خار پاشنه پا چیست؟

خار پاشنه پا بر اثر به وجود آمدن یک زایده ی استخوانی در زیر پاشنه پا ایجاد می شود و سبب ایجاد درد و مشکل در هنگام راه رفتن می شود. بیماران دارای خار پاشنه پا معمولا در ابتدای صبح و هنگام برداشتن اولین قدم ها بیشترین درد را احساس می کنند که این درد بر اثر گرم شدن پا کمتر می شود.

علت این بیماری می تواند وارد آمدن فشار یا آسیب به بافت پاشنه پا باشد، که منجر به التهاب و استخوانی شدن رباط های کف پا شود. خار پاشنه بیشترین میزان شیوع را در میان دوندگان و اشخاص دارای اضافه وزن دارد، همچنین پوشیدن کفش‌هایی که پا را به اندازه کافی حمایت نمی‌کنند نیز خطر ابتلا به خار پاشنه پا را افزایش می‌دهد.

خار پاشنه نام متداول‌تر عارضه‌ای است که در علم پزشکی به آن پلانتار فاسیاتیس می گویند. پلانتار فاسیا (فاسیای کف پا) از پایه پاشنه شروع می‌شود و از قوس کف پا تا پنجه امتداد دارد. عملکرد اصلی پلانتار فاسیا حمایت کردن از قوس کف پا است. پلانتار فاسیا اجازه نمی‌دهد قوس کف پا از اندازه معینی بیشتر صاف شود. زمانی که در پلانتار فاسیا پارگی‌های بسیار کوچک به وجود بیاید یا ملتهب شود عارضه التهاب پلانتار فاسیا رخ می‌کند. 

در صورت به تأخیر افتادن فرایند بهبود التهاب پلانتار فاسیا یا ماندگاری آسیب، بدن بافت صدمه دیده و ضعیف را با استخوان ترمیم می‌کند. فاسیای آسیب دیده معمولاً به واسطه‌ی فعالیت فیبروبلاستیک ظرف دست‌ کم شش هفته بهبود می‌یابد اما اگر آسیب وارده طی این مدت برطرف نشد، یاخته‌های استخوان‌ساز به این ناحیه فرستاده می‌شوند. این یاخته‌ها تشکیل استخوان می‌دهند و نتیجه نهایی به وجود آمدن استخوان (کلسی شدن یا انباشت املاح کلسیم) درون پلانتار فاسیا یا چسبیده به استخوان پاشنه است. این شکل‌گیری‌های استخوانی را خار پاشنه می‌گویند.

دلایل ایجاد خار پاشنه پا

خار پاشنه زمانی به وجودمی آید که کلسیم بدن در پاشنه پا رسوب کند این روند معمولا پس از گذشت ماه ها اتفاق می افتد. علت خار پاشنه پا معمولا کشیدگی ماهیچه های پا ولیگامنت ها ،کشیدگی کف پا و پارگی مکرر عضوهایی که پاشنه پا را پوشانده اند میباشد. خار پاشنه معمولا در افراد ورزشکارمخصوصا ورزشکارانی که فعالیت هایی مانند دویدن وپریدن انجام میدهند ایجاد می شود.

از دیگر علت خار پاشنه پا می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• تحمیل وزن اضافی از طریق ورزش: مخصوصا ورزش هایی که شامل دویدن در مسافت های طولانی است، در آن پرش وجود دارد یا ورزش هایی که حرکات های ناگهانی در آنها بوجود می آید از علت خار پاشنه می باشد.

•نرم و راحت نبودن کف کفش: مخصوصا اگر پاشنه پا لاغر باشد،( اغلب در بین افراد مسن)، کفش های شما نقش بالشتک نرم و محافظت کننده از پاها را بازی می کنند. کفی مناسب و نرم برای دونده ها نیز حائز اهمیت است.

• تخت کفش های سفت، مانع از شکل طبیعی راه رفتن و از علل خار پاشنه پا هستند.

• اضافه وزن باعث وارد شدن فشار بسیار زیاد بر پاشنه می شود.

• کوچک بودن عضلات ساق پا: در صورتی که عضلات ساق پا کوچک باشند، فرد دچار عوارض خار پاشنه می گردد ، کوچک بودن عضلات ساق پا  اغلب بر رباط پلانتار فاشیا نیز فشار وارد می کنند، زیرا این عضلات و تاندون ها به هم مرتبط هستند.

