زعفران، این چاشنی پرکاربرد که فواید فراوانی نیز دارد، یکی از گران قیمت ترین اقلام خوراکی به حساب می آید. با این حال، برخی متقلبان در بازار هستند که از روش های متنوعی برای افزایش وزن این ماده گران بها استفاده کرده و گاهی مواد دیگر نیز به آن اضافه می کنند تا بیشتر سود کنند. این تقلب از فروش پودر آجر به جای زعفران مشاهده شده است تا زعفران های روغنی و انواع تقلبی دیگر که تشخیص آنها بسیار سخت است. با ما همراه باشید تا با خصوصیات زعفران مرغوب و شناسایی انواع تقلبی زعفران آشنا شوید.
خصوصیات زعفران مرغوب
شکل ظاهری زعفران یکی از روش‌های شناسایی خالص بودن آن است ظاهر این محصول شبیه میخک است؛ به گونه‌ای که پایین گیاه میله‌ای و انتهای آن دندانه دار، پهن و قیچی شکل است. همچنین رنگ زعفران باید قرمز تند باشد نه روشن و شکل کلاله‌های آن نیز نباید براق باشد
زعفران خوب و خالص را می توان از طریق رنگ و بو تشخیص داد. رنگ زعفران مرغوب، زرد مایل به نارنجی قرمز است. در ضمن زعفران بوی بسیار مطبوع و نافذی دارد به طوری که هر چه بوی زعفران بیشتر باشد، یعنی تازه تر است. نباید فراموش کرد که بوی کم نشانه کهنه بودن زعفران یا خالص نبودن آن است.
طعم و رنگ خوب زعفران به نوع زعفران هم بستگی دارد. در غذا هرچه زعفران غلیظ تر باشد، رنگ آن زرد پررنگ ، زرد مایل به طلایی یا قرمز می شود. هرچه رقیق تر باشد، رنگ آن کمتر می شود. اگر زعفران تازه باشد و دور از گرما، نور آفتاب و رطوبت در ظروف شیشه ای در بسته در شرایط خوب نگهداری شده باشد و از نظر اکولوژیک کشت آن در شرایط آب و هوایی مناسب باشد، مزه و بویش بهتر خواهد بود. فراموش نکنید زعفران های دسته ای مرغوب ترین نوع زعفران هستند و طی روند جابه جایی ممکن است قسمتی از زعفران خرد شود و تنها قسمت پایین آن باقی بماند که از مرغوبیت زعفران و ارزش آن می کاهد.
تقلب های رایج در زعفران
ـ رنگ کردن خامه زعفران با رنگ موجود در کلاله یا رنگ های شیمیایی سنتزی.
ـ اضافه کردن برخی مواد که از لحاظ ظاهری مشابه کلاله های زعفران است مانند گلرنگ.
ـ افزودن رنگ های مصنوعی به زعفران جهت افزایش قدرت رنگی آن.
– در همین حال اعمال کم فروشی در وزن زعفران نیز از دیگر روش های تقلب است.
– اضافه کردن نمک و شکر به زعفران جهت افزایش جرم آن در این نوع تقلب وجود دارد. لذا یکی از راه های تشخیص زعفران اصل مزه کردن آن است که باید دارای طعم تلخ باشد، ولی اگر طعم آن شیرین یا شور باشد یعنی به آن نوعی نمک یا شکر اضافه کرده اند.
با این حال در مجموع کسانی که این محصولات تقلبی را می فروشند، بسته بندی آنها فاقد مشخصات کامل و صحیح تولید کننده است. بنابراین به طور کلی توصیه می شود با وجود موارد زیاد تقلب در زعفران و تشخیص سخت آن برای عموم، حتما از زعفران هایی که دارای مجوز رسمی از اداره نظارت بر مواد غذایی بوده، تهیه کنید. بدیهی است که برای حصول اطمینان باید آرم پروانه ساخت را روی بسته بندی محصولات مشاهده کنید.
روش های تشخیص زعفران اصل و مرغوب
تشخیص زعفران اصل از سرشاخه ها
برای تشخیص زعفران اصل و واقعی بهتر است که ابتدا به سرشاخه ها نگاه کنید. این روش ساده ترین روش برای شناسایی زعفران واقعی و خوب است. زعفران دارای سه سر شاخه است که قسمت بالای آن شیپور مانند است. هرچه این محوطه را به سمت بالاتر طی کنید متوجه می شوید که شیپور باریک تر می شود.
تشخیص زعفران اصل از کلاله ها
کلاله های زعفران، یکی دیگر از بخش هایی است که می توان از طریق آن به صحت اصل بودن زعفران پی برد. کلاله ها نباید به شدت براق باشند. در چنین شرایطی باید برای تشخیص میزان مرغوبیت زعفران مربوطه را به آزمایشگاه فرستاد.
