مایع آمنیوتیک چیست و چه کارایی دارد؟
مایع آمنیوتیک (الیگوهیدرامنیوس) Oligohydramnios مایعی است که درون کیسه‌ای که جنین درون آن قرارگرفته و اطراف جنین در حال رشد را احاطه کرده است و نقش مهم در تکامل جنین درون رحم مادر دارد :
- حفظ جنین در حال رشد از ضربات ناگهانی .
- از فشار آورده شدن به جفت و درهم فرو رفتن آن جلوگیری می‌کند و باعث میشود جفت عملکرد بهتری داشته باشد.
- حفظ دمای ثابت برای محیط رشد و نمو جنین.
- حفظ جنین از نفوذ میکروب ها و عفونت‌ها .
- کمک به رشد عضلات و استخوان‌های کودک در اثر حرکت در محیط رحم.
- آمنیوتیک در رشد و بهبود عملکرد ریه ، کلیه و دستگاه گوارش نقش بسزایی دارد.
چرا کمبود آب دور جنین اتفاق می افتد؟
کمبود آب دور جنین گاهی اوقات بی دلیل یا به خاطر بیماری اتفاق می افتد. بدون توجه به دلیل اتفاق افتادن کمبود آب دور جنین باید برای بارداری سالم درمان کمبود آب دور جنین را انجام دهید. متاسفانه تمام درمان های کمبود آب دور جنین به بارداری سالم ختم نمی شود. بنابراین در این مقاله نکات مربوط به درمان کمبود آب دور جنین ذکر شده است.
از کجا بفهمیم مشکل کمبود آب دور جنین وجود دارد:
*اگر مقدار آب دور جنین کمتر از پنج سانتی متر باشد.
* اگر در هفته سی و دوم بارداری تا سی و ششم بارداری، حجم مایع در کیسه آب کمتر از پانصد میلی لیتر باشد.
*در هر ده بارداری، یک بارداری مشکل کمبود آب دور جنین دارد. این مشکل بیشتر در سه ماهه آخر بارداری مشاهده می شود.
دلایل کم شدن مایع آمنیوتیک
– نشت مایع از کیسه آب : شایع ترین علت آن سوراخ شدن یا پارگی کیسه آب قبل از موعد زایمان است.
– حاملگی طولانی مدت: با پیشرفت حاملگی، آرام آرام مایع اطراف جنین کم شده و جای بیشتری برای رشد جنین می دهد. در صورتی که موعد زایمان برسد و زایمان اتفاق نیفتد (زایمان دیررس)، آب بیشتری جذب شده و اطراف جنین تقریبا خشک می شود.
– عفونت داخل رحمی : ابتلا به برخی عفونت ها می تواند سبب کم شدن میزان مایع گردد.
– ناهنجاری های جنینی : بعضی مشکلات ژنتیکی و برخی از ناهنجاری های جنینی مانند نقص در تشکیل کلیه، انسداد مجرای خروجی ادرار و … می توانند باعث کاهش مایع شوند.
– داروها : مصرف بعضی داروها در دوران بارداری از قبیل برخی مسکن ها نیز باعث کاهش حجم مایع درون کیسه آب می شود.
– ناشناخته : گاهی بدون وجود هیچ مشکلی، حجم مایع به طور خود به خود کاهش می یابد.
بلع مایع آمنیوتیک از سوی جنین هم در رشد ریه و دستگاه گوارش جنین نقش دارد و کاهش آن مانع رشد کامل و مناسب ریه میشود
کم شدن مایع آمنیوتیک چه مشکلاتی را به وجود می آورد؟
مایع آمنیوتیک اثرات زیادی بر رشد جنین دارد و کاهش آن عوارضی برای جنین ایجاد می کند:
ایجاد فشار به جفت و بند ناف و کاهش رشد جنین
کاهش تحرک جنین و رشد نکردن مناسب دست‌وپا
ایجاد اختلال در تکامل ریه، کلیه و دستگاه گوارش جنین
پارگی زودهنگام کیسه آب
بالا رفتن و احتمال بروز دیابت بارداری و فشارخون مادر
فشار آمدن به بند ناف و کاهش میزان خون‌رسانی به کودک و درنتیجه کاهش ضربان قلب جنین
پوست خشک و چروکیده و چرمی در جنین
مشکلات عضلانی و استخوانی
افت ضربان قلب جنین
کمبود آب دور جنینچگونه تشخیص داده می شود؟
پزشک سوالات زیادی در خصوص سلامتی شما و مشکلات و بیماری های شما می پرسد. همچنین پزشک آزمایشات مختلفی برای بررسی مشکلات جنین انجام می دهد. برخی آزمایشاتی که پزشک برای تشخیص کمبود آب دور جنین انجام می دهد عبارتند از:
سونوگرافی:
پزشک با انجام سونوگرافی به بررسی مسائل مختلف می پردازد. سونوگرافی به پزشک کمک می کند مثانه و کلیه جنین را بررسی کند. همچنین پزشک با استفاده از سونوگرافی داپلر به بررسی جفت می پردازد.