• بی حرکت ایستادن مکرر

• صافی کف پا یا کم عمق بودن پا یا ناهنجاری های دیگر در پا

• نرم نبودن بافت زیر پاشنه به اندازه کافی، مخصوصا در بین افراد پیر

• ایستادن های طولانی مدت

• فشارهای مکرر

• از بین رفتن چربی پا با افزایش سن

• آسیب دیدگی

احتمال ایجاد خار پاشنه پا درافراد زیر زیا است:

کسانی که کف پای آنها به سمت خارج چرخیده و انحراف دارد.

در کسانی که قوس کف پای آنها زیاد است و یا برعکس کف پای صاف دارند.

کسانی که زیاد می ایستند یا مسافت های طولانی را بخصوص روی زمین های سفت یا ناهموار راه میروند یا میدوند.

کسانی که وزن زیاد دارند یا اخیرا دچار افزایش وزن شده اند.

پوشیدن کفشی که کفی قوس دار ندارد، کفی آنها در ناحیه پاشنه سفت است. و یا کفشی که بتدریج بر اثر پوشیدن زیاد خراب شده است.

کسانی که بدون آمادگی قبلی شروع به یک ورزش میکنند که در آن راه رفتن و دویدن نقش مهمی ایفا میکند یا کسانی که شدت ورزش یا دویدن خود را بیشتر کرده اند.

کسانی که در زمین های شیب دار میدوند.

کسانی که قبلا روی زمین چمن ورزش میکرده اند و اخیرا روی زمین سخت ورزش میکنند.

افرادی که عضلات پشت ساق آنها یا تاندون آشیل آنها سفت و غیر قابل انعطاف است.

کسانی که در سنین میانه یا بعد از آن هستند.

علائم خار پاشنه پا:

بیماران مبتلا به خار پاشنه اغلب در ناحیه زیر پای خود، مخصوصا در زیر قسمت جلویی پاشنه احساس درد و سوزش کف پا دارند. آنها اغلب درد پاشنه پا دارند. درد خار پاشنه از ناحیه پاشنه پا شروع شده و به سمت ناحیه کمان پا میرود ، علائم خار پاشنه پا از قرار زیر است:

– درد درناحیه زیرپا نزدیک به پاشنه پا

-درد هنگام برخاستن ازخواب و بعد از یک دوره استراحت یا بعد از رانندگی در طولانی مدت که این درد بعد از چند دقیقه پیاده روی کاهش میابد.

– دردهای شدید بعد از انجام (نه درحین ) فعالیت و ورزش

-درد خار پاشنه  و کف پا از ناحیه پاشنه شروع میشود و به سمت ناحیه کمان پا منتقل می شود، اگرچه این درد ممکن است فقط در ناحیه کمانی پا احساس شود. درد کف پا هنگام اولین ایستادن بعد از یک دوره استراحت شدیدتر می شود اکثر افرادی که دچار مشکل  خار پاشنه پا هستند دراول صبح بعد از خواب با اولین قدم روی زمین،درناحیه کف پا احساس درد میکنند بعد از چند دقیقه پیاده روی درد این ناحیه کمتر میشود و به صورت کامل ازبین میرود و امکان بازگشت درد با پیاده روی وایستادن های طولانی مدت وجود دارد.اگرعصب پا دچار آسیب دیدگی شود باعث تورم میشود و می تواند علت درد کف پا باشد و این درد ممکن است به مچ پا منتقل میشود.

– درمراحل اولیه خار پاشنه و کف پا دردمعمولا بوسیله استراحت و بی حرکتی پا به سرعت کاهش میابد اما هنگامی که این عارضه پیشرفت کرد زمان بیشتری نیازاست تا درد کاهش یابد .

روش تشخیص :

پزشک به شما انجام عکس برداری از کف پا را پیشنهادمیکند ؛ برای تشخیص اینکه آیا داشتن علائم خار پاشنه پا ، علت پاشنه درد شما است و یادلایل دیگری دارد.

اشعه ایکس

اشعه ایکس تصاویر واضحی از استخوان ها به ما نشان میدهند . اشعه ایکس بسیار به ما کمک میکند که علت های دیگر درد کف پا مانند شکستگی ویا آرتروز را تشخیص دهیم .خار پاشنه در عکس هایی که توسط اشعه ایکس گرفته میشود کاملا مشخص میشود.

تصویربرداری

تصویربرداری های دیگر چون ام آر آی و فراوا درمانی به طورمنظم برای تشخیص خار پاشنه استفاده نمیشود وبه ندرت انجام میشود . ام آر آی زمانی انجام میشود که درمان های اولیه نتیجه بخش نباشد.

روش درمان 

درمان خار پاشنه پا معمولاً با درمان‌ محافظه‌کارانه‌ قابل‌ معالجه‌ است‌. درمانهای موثری برای این بیماری موجود می باشدگزینه‌های درمان خار پاشنه پا را می‌توان به چهار دسته اصلی تقسیم‌بندی کرد:

روش‌های زیست‌ مکانیکی

روش‌های ضد التهاب

شوک ویو تراپی 

جراحی

درما با روش های اصلاحی

کمپرس یخ

سرد کردن پا با توجه به علل خار پاشنه پا و به شرط وجود داشتن التهاب توصیه می‌شود. دماهای پایین متابولیسم موضعی پا را آهسته می‌سازد. ممکن است با توجه به نوع آسیب تمایل داشته باشید تا سرد کردن این ناحیه را تا زمان ملتهب بودن آن یا حتی پس از فروکش کردن درد ادامه دهید؛ به این ترتیب سرد کردن در تمام مدت فرایند توان‌بخشی انجام می‌شود. از این گذشته سرد کردن ناحیه آسیب دیده هنگام ازسرگیری فعالیت‌های سنگین بسیار مفید خواهد بود.

سرد کردن ناحیه با قرار دادن کمپرس یخ، رایجترین روش قرار دادن مستقیم کمپرس یخ بر روی پا است، برای این کار می‌توانید یک کیسه زیپدار‌ را با یخ پر کنید و بر روی ناحیه مورد نظر قرار دهید یا کمپرس سرد ژله‌ای را از داروخانه تهیه کنید. بهتر است پارچه نازکی را دور کیسه یخ بپیچید تا پوست‌تان سرما زده نشود.در روش ماساژ با یخ، آب داخل یک لیوان پلی استایرن منجمد می‌شود، هنگام استفاده اندکی از لبه لیوان بریده می‌شود تا بتوان پا را با یخ ماساژ داد؛ با ذوب شدن بیشتر یخ، بخش بزرگتری از لیوان را پاره کنید.

کفش، کفی و کاپ پاشنه

درمان خار پاشنه پا به راحتی انجام می شود و تنها در تعداد خیلی کمی از بیماران جراحی نیاز می باشد. یکی از موثرترین راه های درمان پاشنه درد و خار پاشنه استفاده از کفی و کفش طبی سفارشی می باشد.
التهاب پلانتار فاسیا نتیجه وارد شدن فشار بدن هنگام راه رفتن است. بهترین روش درمان قطعی عارضه‌های مکانیکی غالباً درمان‌های مکانیکی است. نمونه بارز راه‌ حل مکانیکی تسریع روند التیام یافتن با پوشیدن کفش‌هایی با پاشنه یا لژ ۸/۳ اینچی یا بلندتر یا استفاده از انواع کفی طبی است. بلند بودن پاشنه از میزان فشار و تنش وارد بر ساق پا تا پنجه می‌کاهد و همچنین با تغییر زاویه پا نسبت به زمین، شیوه نگه داشتن وزن بدن را نیز دگرگون می‌سازد. به این ترتیب پلانتار فاسیا در طی روز کمتر آسیب می‌بیند. نرمش های کشش عضله‌ی ساق پا روش زیست‌مکانیکی دیگری برای التیام و درمان درد پاشنه پا به شمار می‌آید، چون بافت نوار از ساق پا تا پنجه در این روش کشیده می‌شود و با کاهش میزان فشار و تنش برقراری مجدد تعادل زیست‌مکانیک طبیعی پا و ساق پا ممکن می‌گردد و در نتیجه آسیب کمتری طی انجام فعالیت‌های روزمرّه وارد می‌شود. انجام حرکات کششی در حالت ایستاده با کمک دیوار یا پله دو نرمش کششی تأثیرگذار هستند. دیگر روش‌های زیست مکانیکی عبارت‌اند از:

آتل‌های کششی
کفش‌های راحتی کششی
کاپ‌های پاشنه
باند پیچی قوس کف پا

تمام وسایل فوق بر تغییر ویژگی‌های زیست‌مکانیکی نوار از ساق پا تا پنجه متمرکزاند. اگرچه بهره‌گیری از این وسایل به بهبود سریع ناحیه آسیب دیده کمک می‌کند، اما نکته کلیدی در توان‌بخشی التهاب پلانتار فاسیا توجه و مراقبت از نوار از ساق پا تا پنجه و نه فقط پلانتار فاسیا است.

