انسداد روده چیست؟
انسداد روده، انسدادی است که از عبور غذا و مایعات از روده کوچک یا بزرگ جلوگیری می‌کند. انسداد روده می‌تواند مشکلات بسیاری ایجاد کند اما با نظرات دقیق پزشک قابل درمان می‌باشد. انسداد روده می‌تواند مشکلات جدی ایجاد کند به همین دلیل در صورت مشاهده درد شکم حتما به پزشک مراجعه کنید. یکی از علت‌های انسداد روده، چسبندگی لوله می‌باشد. حال به طور کامل در مورد این بیماری صحبت می‌کنیم.
علائم گرفتگی روده کدامند؟
درد شکم که می رود و می آید
حالت تهوع
استفراغ کردن
اسهال
یبوست
عدم توانایی برای دفع مدفوع یا خارج کردن گاز روده
نفخ و ورم شکم
انسداد روده ( به انگلیسی : Ileus ) انسدادی است که از عبور غذا و مایعات از روده کوچک یا بزرگ جلوگیری می‌کند. انسداد روده می‌تواند بخاطر نوارهای فیبری بافت‌های شکم (چسبندگی‌های داخل شکم) که پس از جراحی ایجاد می‌شود، غده‌های التهابی یا عفونی روده، فتق و تومور ایجاد شود.
اگر این مشکل تحت درمان قرار نگیرد، بخش‌های مسدودشده روده مرده و می‌تواند منجر به بروز مشکلات بسیار جدی شود. بااینحال، با مراقبت و پیگیری پزشکی صحیح، انسداد روده قابل درمان است.
علل متداول انسداد مکانیکی که در آن مانعی فیزیکی روده کوچک را مسدود می‌کند، عبارتند از:
• چسبندگی‌های روده – نوارهای بافت فیبری در حفره شکم که ممکن است بعد از جراحی شکم یا لگن ایجاد شوند
• فتق – قسمت‌هایی از روده که به قسمت‌های دیگری از بدن بیرون زده و برجستگی پیدا می‌کنند
• تومورهای روده کوچک
• بیماری‌های التهابی روده مثل بیماری کرون
• پیچ خوردن روده
• تلسکوپی شدن روده
انسداد مکانیکی روده بزرگ
انسداد مکانیکی روده بزرگ مشکل چندان شایعی نیست. علل احتمالی این نوع انسداد عبارتند از:
• سرطان روده بزرگ
• دیورتیکولیت – مشکلی که در آن کیسه‌هایی کوچک و بیرون‌زده (دیورتیکول) در مجرای گوارش دچار التهاب یا عفونت می‌شوند
• پیچ‌خوردگی روده بزرگ
• انبار شدن مدفوع
• باریک شدن روده بزرگ به علت التهاب و زخم
ایلئوس پارالیتیک
ایلئوس پارالیتیک (paralytic ileus)می‌تواند موجب بروز علائم و نشانه‌های انسداد روده شود اما در آن انسداد فیزیکی وجود ندارد. در ایلئوس پارالیتیک، مشکلات عصب یا عضله موجب از هم گسیختگی انقباضات طبیعی و هماهنگ عضله روده‌ها، کندی یا توقف حرکت غذا و مایعات در دستگاه گوارش می‌شود.
ایلئوس پارالیتیک ممکن است در هر قسمتی از روده ایجاد شود. علل بروز این مشکل عبارتند از:
• جراحی شکم
• جراحی لگن
• عفونت
• برخی داروها ازجمله داروهای ضدافسردگی و داروهای مُسکنی که بر ماهیچه‌ها و اعصاب تاثیر دارند
• اختلالات عضله و عصب مانند بیماری پارکینسون
عوامل خطر زا
بیماری‌ها و مشکلاتی که احتمال بروز انسداد روده را افزایش می‌دهند عبارتند از:
• عمل جراحی شکم و لگن غالبا سبب بروز چسبندگی می‌شود که یکی از علت‌های شایع انسداد روده است
• بیماری کرون که موجب ضخیم شدن دیواره‌های روده و باریک شدن مجرای عبور می‌شود
• سرطان در شکم، به ویژه در صورت انجام عمل جراحی برای برداشتن تومور یا پرتودرمانی
عوارض و مشکلات
انسداد روده اگر تحت درمان قرار نگیرد، ممکن است موجب بروز عوارض جدی و خطرساز از جمله موارد زیر شود:
• مرگ بافت. انسداد روده ممکن است خون‌رسانی به بخشی از روده را قطع کند. فقدان خون سبب مرگ دیواره روده می‌شود. مرگ بافت ممکن است به پارگی دیواره روده انجامیده و به بروز عفونت منجر شود.