تشخیص زعفران اصل از ریشک ها
زعفران و ذرت یک شباهت دارند و آن هم ریشک های آن ها است. ریشک های ذرت مستقیم هستند اما در زعفران این عضو، به صورت انحنا دار می باشند. این انحنا نشان از مرغوبیت و اصل بودن زعفران دارد.
تشخیص زعفران خوب توسط گاز متان
گاز متان یک شناساگر قوی برای زعفران مرغوب و اصل به شما می آید. مقداری از زعفران را روی گاز متان بگیرید. اگر رنگ آن بنفش یا نارنجی شود، نشان از این دارد که زعفران خالص است. اما اگر زعفران به رنگ زرد تبدیل شود، نشان از ناخالص و تقلبی بودن زعفران دارد.
تشخیص زعفران تقلبی با کاغذ کاهی
کمی از زعفران مورد نظرتان را بین کاغذ کاهی قرار دهید و فشار دهید. اگر در جای فشار زعفران، ذرات روغن و چربی مشاهده کردید نشان از این دارد که زعفران تقلبی است اما اگر زعفران پودر شود و اثری از چربی نباشد نشان از سالم و خالص بودن زعفران دارد.
تشخیص زعفران خوب با بنزین
زعفران در بنزین حل نمی شود اما برای تشخیص زعفران اصل باید مقداری از زعفران را در بنزین بیندازید. اگر بنزین رنگی شد، نشان از این دارد که زعفران شما اصل نیست و از جمله زعفران های ساختگی است.
تشخیص زعفران خوب با آب جوش
اگر کمی زعفران را در آب جوش بیندازید، تا ۵ دقیقه صبر نمایید و متوجه شوید که رنگ شاخه ها به سفید متمایل نشده نشان از اصل بودن آن دارد. اگر زیر ۵ دقیقه شاخک ها سفید شوند یعنی زعفران مورد نظر تقلبی است.
تشخیص زعفران مرغوب با طعم و بو
کسانی که در کار خرید زعفران هستند، خوب می دانند که طعم و بوی زعفران اصل یکتا است. بدین معنی که، رنگ و بو مزه زعفران، به عنوان یک شناساگر ثابت محسوب می شود. اگر کمی شاخک های زعفران را بچشید متوجه خواهید شد که کمی تلخ است اما بوی مطبوعی دارد. بوی زعفران مرغوب کمی تند است اما دلنشین است!
نحوه نگهداری زعفران
زعفران بویژه بعد از آسیاب شدن باید دور از نور و رطوبت و در جام شیشه ای نگهداری شود، زیرا با توجه به این که اسانس (مواد معطر) زعفران قابل تبخیر شدن است در صورت نگهداری نامناسب، به مرور زمان اسانس آن تبخیر شده و از اثرات دارویی و طعم و مزه آن کاسته می شود و مرغوبیت آن از دست می رود.
برای نگهداری ایده آل، زعفران باید از نور و رطوبت محافظت شود. بهترین ظروف نگهداری زعفران در درجه اول ظروف فلزی و بعد ظروف شیشه ای رنگی است. ظروف پلاستیکی برای نگهداری مناسب نیستند زیرا در مدت کوتاهی اسانس آن کم شده و از مرغوبیت زعفران کاسته می شود. همچنین بهتر است هنگام مصرف به صورت پودر درآید یا پودر آن در زمان کوتاهی مصرف شود چون اسانس از پودر زودتر تبخیر می شود. در ضمن، دم کرده زعفران را می توان در قسمت خنک یخچال تا یک هفته نگه داشت.
مقدار مجاز مصرف
۱۰ تا ۱۵ عدد از رشته های زعفران که حدود یک دهم گرم وزن دارد برای یک نوبت مصرف مجاز است. مقدار مصرف در یک روز نه در یک نوبت می تواند تا یک گرم باشد ولی مصرف یک گرم آن در یک نوبت ممکن است باعث حالت تهوع و استفراغ شود و مصرف بیشتر از ۵ گرم آن در یک نوبت ممکن است باعث خون ریزی های مختلف به خصوص از رحم، سقط جنین و مرگ شود. حتی زیاده روی در مصرف این ادویه می تواند باعث خون ریزی رحمی، اسهال خونی، بروز خون در ادرار، خون دماغ، خون ریزی کنار لب و چشم، زرد شدن پوست و زرد شدن غشای مخاطی شود. البته حداکثر میزان کشنده زعفران ۲۰ گرم ثبت شده است. به هر حال استفاده از زعفران به هر شکل و در هر فرآورده ای تا روزی یک دهم گرم برای افراد بالغ بلامانع است و درصورتی که هر روز مصرف نشود، می تواند مصرف یک روز آن بیشتر از یک دهم گرم و کمتر از یک گرم باشد.
مطالب مرتبط: