یکی از مهم‌ترین زمان‌هایی که خانم‌های بادار باید به سلامتی خود اهمیت بدهند زمان شیردهی می‌باشد.
در زمان شیردهی باید برای تغذیه خود اهمیت زیادی قایل شوند.
مادران شیرده نگران سلامتی فرزند خود هستند و تمام تلاش آن ها بر این است که تولید شیرشان خوب باشد تا بتوانند برای فرزند دلبندشان سنگ تمام بگذارند.
در این مقاله به شما راهکارهایی برای افزایش تولید شیرتان ارایه می‌دهیم.
چطور تولید شیر را افزایش دهیم؟
یکی از بهترین روش‌ها برای افزایش شیر این است که شیردهی به کودک‌تان را ادامه دهید. تولید شیر به روش شیردهی به کودک، نسبت به سایر روش‌ها بسیار مؤثرتر است. تحریک اعصاب در زمان شیردهی به تولید شیر بیشتر در سینه‌ها کمک می‌کند. کاهش شیر علائمی را به بدن ارسال می‌کند تا بدن این کاهش را با تولید شیر جبران کند. اگر همچنان احساس می‌کنید که تولید شیر باید بیشتر شود، باید از غذاهایی استفاده کنید که تولید شیر را افزایش می‌دهند. به غذاهای تحریک‌کننده‌ی تولید شیر، گلاکتاگوژ (galactagogues) یا شیرزا گفته می‌شود.
شما از همان روزهای اول تولد به کودک‌تان غذا می‌دهید (به جز در بعضی موارد پزشکی)، پس لازم است تا برای هرچه بهتر انجام دادن این وظیفه، سلامتی و توانایی خود را حفظ کنید و به این ترتیب به بهبودی جسمی خود نیز کمک کنید.
غذاهایی که تولید شیر مادر را افزایش می‌دهند
غذاهای به‌خصوصی وجود دارند که تولید شیر را افزایش می‌دهد و شیردهی را تقویت می‌کنند. شیر مادر حاوی تمام موادمغذی اولیه‌ی موردنیاز برای رشد کلی و تکامل مغز نوزاد است. این غذاها برای افزایش شیر بسیار مناسب هستند و همچنین می‌توانند سلامت را به شما بازگردانند.
دانه‌ی رازیانه
دانه‌ی رازیانه کیفیت شیر را بالا می‌برد.
دانه‌ی رازیانه به‌خوبی هضم می‌شود و کولیک (گریه‌های بی‌وقفه و بی‌دلیل) نوزاد را کنترل می‌کند؛
دانه‌ی رازیانه می‌تواند به‌‌عنوان ادویه در غذا استفاده شود. دانه را به چایتان اضافه کنید یا به همراه شیر بجوشانید و میل کنید؛
مقداری از دانه را بعد از وعده‌ی غذایی خود بجوید و دهان‌تان را تازه کنید.
دانه‌ی شنبلیله
دانه‌ی شنبلیله به‌‌عنوان افزایش‌دهنده‌ی شیر شناخته می‌شود.
مقداری از دانه را به همراه یک لیوان شیر میل کنید تا از یبوست بعد از زایمان جلوگیری کنید؛
دانه‌ی شنبلیله کیفیت شیر را بالا می‌برد؛
دانه را با ادویه‌جات و طعم‌دهنده‌ها استفاده کنید؛
با مخلوط دانه‌ی شنبلیله و برنج نوعی پنکیک آماده کنید و به‌‌عنوان صبحانه میل کنید.
اسفناج و برگ چغندر
اسفناج و برگ چغندر حاوی آهن، کلسیم و فولیک‌اسید هستند.
این مواد برای جبران کم‌خونی مادران ضروری هستند؛
این مواد می‌توانند به قوی شدن کودک شما کمک کنند؛
اسفناج و برگ چغندر دارای مواد سم‌زدا هستند؛
اسفناج دارای ساختار شیمیایی خاصی است که به پیشگیری از سرطان سینه کمک می‌کند؛
از این برگ‌ها در سوپ استفاده کنید؛
از این مواد در خمیر استفاده کنید و پاراتوره (نوعی نان هندی) یا نانی برای وعده‌‌های غذایی خود درست کنید؛
به یاد داشته باشید که در مصرف اسفناج جانب اعتدال را نگاه دارید، زیرا می‌تواند سبب اسهال در کودک شود.
سیر یکی از بهترین غذاها برای افزایش شیر مادر است. همچنین به عنوان تقویت‌کننده‌ی شیردهی در مادران شناخته می‌شود.
سیر
ترکیباتی شیمیایی دارد که به شیردهی کمک می‌کنند؛
مصرف سیر از ابتلا به انواع سرطان‌ها جلوگیری می‌کند؛
چند حبه سیر سرخ‌شده را در سوپ خود بریزید؛
سیر را به سبزیجات مورد انتخاب خودتان اضافه کنید؛
در روشی دیگر می‌توانید چند حبه سیر را در روغن تفت دهید و یک روز درمیان به همراه پلو مصرف کنید.
دانه‌های کنجد سیاه
دانه‌ی کنجد سیاه سرشار از کلسیم است و این اعتقاد وجود دارد که می‌تواند شیر را افزایش دهد.
دانه‌ی کنجد سیاه را با شیر، شکر و بادام ترکیب کنید؛
با این وجود از این ماده‌ی غذایی به‌میزان محدود استفاده کنید.
هویج
یک لیوان آب هویج به عنوان صبحانه یا در زمان نهار می‌تواند به میزان خیلی زیادی در شیردهی تأثیر بگذارد.
هویج نیز مانند اسفناج، کیفیت شیردهی را به میزان زیادی بالا می‌برد؛
هویج حاوی ویتامین A است که مکمل شیردهی است و کیفیت شیر شما را افزایش می‌دهد؛
شما می‌توانید از هویج به‌صورت خام، پخته یا پوره در سوپ استفاده کنید؛
در فصل زمستان سعی کنید تا از پوره‌ی هویج به همراه شیر و شکر استفاده کنید.
ماهی سالمون
سالمون منبعی غنی از EFA (اسید‌های چرب ضروری) و امگا۳ است.
EFA و امگا۳ موادمغذی زیادی دارند و برای مادران در دوران شیردهی ضروری هستند؛
ماهی سالمون را برای تقویت هورمون‌های شیردهی و بیشتر شدن مواد مغذی موجود در شیر در فهرست غذایی خود قرار دهید؛
سالمون را به‌صورت بخارپز، سرخ‌شده یا حتی کبابی استفاده کنید.
برگ‌های ریحان
برگ‌های ریحان منبع فوق‌العاده‌ای از آنتی‌اکسیدان‌ها هستند.
برگ‌های ریحان تأثیرات آرام‌بخشی دارند که در شیردهی بسیار مهم است؛
میزان ایمنی کودک‌تان را تقویت می‌کنند؛
چند شاخه ریحان را به چای خود اضافه کنید؛
شاخه‌ها را برای چند لحظه درون آب داغ بیندازید و صبحگاه به‌صورت ناشتا میل کنید و اثر آن را تجربه کنید.
کدو سبز
به‌طور کلی کدو سبز غذایی دوست داشتنی نیست، اما سرشار از موادغذایی است.
کدو سبز از دسته‌ی صیفی‌جات تابستانی است و آب زیادی دارد. کدو می‌تواند آب بدن مادر را تأمین کند؛
این ماده‌ی غذایی به افزایش کیفیت شیر کمک می‌کند؛
هضم کدو سبز راحت است و به شیردهی کمک می‌کند؛
اگر کدو را به عنوان خوراک دوست ندارید، می‌توانید با استفاده از آن یک پودینگ شیرین درست کنید؛
نوشیدن آب کدو سبز تازه، به متعادل شدن سطح قندخون بالای بعد از زایمان کمک می‌کند. مطمئن شوید که آب آن تازه است.
نخود
نخود یک میان‌وعده‌ی پروتئینی است و به افزایش شیر مادر کمک می‌کند.
نخود مبنعی غنی از کلسیم، ویتامین ب‌کمپلکس و فیبر است؛
نخود را در شب خیس کنید و صبح بجوشانید و یک یا دو مشت از آن را درون سالاد سبزیجات خود بریزید؛
می‌توانید به‌سادگی نخود له‌شده را با سیر یا آب‌لیمو طعم‌دار کنید؛
موادی که نباید مصرف کنید
از مصرف موادغذایی مانند سیب‌زمینی، حبوبات، انبه‌ی خام و موز خام که گاز تولید می‌کنند خودداری کنید.