• عفونت. پریتونیت اصطلاح پزشکی عفونت حفره شکم است که مشکلی بسیار خطرساز بوده و نیاز به درمان فوری و غالبا جراحی دارد.
آماده شدن برای ملاقات با پزشک
انسداد روده معمولا یک وضعیت اورژانسی است. در نتیجه معمولا بیمار وقت زیادی ندارد تا خود را برای ملاقات با پزشک آماده کند. اما اگر بیمار وقت کافی داشت، بهتر است فهرستی از علائم و نشانه‌های بیماری خود تهیه کند تا بتواند بهتر به سوالات پزشک خود پاسخ گوید.
چه انتظاری از پزشک داشته باشید
پزشکتان سوالات مختلفی از شما خواهد پرسید، ازجمله:
• درد شکم یا علائم دیگرتان از چه زمانی شروع شد؟
• آیا نشانه‌های بیماری در شما ناگهان بروز کردند یا پیش از این هم چنین علائمی را تجربه کرده بودید؟
• آیا دردتان مداوم بود؟
• آیا دچار حالت‌تهوع، استفراغ، تب، خون در مدفوع، اسهال یا یبوست شده‌اید؟
• آیا قبلا جراحی شکم داشته‌اید؟
• آیا قبلا پرتو درمانی شکم شده‌اید؟
آزمایش‌ها و تشخیص
آزمایش‌ها و روش‌های مورد استفاده در تشخیص انسداد روده عبارتند از:
• معاینه جسمی. پزشکتان در مورد سابقه پزشکی و نشانه‌های بیماری‌تان سوال خواهد کرد. همچنین برای ارزیابی وضعیت شما معاینه جسمی انجام خواهد داد. در صورتی که تورم شکم یا غده‌ای در شکم تان دیده شود، ممکن است پزشک حدس به انسداد روده پیدا کند. همچنین ممکن است با گوشی صداهای روده‌تان را گوش کند.
• آزمایشات تصویری. برای تایید تشخیص انسداد روده، پزشک دستور رادیوگرافی یا CT اسکن شکم خواهد داد. این آزمایشات به پزشک کمک خواهد کرد تا بفهمد انسداد روده شما از نوع ایلئوس پارالیتیک است و یا انسداد مکانیکی و همچنین جزئی یا کامل بودن آن را مشخص کند.
درمان‌ها و داروها
درمان انسداد روده به علت بروز مشکل بستگی دارد ولی عموما به بستری شدن بیمار نیاز خواهد بود.
بستری شدن برای تثبیت وضعیت. وقتی به بیمارستان می‌رسید، گروه پزشکی ابتدا تلاش برای تثبیت وضعیت شما خواهند کرد تا بتوانید درمان‌ها را پشت سر بگذارید. آنها برای این منظور:
• برای تجویز مایعات، خط وریدی در سیاهرگ بازو شما قرار خواهند داد.
• وارد کردن لوله نازو گاستریک از راه بینی و وارد کردن آن به معده برای مکش هوا و مایعات و تسکین ورم شکم.
• قرار دادن یک لوله نازک قابل انعطاف (کاتتر) در مثانه برای زهکشی ادرار و جمع کردن ادرار برای آزمایش
درمان انسداد مکانیکی جزیی
در این نوع انسداد مکانیکی هنوز مقداری غذا و مایعات از روده قابل عبور است و پس از تثبیت وضعیت، بیمار به درمان بیشتری نیاز نخواهد داشت. در این حالت پزشک یک رژیم‌غذایی کم‌فیبر به شما خواهد داد که برای روده‌ای که دچار انسداد جزیی است، هضم آن ساده‌تر است. در صورتی که انسداد به خودی خود برطرف نشود، برای رفع انسداد، بیمار به جراحی نیاز خواهد داشت.
