ماموگرافی چیست؟
با افزایش سن خانم ها از سن 35 سالگی به همه توصیه میشود که ماموگرافی انجام دهند، مخصوصا خانم‌هایی که سابقه سرطان سینه در بین خانواده آنها وجود دارد. خانم هایی که از نوک سینه خود ترشحاتی نیز احساس میکنند نیز باید ماموگرافی انجام دهند.
در بسیاری از کشورها، ماموگرافی به‌عنوان روش غربالگری و بیماریابی روی کلیه زنان سالم اجرا میشود. تلاش پزشکان این است که با دست یافتن به آمار صحیح برای تخمین میزان و سن شیوع سرطان سینه در ایران، بیماریهای بدخیم سینه را در مراحل اولیه و قابل علاج شناسایی کنیم.
بهترین زمان جهت انجام ماموگرافی :
اگر خانمی هیچ عامل خطری برای سرطان سینه نداشته باشد بایستی نخستین ماموگرافی را در سن 35 سالگی انجام داده و از سن 40 الی 50 سالگی هر یک تا 3سال یک بار ماموگرافی انجام دهد و از سن 50 سال به بالا هم سالانه یک ماموگرافی توصیه میشود.
بهترین زمان انجام ماموگرافی، یک هفته بعد از دوره ماهانه است قبل از انجام ماموگرافی توصیه شده است تا علائم جدید یا مشکلات داخل سینه خود را با پزشک در میان بگذارید.
علاوه براین، پزشک خود را از هرگونه جراحی پیشین، مصرف هورمون و سابقه فامیلی یا شخصی در سرطان سینه آگاه‌سازید.درصورت حساس‌شدن سینه‌ها در دوران ماهانه، برنامه انجام ماموگرافی را یک هفته قبل از دوره ماهانه خود قرار ندهید. بهترین زمان برای انجام ماموگرافی یک هفته بعد از دوره ماهانه است. همیشه دکتر یا تکنولوژیست خود را قبل از انجام آزمون، از احتمال بارداری خود آگاه‌سازید.
انجام آزمایش ماموگرافی در 35تا 40 سالگی یک بار کافی است و پس از 40 تا 50 سالگی می‌‌توان هر 2 تا 4 سال یک بار این آزمایش را انجام داد. انجام ماموگرافی در سنین 50 به بالا در این سنین ماموگرافی با توجه به شرایط و جمعیت‌‌های مختلف یک تا 2سال یک بار صورت می‌گیرد.برخی از متخصصان معتقدند که آزمایش ماموگرافی در همه زنان نباید صورت بگیرد و فقط زنان مشکوک به بیماریهای صعب‌العلاج باید ماموگرافی شوند.
اما از سوی دیگر، گروهی نیز برضد‌این قانون فعالیت میکنند و اعتقاد دارند با این قانون، سرطان سینه در مراحل پیشرفته تری کشف خواهد شد، در نتیجه درمان نیز مشکل ترخواهد بود.در سنین پایین‌تر از 35 سالگی تقسیمات سلولی بیشتری انجام میشود. این عضو هیات علمی دانشگاه می‌‌گوید: در این دوره ممکن است اشعه ایکس بر میزان تقسیمات سلولی بیفزاید و رشد آنها را بیشتر کند که البته این موضوع نیز به اثبات نرسیده است.
تحقیقات پزشکان نشان می‌دهد در سنین پایین‌تر از 35 سال سرطان سینه شایع نیست ولی نباید فراموش کرد که معاینات باید از 25 سالگی شروع شود.امروزه از روش MRM استفاده میشود و توده‌ها با کشیدن منحنی تشخیص داده می‌شوند که خوش خیم هستند یا بدخیم ولی تاکنون هیچ روشی نتوانسته است جایگزین ماموگرافی شود. مشاهده در آینه یکی از مهمترین بخش‌های معاینه است، چرا که فرد می‌تواند با مشاهده در آینه غیرقرینگی، تفاوت نسبت به ماه‌های گذشته،
قرمزی و احساس توده را تشخیص دهد و درصورتی که توسط پزشک مشکوک به‌نظر آید به وسیله سرنگ (درصورت مایع بودن محتویات) کشیده و به پاتولوژی فرستاده میشود ولی اگر توده‌ای باشد، با سوزن‌‌های ضخیم نمونه‌گیری انجام میشود.تومورهای سینه از نوع بدخیم آن درد ندارند، مگر در مواقعی که چسبندگی پیدا کنند و اعصاب آن ناحیه را تحت کنترل قرار دهند خوشبختانه بیشتر زنانی که از درد سینه رنج می‌برند دچار مشکلات خوش خیم هستند که شایعترین آن فیبروسیستیک است که در نژاد ایرانیان بسیار زیاد به چشم می‌خورد که پس از کشیده شدن این مایع از نسج، اگر غذاهای کم چرب، کم ادویه و مواد کافئینی کمتر مصرف شود، از شدت درد کاسته میشود که البته مصرف ویتامین‌های E و ب کمپلکس نیز تاثیر بسزایی در این خصوص دارد ولی نباید کاهش وزن به‌منظور بهبود را فراموش کرد.
ماموگرافی را یک هفته بعد از قاعدگی انجام بدهید
شما نباید در روزهای نزدیک قاعدگی یا در زمان خونریزی ماموگرافی را انجام دهید، زیرا در این زمان سینه‌ها حساس‌تر هستند و زمان انجام ماموگرافی احساس ناراحتی بیشتری خواهید داشت و بهتر است این کار را در اولین هفته بعد از قاعدگی (اولین روز بعد از قاعدگی) انجام دهید، زیرا حساسیت سینه در این زمان کمتر است (درصورت یائسگی، روز و هفته‌ی انجام ماموگرافی چندان تفاوتی ندارد).
شاید با انجام ماموگرافی در صبح، احساس راحتی بیشتری داشته باشید، زیرا نیازی نیست تا اتمام آزمایش از ضدتعریق‌ها استفاده کنید. به‌گزارش انجمن سرطان آمریکا، بعضی از مواد می‌تواند در نتیجه‌ی ماموگرافی تأثیر بگذارد، به‌همین‌دلیل بهتر است در زمان انجام آزمایش از آنها استفاده نکنید.
لباس‌های راحت بپوشید
برای آزمایش فقط نیم‌تنه‌ی بالای شما باید برهنه باشد. بنابراین برای راحتی خودتان هم شده لباس‌های سرهمی نپوشید.
برای ماموگرافی به مراکز تخصصی مراجعه کنید
در مراکز تخصصی علاوه‌بر ماموگرافی، سونوگرافی، نمونه‌گیری (بیوپسی) و آزمایشات دیگر هم انجام میشود.
مسئول انجام ماموگرافی باید موقعیت قرارگیری شما و سینه‌های شما را تنظیم کند تا نقطه‌ی دقیق و مناسب را تشخیص دهد و دو عکس متفاوت از هر سینه بگیرد. برای این‌کار سینه‌هایتان به‌طور فیزیکی لمس میشود که ممکن است برای بعضی از افراد ناراحت‌کننده باشد. خوشبختانه میزان اشتباهات زیاد نیست و هر عکس بیشتر از چند ثانیه زمان نمی‌برد. برای عکسبرداری، هر سینه، حدود ۱۰ ثانیه تحت فشار قرار می‌گیرد. دستگاه‌های پیشرفته‌ی ماموگرافی طوری طراحی شده‌اند تا این زمان را کاهش دهند.
اما به‌این معنی نیست که شما عصبی نمی‌شوید یا زمان زیادی از شما گرفته نمی‌شود. تمام این موارد به‌میزان تجربه‌‌ی فرد متخصص، دستگاهی که از آن استفاده می‌کند و البته به‌میزان آرامش شما بستگی دارد. خانم‌های جوان معمولا به‌دلیل عصبی شدن لحظه‌های سخت‌تری را سپری میکنند ازطرفی سریع‌تر و راحت‌تر در موقعیت مناسب برای تصویربرداری قرار می‌گیرند. افراد مسن‌تر آهسته‌تر عمل میکنند، اما به‌دلیل تعداد بالای ماموگرافی‌هایی که انجام داده‌اند، معمولا در موقعیت درست قرار می‌گیرند.
