و گفت: کشور ما نیز از این قاعده مستثنی نیست. طبق آخرین گزارش بین‌المللی بهداشت جهانی، 23 درصد از مرگ‌ها منتسب به عوامل محیطی هستند که مهمترین آن آلودگی هوا محسوب می‌شود.
رئیس کارگروه سلامت هوای وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی با بیان اینکه طبق مصوبه هیئت وزیران در سال 93 ما موظف به اندازه‌گیری داده‌های آلودگی هوا و ارائه آن شده‌ایم، تصریح کرد: بنابر اندازه‌گیری انجام شده در سال 94، غلظت ذرات آلاینده در 25 شهر کشور برابر با 31.7 میکروگرم در متر مکعب بوده که با وجود کاهش نسبی نسبت به سالهای قبل اما 3 برابر از آمار جهانی بیشتر است.
شاهسونی عنوان کرده بود: براساس این اندازه‌گیری غلظت آلودگی هوا در 25 شهر با جمعیت 30 میلیون نفر مورد تحلیل قرار گرفت که طی سال 94، 12 هزار و 798 نفر بر اثر ذرات معلق و آلودگی هوا جان خود را از دست داده‌اند.
وی افزود: فوت این تعداد افراد به‌صورت غیرمستقیم بر اثر آلودگی هوا انجام گرفته است یعنی اینکه افراد فوت شده بیماریهای تنفسی، قلبی و عروقی داشته‌اند که تحت تاثیر آلودگی هوا این مشکلات افزوده شده و باعث مرگ آنها شده است.
به گفته شاهسوانی در سال 95 4 هزار و 810 نفر از ساکنان تهران بر اثر آلودگی هوا جان خود را از دست داده‌اند که اندازه‌گیری تعداد جانباختگان بر اثر آلودگی هوا به جمعیت شهرها نیز بستگی دارد و قطعا تهران با توجه به جمعیت بالایی که دارد بیشترین آمار مرگ و میر در آلودگی هوا را به خود اختصاص می‌دهد.
بنزن و گوگرد در هوای پایتخت
بنزن مایعی بی‌رنگ، معطر و دارای رایحه خوب است که، به‌سرعت بخار می‌شود و دارای قابلیت اشتعال فوق‌العاده بالا است. این ماده در مواد پلاستیک، رزین، نایلون، روغن‌های روان‌ساز، مواد رنگی، پاک کننده‌ها و سموم آفت‌کش و …. موجود است. این ماده سمی به گفته مسئولان بیش از حد مجاز در بنزین‌های مصرفی در تهران موجود است که بنا به اظهار پزشکان متخصص، بخارات بنزن باعث بروز سرطان‌های گوناگون می‌شود.
وحید حسینی، مدیر عامل شرکت کنترل کیفیت هوای تهران درباره بنزن موجود در هوای تهران می‌گوید: در پروژه‌ای نمونه‌های تصادفی از جایگاه های شهر برداشت شده، به آزمایشگاه‌های معتبر ارسال می شود و پارامترهای موثر بر آلودگی از سوخت خودروها مورد آنالیز قرار می‌گیرد.
مدیرعامل شرکت کنترل کیفیت هوای تهران در مورد نتایج آنالیز سوخت بنزین توضیح داد: در پروژه آنالیز سوخت بنزین تابستان سال 1396، تعداد 10 نمونه سوخت بنزین با نمونه برداری مستقیم بنزین یورو 4 و بنزین سوپر از 5 جایگاه‌های سوخت رسانی شهر تهران شامل سهروردی بعد از بهشتی، مفتح، شریعتی سر بهار، شریعتی معلم و خرمشهر جمع‌آوری و برای آنالیز به یک آزمایشگاه داخلی معتبر فرستاده شد. این نتایج نشان می‌دهد سوخت بنزین عرضه شده در این جایگاه‌ها عدد اکتان پایینی دارد اما میزان گوگرد و بنزن آن از حد استاندارد بیشتر است. علاوه‌براین همه نمونه‌های تست شده نشان می‌دهند که گوگرد بنزین‌های یورو4 بیشتر از محتوای گوگرد بنزین‌های سوپر است.
این آمار در حالی هر ساله از سوی مسئولان کنترل هوای تهران منتشر می‌شود که مسئولان دولتی تنها با تکذیب این سنجش‌ها در صدد پاک کردن صورت مسئله بر‌می‌آیند.
آلودگی هوا نفس‌های پایتخت را به شماره انداخت
در حالی آلودگی هوا نفس‌های پایتخت را به شماره انداخته است که بسیاری از کارشناسان معتقدند اقدامات موقتی و سطحی، آب پاکی بر روی آلودگی‌های هوای تهران نخواهد بود.
اکنون که هوای تهران در شرایط آلوده و ناسالم قرار دارد، هم‌چنان هیچ خبری از مسئولان سازمان محیط زیست و شهرداری نیست، مسئولانی که متولیان اصلی حل این‌گونه مشکلات جدی هستند و هم اکنون هم که طبق اعلام دولت، هوای سالم حق تمام شهروندان عنوان شده است اما این حق مسلم مردم از سوی مسئولان محیط نادیده گرفته شده است.
نفس‌های تهران به شماره افتاده است و مسئولان به جای پاسخگویی و چاره اندیشی در این باره فقط دست به تکذیب واقعیت‌ها می‌زند و با پیگیری راه‌های کوتاه مدت مثل تعطیلی مدارس و طرح وترافیک، سعی می‌کنند این بیمار در حال احتضار را به طور موقت زنده نگه دارند، حال آنکه بیماری تهران به قدری پیشرفت کرده است که اگر برای آن راه چاره‌ای سریع اندیشیده نشود حتما با مشکل جدی مواجه خواهیم شد.
متأسفانه گویی آلودگی هوا به داستانی تبدیل شده که برای حل آن باید مثل همیشه منتظر باریدن باران، برف و وزیدن باد باشیم، چرا که با تدابیر سطحی مسئولان امیدی به رفع همیشگی این معضل بزرگ نخواهد بود.