درمان انسداد مکانیکی کامل
اگر انسداد روده به گونه‌ای باشد که چیزی از روده رد نشود، انسداد کامل است و برای رفع آن بیمار نیاز به جراحی دارد. نوع عمل جراحی به عامل ایجادکننده انسداد و بخش آسیب‌دیده روده بستگی دارد. جراحی شامل برداشتن انسداد و همچنین بخش‌های دیگری از روده است که دچار صدمه یا مرگ شده است.
همچنین ممکن است پزشک به جای جراحی از یک استنت متسع‌شونده فلزی استفاده کند. در این حالت از طریق آندوسکوپ، لوله‌ای را از راه دهان یا مقعد، وارد روده بزرگ می‌کنند. این استنت با فشار روده بزرگ را باز می‌کند تا انسداد دفع شود. از استنت‌ها معمولا برای درمان بیماران مبتلا به سرطان پستان یا برای تسکین موقت در افرادی استفاده می‌شود که از نظر عمل جراحی پرخطر تلقی می‌شوند. پس از تثبیت وضعیت نیز باز بیمار به عمل جراحی نیاز خواهد داشت.
درمان ایلئوس پارالیتیک
در صورتی که مشخص شود نشانه‌های بیماری به علت ایلئوس پارالیتیک به وجود آمده است، پزشک به مدت یک یا دو روز وضعیت بیمار را در بیمارستان کنترل می‌کند. ایلئوس پارالیتیک غالبا یک حالت موقتی است که به خودی خود بهبود می‌یابد.
در صورتی که ظرف چند روز ایلئوس پارالیتیک بهبود نیابد، ممکن است پزشک دارویی تجویز کند که سبب انقباض عضله شود و به این ترتیب وضعیت مساعدی برای عبور غذا و مایعات در روده فراهم آید. در صورتی که ایلئوس پارالیتیک به علت بیماری یا دارو ایجاد شده باشد، با درمان بیماری زمینه یا قطع دارو، ایلئوس درمان خواهد شد.
انسداد روده در نوزادان و کودکان
دکتر صابری با بیان اینکه انسداد روده در بچه‌ها را باید به در دو گروه سنی بچه‌های زیر 1 ماه و کودکان بزرگ‌تر بررسی کرد، می‌گوید:« علل بروز این بیماری در نوزادان با بروز آن در کودکان بسیار متفاوت است. این بیماری بیشتر در بچه‌های 3 ماهه تا 4 ساله بروز می‌کند.»
دکتر صابری درباره‌ی علائم انسداد روده در نوزادان توضیح می‌دهد:« نوزادان به‌طور طبیعی باید در 24 ساعت تا 36 ساعت اولیه دفع مکونیوم (مدفوع سیاه) داشته باشند و اگر در این مدت دفع مکونیوم انجام نشود، احتمال بروز انسداد روده بسیار زیاد است. اگر انسداد روده به مرور ادامه پیدا کند، علائم دیگری هم ظاهر می‌شود. عدم دفع گاز، استفراغ و بزرگ شدن غیر‌طبیعی شکم به صورت کاملا مشخص از علائم انسداد روده هستند.»
انسداد می‌تواند از دهان شروع شود و تا هر جای دستگاه گوارش (مری، معده، روده‌ی بزرگ و روده‌ی کوچک) ادامه داشته باشد. به همین دلیل بسته به محل انسداد علائم متفاوت هستند مانند زمانی که نوزاد هر چقدر شیر می‌خورد، عمل دفع انجام نمی‌دهد و همین باعث بزرگ شدن و ورم شکم می‌شود. به دنبال این جریان، نوزاد به شدت گریه و بی‌قراری می‌کند، به هیچ‌وجه آرام نمی‌شود و استفراغ صفراوی دارد.