دارو

داروهای ضدالتهاب شامل تزریق داروهای استروئیدی، داروهای ضدالتهاب خوراکی مانند آسپیرین، NSAID (ضدالتهاب‌های غیراسروئیدی)، اولتراسوند، ماساژ، داروهای موضعی و دیگر تکنیک‌های کاهش التهاب می‌شود. به خاطر داشته باشید که در صدد معالجه مشکلی هستید که نشأت گرفته از استفاده مکرر یا تحمیل وزن بیش از اندازه است. ضدالتهاب‌ها در درمان کلیه‌ی گونه‌های همراه با درد خفیفی به یاری‌مان می‌آیند که در طول روز تشدید می‌شوند، اما برای تسکین درد شدید توان‌فرسایی که غالباً صبح‌ها پس از بلند شدن از خواب تجربه می‌شود مؤثر نیست. ضدالتهاب‌ها در اصل علائم درد را هدف قرار می‌دهند و به برطرف کردن مشکل زیربنایی دامن زننده به درد نمی‌پردازند. بنابراین بهتر است در کنار درمان‌های ضدالتهاب از روش‌های زیست‌مکانیکی مراقبتی نیز استفاده شود.

شوک ویو تراپی

در شاک ویو تراپی از موج صوتی با انرژی بالای متمرکز بر ناحیه دردناک استفاده می‌شود. پزشکان و دانشمندان بر این باوراند که موج شوکی ضربه‌های بسیار کوچکی را در ناحیه تحت درمان ایجاد می‌کند که به نوبه‌ی خود، واکنش شدید التهابی متمرکزی را برمی‌انگیزند که روند التیام را در نقطه‌ی اتصال پلانتار فاسیا تسریع می‌بخشد. شاک ویو تراپی به سطح بالایی از انرژی نیاز دارد و می‌تواند دردناک باشد. این فرایند بر روی اکثر بیماران ایالات متحده به صورت سرپایی و تحت مراقبت بیهوشی کنترل شده و ظرف ۱۵ دقیقه انجام می‌شود. بیماران همان روز می‌توانند راه بروند؛ این روش عوارض خار پاشنه پا چندانی ندارد. اکثر پزشکان به بیماران توصیه می‌کنند که تقریباً تا چهار هفته پس از عمل، انجام نرمش‌های کششی را ادامه دهند و فعالیت خود را محدود سازند. هنوز شواهدی مبنی بر موفقیت طولانی مدت شاک ویو تراپی به دست نیامده است، بااین حال، میزان تأثیرگذاری کوتاه مدت آن در بازه قابل قبول ۶۵ تا ۹۵ درصد قرار دارد. ظاهراً بهترین نتیجه زمانی به دست می‌آید که در درمان شاک ویو تراپی از امواج با انرژی بالا استفاده شود.

عمل جراحی

چنانچه علائم خار پاشنه با روش‌های غیر جراحی تسکین نیابد، به ناچار برای درمان آن به عمل جراحی روی آورده می‌شود. اکثر جراحان از بیمار می‌خواهند تا دست‌ کم 9 ماه درمان‌های محافظه‌کارانه‌ای، مانند تزریق، فیزیوتراپی، استفاده از کفی و…) را ادامه دهد و سپس عمل جراحی در صورت اثربخش نبودن آن روش‌ها انجام می‌شود. سندرم خار پاشنه دارای دو جنبه حائز اهمیت است که باید در زمان جراحی مد نظر قرار گیرد:

– ” سفت” بودن رباط (لیگامان) پلانتار فاسیا
– وجود خار (زائده استخوانی) در پاشنه

جراح این دو مؤلفه و همچنین علائم را ارزیابی می‌کند تا بهترین روش جراحی را برای درمان قطعی خار پاشنه انتخاب کند.