نگران دردناک بود نماموگرافی نباشید
هیچ راهی برای ازبین‌بردن این حالت وجود ندارد. برای بیشتر خانم‌ها انجام ماموگرافی ناراحت‌کننده است. البته میزان درد در افراد مختلف متفاوت است و به‌میزان حساسیت افراد بستگی دارد. اگر بازوهای خود را فشار دهید، شاید کمی از این درد را احساس کنید. سینه‌ها حساس‌تر از بازوها هستند. این فشار به این دلیل به سینه‌ها وارد میشود تا ضخامت سینه‌ها به کمترین حد ممکن برسد و عکس واضح‌تری از آن گرفته شود. این کار برای شکنجه‌ی شما نیست.
بیشتر فناوری‌ها به سمتی پیش می‌روند تا شما احساس راحتیِ بیشتری داشته باشید و این موضوع خیلی عالی است که شما احساس ترس و نگرانی نداشته باشید و مجبور نباشید تا برای انجام آزمایش از کسی کمک بخواهید. برای کاهش میزان درد می‌توانید از ایبوپروفن استفاده کنید، اما زیاد از کافئین استفاده نکنید. بعضی از خانم‌ها زمانی‌که کافئین مصرف میکنند، حساسیت سینه‌هایشان بیشتر میشود، هرچند مدارک علمی در این زمینه وجود ندارد.
به نتیجه‌ی این آزمایش امیدوار باشید
معمولا نتیجه‌ی ماموگرافی در ۹۰ درصد از موارد طبیعی است. درصورتی‌که نتایج طبیعی نباشد، رادیولوژیست آن را بررسی می‌کند. رادیولوژیست نتیجه را با جزئیات، برای پزشکی که شما را برای ماموگرافی فرستاده است می‌نویسد.
درصورتی‌که جزء ۱۰ درصد از افرادی هستید که نتیجه‌ی ماموگرافی‌شان غیرطبیعی است، لزوما به‌این معنی نیست که سرطان دارید. بلکه فقط به این معنی است که چیزی در عکس‌ها وجود دارد که باید از آنها سردرآورد و ممکن است به تصاویر با وضوح بالاتر یا سونوگرافی نیاز داشته باشید تا سلامتی شما تشخیص داده شود. ممکن است لازم باشد تا بعد از ۶ ماه دوباره برای ماموگرافی مراجعه کنید یا به نمونه‌برداری نیاز داشته باشید. از میان ۱۰ درصد نتایج غیرطبیعی، ۱ درصد به نمونه‌برداری نیاز دارند و از این ۱ درصد بین ۲۵ تا ۴۰ درصد به سرطان سینه مبتلا هستند.
سینه‌هایی با بافت متراکم به آزمایش‌های دقیق‌تر احتیاج دارند
تراکم بافت سینه‌ها سبب میشود بررسی نتایج ماموگرافی تا اندازه‌ای دشوار باشد، بنابراین این کار باید با دقت بیشتری انجام شود. به‌طور کلی، چهار دسته تراکم بافت وجود دارد و عموما با بالارفتن سن کاهش می‌یابد. هنگامی که پای غربالگری سرطان پستان به‌میان می‌آید، آن دو دسته از زنان که بافت سینه‌هایشان متراکم‌تر است باید آزمایش‌های بیشتری انجام دهند. ما هنوز به تحقیقات بیشتری نیاز داریم تا به‌طور دقیق تعیین کنیم که این آزمایش‌های غربالگریِ تکمیلی چگونه می‌توانند برای زنانی که بافت سینه‌هایشان متراکم‌تر است مفید باشد.
می‌توانید بعد از انجام ماموگرافی برای خود برنامه‌های تفریحی و دسته‌جمعی یا یک صبحانه‌ی عالی تدارک ببینید. این کار می‌تواند باعث دور شدن اضطراب ناشی انجام ماموگرافی شود.
اصول ماموگرافی
مقدمه و تاریخچه ظهور
میزان ابتلا به سرطان سینه در جهان در حال افزایش است . در ایالت متحده از هر ۸ زنی که تا سن ۹۵ سالگی عمر می کنند ، یکنفر به این سرطان مبتلا می شود . این سرطان یکی از معمولترین سرطانهای تشخیص داده شده در زنان می باشد و مرگ ناشی از سرطان سینه ، بیشتر در سنین ۱۵ تا ۵۴ سالگی در زنان دیده می شود.