انسداد روده در نوزادان بیشتر مادرزادی است و این بیماری به چند صورت در نوزادان بروز می‌کند. بر همین اساس دکتر صابری می‌گوید:«انسداد روده به صورت مادرزادی در نوزادان بسیار شایع است مانند نوزادانی که با آنوس بسته (مقعد بسته) به دنیا می‌آیند. معمولا پزشکان در معاینه‌های اولیه کودک به این موضوع پی می‌برند و مقعد نوزادان را معاینه می‌کنند اما مادران هم با مشاهده و کمی دقت می‌توانند به این مشکل فرزندشان پی ببرند. برای باز کردن مسیر مقعد، نوزاد باید تحت عمل جراحی قرار بگیرد. علت دیگر انسداد روده در نوزادان، هیرشپرونگ است.»
هیرشپرونگ یک اختلال عصبی- عملکردی در ناحیه شکمی است و طی آن همه‌ی قسمت‌های روده، بخشی از روده بزرگ و یا قسمت‌های ابتدایی دستگاه گوارش فاقد اعصاب هستند و در نتیجه در عملکردشان دچار مشکل می‌شوند. نوزادان به علت هیرشپرونگ هم دچار انسداد روده می‌شوند و هم بی‌قرار شده و استفراغ می‌کنند.
این متخصص کودکان و نوزادان درباره علت‌های دیگر انسداد روده توضیح می‌دهد:« ممکن است انسداد روده بر اثر ایلئوس مکونیوم (فلج روده‌ای) اتفاق بیفتد که در اثر آن، شیری که نوزاد می‌خورد به مرور سفت شده و بچه دچار انسداد می‌شود. بیماری‌های مادرزادی مانند چرخش‌های روده و یا توده‌های شکمی که علائمی شبیه انسداد روده دارند، ممکن است منجر به بروز این بیماری شوند.»
اگر انسداد روده تشخیص داده نشود و یا به‌موقع به پزشک مراجعه نشود،خسارت جبران‌ناپذیری بر سلامتی نوزاد می‌گذارد. به همین دلیل دکتر صابری می‌گوید:« در صورتی که والدین نوزادشان را به موقع برای معاینه پیش پزشک نبرند، ممکن است روده پاره شود و همه‌ی میکروب‌های روده در محیط شکم (صفاق شکم) بریزند و موجب بروز عفونت شدید شوند که احتمال مرگ در این مورد زیاد است. همچنین ممکن است در اثر دیر مراجعه کردن، قسمت‌هایی از روده نکروزه (سیاه) شوند که باید در طول عمل جراحی این قسمت‌ها را از روده جدا کرد. در صورتی که هریک از این قسمت‌های روده می‌توانند به جذب ویتامین‌ها، چربی‌ها و مواد دیگر مربوط باشد بنابر‌این ممکن است آن نوزاد تا آخر عمر از جذب بسیاری از مواد محروم بماند.»
اگر نوزاد در هنگام تولد مبتلا به سندروم داون، سیستیک فیبروزیس و یا سندروم‌های دیگر باشد، احتمال بروز انسداد روده در او زیاد است بنابر‌این همه‌ی نوزادانی که با این سندروم‌ها و سندروم‌های دیگر به دنیا می‌آیند باید از نظر انسداد روده بررسی شوند.
دکتر صابری با اشاره به راه‌های درمان این بیماری،به پدر و مادر‌ها توصیه می‌کند:« پدر و مادر‌ها برای اینکه بتوانند این بیماری را در نوزادشان تشخیص دهند باید حواسشان به کار کردن شکم او باشد و در صورتی که متوجه شدند شکم بچه خوب کار نمی‌کند، باید حتما برای معاینه به متخصص مراجعه کنند. معمولا با استفاده از رادیولوژی شکم (عکس شکم) انسداد‌ها در روده کاملا مشخص می‌شوند. بسیاری از انسداد‌های روده تنها با عمل جراحی قابل درمان است مانند آنوس بسته (مقعد بسته). برای درمان انسداد فلجی روده نیز پزشکان می‌توانند آن را با اعمال ارتوپدی جا‌به‌جا کنند و در صورتی که به حالت عادی برنگشت، آن را جراحی می‌کنند.»