اصل مشترک تمامی جراحی‌های خار پاشنه افزایش طول رباط پلانتار فاسیا است. این رباط را می‌توان یا به صورت عرضی برش داد یا قسمتی از آن را جدا کرد. شایان ذکر است که تنها بخشی از این رباط بریده یا جدا می‌شود، چون قطع یا برداشتن کامل آن به ناپایداری پا می‌انجامد. 

اما مؤلفه دوم به برداشتن خار پاشنه‌ی موجود مربوط می‌شود. خار پاشنه غالباً علامت ثانویه سفت شدن رباط پلانتار فاسیا است و معمولاً به تنهایی مسبب بروز درد در پاشنه نیست. بنابراین برداشتن خار پاشنه به اندازه ، موقعیت، راستای قرارگیری (تیزی رو به جلو یا عقب)، وجود شکستگی و یا علائم بیمار بستگی دارد.

سه روش اصلی جراحی پلانتار فاسیا عبارت‌اند از:

آزادسازی باز پلانتار فاسیا (و برداشتن خار پاشنه). جراح در این روش با ایجاد برش به رباط و همچنین خار پاشنه دسترسی مستقیم پیدا می‌کند. این برش را می‌توان داخل پا یا پایین کف پا ایجاد کرد.
آزادسازی پلانتار فاسیا از طریق ایجاد کوچک‌ترین برش ممکن. این روش معمولاً از طریق ایجاد چند برش بسیار کوچک در ناحیه‌های مختلف روی قوس کف پا انجام می‌شود که در نهایت به آزاد شدن رباط کف پا می‌انجامد. این روش نیز مانند روش فوق بر آزادسازی رباط متمرکز است. این برش‌ها معمولاً روی پایین کف پا ایجاد می‌شود، اگرچه جراح می‌تواند از یک سمت نیز به رباط دسترسی پیدا کند.
آزادسازی اندوسکوپی پلانتار فاسیا. در آزادسازی اندوسکوپی نیز برش‌های کوچکی (در داخل و گاهی اوقات خارج) پا ایجاد می‌شود و حین عمل می‌توان فرایند را با استفاده از دوربین‌ها و وسایل مخصوص تحت نظر داشت و مشاهده کرد. خارهای استخوانی را معمولاً نمی‌توان با عمل اندوسکوپی خارج کرد، اما مزیت بزرگ این روش در کوچک بودن برش و فاصله داشتن آن از کف پا است و در نتیجه جراح می‌تواند به سرعت بیمار را به حرکت  وا دارد.

درمان با حرکات اصلاحی

روش‌های بسیاری برای کشش تاندون‌ها و عضله‌های ساق پا وجود دارند؛ در ادامه چند مورد از مؤثرترین این حرکات را شرح می‌دهیم:
 نرمش کششی در حالت ایستاده با کمک پله
انجام این حرکت کششی بسیار سودمند است. ابتدا پله‌ای را پیدا کنید که بتوانید با گرفتن از نرده کنار آن تعادل خود را حفظ کنید. از یاد نبرید که قرار است به آهستگی عضله را از حالت کشش خارج کنید، حرکت ناگهانی باعث آسیب دیدن بیشتر ناحیه تحت درمان می‌شود.
تعادل خود را بر روی قسمت توپی پا حفظ کنید.

به آهستگی اجازه دهید تا وزن بدن به تدریج، تا زمان احساس فشار در پا، عضله‌های ساق پا را بکشد. این حالت را به مدت ۳۰ ثانیه حفظ کنید.

نرمش کششی در حالت ایستاده با کمک دیوار

در حالت ایستاده و با به پا داشتن کفش در آستانه در قرار بگیرید:
 برای حفظ تعادل آستانه در را بگیرید.
 یکی از پاهای خود را به گونه‌ای قرار دهید که توپ پا کاملاً به دیوار فشرده شود.
 پاشنه پا کاملاً روی زمین فشرده شود.

 با فشردن بدن به دیوار به آهستگی اِعمال فشار را به گونه‌ای شروع کنید که زاویه پای عقب‌تر با زمین بیشتر به حالت قائم در بیاید.این حرکت را با پای دیگر نیز تکرار کنید.