البته درصد مرگ و میر ناشی از سرطان ریه در زنان بیشتر است نسبت به سرطان سینه . تحقیقات ، آشکار کردن ایتولوژی دقیق سرطان سینه را رد می کند و تنها تعداد کمی از فاکتورهای اصلی مانند تاریخچه فامیلی شناخته شده اند که باعث افزایش ابتلا به سرطان سینه در زنان می شوند. البته هنوز هم تعداد زیادی از زنانی که به سرطان سینه مبتلا می شوند هیچ سابقه بیماری در خانواده خود ندارند.
علیرغم تعداد زیاد مبتلایان به سرطان سینه ، این سرطان قابل درمان می باشد . زیرا این سرطان اگر زود تشخیص داده شود قابل درمان خواهد بود . تلاشها در این زمینه مستقیماً به سوی گسترش تصویربرداری از سرطان سینه و راههای تشخیص زودتر بوده است .ماموگرافی مهمترین نوع آوری در کنترل سرطان سینه می باشد، از زمانی که ماستکتومی رادیکال توسط Halstead در سال ۱۸۹۸ معرفی شد . هدف اولیه از انجام ماموگرافی ، تشخیص سرطان سینه می باشد.
پیش از اینکه علائم سرطان بروز کند . تشخییص سریع و درمان باعث افزایش نسبت زنده ماندن می شود . در نتیجه بلاخره درصد مرگ و میر ناشی از سرطان سینه در زنان آمریکائی کاهش یافت .پیش از اینکه جراحی ماستکتومی رادیکال ابداع گردد ، سرطان سینه یک بیماری کشنده تلقی می شد . تنها کمتر از %۵ از زنان بعد از تشخیص سرطان سینه بمدت ۴ سال زنده ماندند و حدود %۸۰ از جراحیهای سرطان سینه دوباره عود می کرد.
اما ماستکتومی رادیکال درصد زنده ماندن را از %۵ به %۴۰ افزایش داده و میزان عود سرطان را تقریباً به %۱۰ کاهش داده است. اگر چه این عمل مطمئناً یک جهش بزرگ بسمت جلو بود اما تا ۶۰ سال بعد از آن هیچ پیشرفتی در جهت بالا بردن نسبت زنده ماندن در زنان مبتلا به سرطان سینه بوقوع نپیوست . با اینکه یکسری دستورالعمل ها ( management ) ابداع شد و تا امروز نیز ارزش خود را حفظ کرده است:
۱- بیماران در مراحل اولیه پیدایش بیماری، به درمان پاسخ بهتری می دهند.
۲- بیماران در مراحل پیشرفته، ضعیفتر عمل می کنند.
۳- تشخیص زودتر، شانس بهتری برای زنده ماندن است.
با در نظر گرفتن این اصول ، تئوری برداشتن توده قابل لمس درسینه برای درمان سرطان درحال گسترش بود و مشخص شد که معاینات دقیق فیزیکی راهی است برای تشخیص زودرس سرطان سینه . با این حال در بسیاری از موارد ، سرطان سینه تا رسیدن به مرحله پیشرفته تشخیص داده نمی شود . این نتیجه با آمار ملامت انگیز نسبت به زنده ماندن در افراد مبتلا به سرطان سینه ارتباط دارد و اینکه برای تشخیص سریع سرطان سینه به ابزاری نیاز می باشد .
شکل ماموگرافی این نیاز را برآورده کرده است. در سال ۱۹۱۳ ، Soloman ( فیزیکدان آلمانی ) تظاهرات رادیوگرافیکی سرطان سینه را گزارش کرد .او مکانیزم چگونگی انتشار سرطان سینه را توضیح داد . اولین کلیشه رادیوگرافی از سینه تشخیص زنده توسط kleinschmidt ساخته شد و در سال ۱۹۲۷ در کتاب مرجع پزشکی آلمانی نمایش داده شد و در دهه ۳۰ در آمریکای جنوبی، ایالات متحده و اروپا ماموگرافی شروع شد . استفاده از ماموگرافی برای تشخیص سرطان سینه کمتر مورد توجه قرار گرفت.