شاخص آب دور جنین:
شاخص آب دور جنین به پزشک کمک می کند حجم آب دور جنین داخل رحم را اندازه گیری کند. این آزمایش متداول ترین و مطمئن ترین آزمایش برای اندازه گیری حجم مایع است.
در این آزمایش، به پشت می خوابید و پزشک مبدل دستگاه سونوگرافی را بر روی شکم شما قرار می دهد. این آزمایش به تجربه زیادی نیاز دارد زیرا فشار زیاد بر روی شکم باعث می شود مقدار مایع کمتر تشخیص داده شود و در صورتی که مبدل دستگاه به طور عمود بر کف اتاق نباشد، مقدار مایع بیشتر تشخیص داده می شود.
بررسی اسپکولوم استریل:
همان طور که گفته شد در صورتی که کیسه آب پاره شود با کمبود آب دور جنین مواجه می شوید. این اتفاق باعث خروج مایع از کیسه آب و کاهش مقدار آن می شود. پزشک برای بررسی حرکات جنین از آزمایش بررسی اسپکولوم استریل استفاده می کند.
حداکثر کیسه عمودی:
این آزمایش به پزشک کمک می کند مقدار مایع را در عمیق ترین بخش رحم تشخیص دهد. پزشک برای بررسی قسمت عمیق رحم از سونوگرافی استفاده می کند.
آزمایش خون:
آزمایش خون به پزشک اطلاعاتی در خصوص آب دور جنین می دهد. آزمایشاتی مانند بررسی سرم مادر مقدار آب دور جنین را تعیین می کند. همچنین در صورت وجود بیماری هایی مانند سندرم داون، مشکل را تشخیص می دهد.
بررسی چین در آب دور جنین:
اگر دوقلو باردار هستید، در آب دور جنین چین دیده می شود؛ پزشک معتقد است رحم در این حالت مقدار کافی آب دور جنین برای هر دو فرزند دارد. اما در واقعیت یکی از جنین ها آب بیشتری مصرف می کند.
با بررسی دقیق آب دور جنین، پزشک متوجه می شود کدام جنین به مقدار کافی آب دریافت نمی کند.
معمولا چین در آب دور جنین زمانی دیده می شود که غشای داخلی چین بردارد. این مسئله باعث کاهش مقدار آب دور یکی از جنین ها می شود. گاهی اوقات این چین به صورت یک پیله یا زنجیر داخلی رحمی استنباط می شود. در این حالت یکی از دوقلوها در فضای آب دور جنین دیگری معلق می ماند و باعث می شود جنین معلق آب کمتری دریافت کند.
کمبود آب دور جنین چگونه درمان می شود
اگر در سه ماهه سوم بارداری کمبود آب دور جنین داشته باشید نیازی به درمان نیست. پزشک حرکات جنین، ضربان قلب و رشد ریه را با استفاده از سونوگرافی بررسی می کند.
از طرف دیگر اگر کمبود آب دور جنین در سه ماهه اول یا دوم بارداری مشاهده شود نیاز به یکی از روش های درمان زیر دارید:
تزریق آب دور جنین:
اگر پزشک این روش را تجویز کند باید مقداری محلول سدیم کلرید در دمای اتاق به شما تزریق شود. در این روش محلول به داخل حفره آب دور جنین تزریق می شود.
انتقال آب دور جنین:
اگر جنین مشکل انسداد و گرفتگی داشته باشد و نتواند آب دور جنین را دفع کند پزشک با استفاده از این روش، ادرار را جهت می دهد. این مسئله از کاهش آب دور جنین جلوگیری می کند اما بر عملکرد کلیه و ریه های جنین تاثیر نمی گذارد.
تزریق مایع:
در این روش مایع به شما تزریق می شود. این تزریقات با استفاده از آمنیوسنتز انجام می شود و به طور موقت باعث افزایش مقدار آب دور جنین می شود. درمان کمبود آب دور جنین به پزشک کمک می کند آناتومی جنین را بهتر بشناسد و در صورت کاهش مقدار آب دور جنین در آینده بتواند بهتر عمل کند.
آبرسانی به مادر:
با استفاده از سرم و مصرف نوشیدنی خوراکی، پزشک مقدار آب دور جنین را افزایش می دهد. بنابراین اگر پزشک به شما توصیه کرد آب زیاد بخورید تعجب نکنید. این روش برای درمان کمبود آب دور جنین در حالت خفیف مناسب است.
استراحت:
اگر پزشک تشخیص دهد کمبود آب دور جنین در شما متوسط یا خفیف است، استراحت را توصیه می کند. در کنار مصرف آب، استراحت به افزایش فضای داخل عروقی در رحم کمک می کند بنابراین باعث افزایش آب دور جنین می شود.
خاتمه دادن به بارداری:
اگر شدت کمبود آب دور جنین در سه ماهه اول بارداری زیاد باشد پزشک توصیه می کند بارداری را خاتمه دهید. زیرا در صورت ادامه جنین مشکلاتی جدی پیدا می کند و احتمال مرگ او نیز وجود دارد.
اگر پزشک در طول بررسی ناهنجاری ذهنی در جنین مشاهده کند توصیه می کند با پزشک متخصص ژنتیک صحبت کنید.