این کار توسط چند تن از مهندسین از جمله le Borgne از اورگوئه، Gershon – cohen از ایالات متحده و Gros از آلمان ادامه داده شد و چندین تکنیک کلینیکی از تصویربرداری ماموگرافی منتشر شد . در آن زمان اهمیت میکروکلیسفیکاسیون بسیار تحت مطالعه بود. در میانه دهه ۵۰، ماموگرافی بعلت ظرافتهایی مانند تیوب اشعه x باولتاژ پائین با آند از جنس مولیبدن و جزئیات بالا ، فیلم رادیولوژی صنعتی، بعنوان یک وسیله کلینیکی واقعی تصور می شد.
در این زمان ، Egan از ایالات متحده و Gros از آلمان بخاطراستفاده از ماموگرافی برای تشخیص و ارزیابی سرطان سینه به شهرت رسیدند . زیروگرافی در دهه ۶۰ توسط Wolfc و Ruzicka ابداع شد . زیروگرافی در مقایسه با فیلم صنعتی x-ray دوز دریافت شده توسط شخص را کاهش داد .با دستیابی به یافته های فیزیکی بسیاری، تصاویر زیروگرافی برای درک و ارزیابی آسانتر شدند و زیروماموگرافی بطور وسیعی برای ارزیابی بیماری سینه مورد استفاده قرار گرفت.
از این زمان بود که اولین تلاشها برای تصویربرداری عمومی شروع شد .ترکیبی از رزولوشن بالا ، فیلمهای x-ray با سرعت بالا و صفحات فولی ، اولین بار توسط شرکت DuPont معرفی شد. چنانکه میزان پرتوگیری بیمار به مقدار زیادی کاهش پیدا کرد . ترکیب فیلم – صفحه در سال ۱۹۷۵ توسط دو شرکت DuPont و Kodak بهبود یافت. در این زمان فیلمهایی با کیفیت بسیار بالا تولید می شد در حالیکه پرتوگیری بیمار نیز کاهش پیدا کرده بود .
در این سال فیلمهایی با دوز پائین تر، تکنیک بزرگنمایی و استفاده از گرید برای کاهش پرتوهای ثانویه ( Scatter ) معرفی شدند. امروزه ثابت شده که ماموگرافی با کیفیت بالا، معاینات دقیق فیزیکی، چک آپهای ماهانه سینه توسط خود شخص ( BSE ) باعث بهتر آشکار شدن سرطان سینه در مراحل ابتدایی میشود. یعنی در مراحلی که سرطان قابل درمان می باشد پروژه Breast Cancer Detection Demonstration Project (BCDDP ) در سال ۱۹۷۳ انجام شد.
در این پروژه ۲۸۰۰۰۰ زن در سال برای مدت ۵ سال از ۲۹ ناحیه از ایالات متحده مورد عکسبرداری قرار گرفتند . این پروژه توسط شرکتهای American cancer society) ACS و NCI ( National Cancer Institute ) انجام شد .در این پروژه ثابت شد که معاینات بالینی، عکسبرداری، ماموگرافی و BSE به تشخیص زودتر سرطان کمک می کند و بیشتر از ۴۱% از بیماران مبتلا به سرطان فقط با ماموگرافی مشخص شدند و حتی درصد بیشتری از افراد مبتلا به سرطان سینه در مراحل ابتدایی، توسط ماموگرافی شناسایی شدند.
اگر چه پروژه موفق طراحی نشده بود تا ثابت کند که تشخیص سریع و زودرس سرطان سینه باعث افزایش نسبت زنده ماندن می شود اما دلیل محکمی شد تا در کشورهای Nether land و سوئد و آلمان کنترلهای علمی دقیقی انجام شود که نشان داد تشخیص زودرس سرطان سینه باعث بالا رفتن نسبت علاج پذیری آن می شود.
سازمان بیمه سلامتی در نیویورک نیز با انجام ماموگرافی برروی زنان بالای ۵۰ سال ثابت کرد که تشخیص زودرس سرطان سینه، نسبت مرگ و میر را کاهش می دهد. هدف MQSA این بود که ماموگرافی با کیفیت بالا و با بهترین شرایط قابل قبول توسط کسانیکه مسئولیت کامل برای انجام کار را پذیرفته اند انجام پذیرد.