همچنین گفته می‌شود که سایر موادغذایی مانند آویشن، جعفری، برگ نعناع و کلم هم تأثیر منفی در تولید شیر دارند.
اگر رژیم گیاه‌خواری دارید از مکمل‌های حاوی موادمغذی استفاده کنید تا مطمئن شوید که خودتان و کودک‌تان از ویتامین‌ها و موادمعدنی ضروری بی‌نصیب نمانید.
نکاتی در رابطه با افزایش شیر مادر
در بسیاری از مواقع مادران تصور می‌کنند که شیرشان کم شده است، درحالی که این‌طور نیست. بهترین روشی که تأیید می‌کند کودک‌تان به‌خوبی شیر می‌خورد و شما شیر کافی دارید این است که به‌طور مرتب وزن کودک‌تان را بررسی کنید. درصورتی که به کم شدن شیرتان مشکوک هستید و می‌خواهید آن را افزایش بدهید، از نکات زیر پیروی کنید:
۱. به‌طور مرتب و خوب به کودک‌تان شیر بدهید: تولید شیر از روند عرضه و تقاضا تبعیت می‌کند. هرچه کودک بیشتر شیر بخورد، شیر بیشتری تولید می‌شود. هر دو ساعت یک بار شیردهی را انجام دهید. در زمان شیردهی کودک را در وضعیتی نگه دارید که به‌راحتی بتواند سینه را نگه دارد.
۲. شیر خود را بدوشید:درصورتی که کودک نمی‌تواند کامل شیر بخورد، بعد از شیردهی، شیر خود را بدوشید تا تولید شیر ادامه پیدا کند.
۳. مرخصی شیردهی: هر زمان که احساس کردید شیرتان کم شده است دو تا سه روز را صرفا برای شیردهی به کودک‌تان اختصاص بدهید و هیچ کار دیگری انجام ندهید. البته باید به تغذیه‌ی خودتان هم رسیدگی کنید و آرام باشید.
۴. موقعیت را تغییر بدهید: اجازه بدهید تا کودک از هر دو سینه شیر بخورد. بعد از هر دو یا سه بار غذادهی این تغییر را اعمال کنید، اما اجازه بدهید که کودک شیر یک سینه را کامل بخورد و بعد از سینه‌ی دیگر به او شیر بدهید. در این روش چربی‌های شیر انتهایی (hindmilk) به کودک می‌رسند. فشار دادن سینه کمک می‌کند تا کودک مدت طولانی‌تری تغذیه کند.
۵. از استفاده از پستانک و وسایلی که روی نوک سینه (nipple shields) قرار می‌گیرند خودداری کنید: علاوه‌بر این وسایل، از استفاده از مکمل‌ها خودداری کنید، مگر اینکه از نظر پزشکی موردنیاز باشند.
۶. مواد جامد به کودک ندهید:درصورتی که کودک شما زیر شش ماه دارد از دادن مواد جامد، آب و شیر خشک به او خودداری کنید.
۷. به‌خوبی استراحت کنید: درکنار تغذیه‌ی خوب، استراحت کافی داشته باشید. رژیم غذایی متعادل‌کننده و مایعات فراوان مصرف کنید.
۸. از مصرف الکل و نیکوتین دوری کنید: مصرف الکل و نیکوتین نه‌تنها در زمان بارداری بلکه در زمان شیردهی به کودک هم مضر است. نیکوتین و الکل تولید شیر را کم می‌کنند. این مواد می‌توانند از طریق شیر به بدن کودک‌تان منتقل شوند و مشکلات تکوینی (رشدی) ایجاد کنند.
۹. داروهای خود را بررسی کنید: درصورتی که دارو مصرف می‌کنید، با کمک پزشک خود مطمئن شوید که آیا این داروها در تولید شیر اختلالی ایجاد می‌کنند یا خیر. از استفاده از داروهای هورمونی ضدبارداری بعد از زایمان خودداری کنید.
۱۰. خونسرد و آرام باشید: باورکنید یا نه، استرس نقش بزرگی در کاهش تولید شیر بازی می‌کند. با این حال رسیدگی به کودک کار سختی است و ممکن است استراحت کافی نداشته باشید. می‌توانید در زمان استراحت از خانواده یا پرستار بچه کمک بگیرید. کلید آرام بودن، استفاده از ورزش‌های سالم و روش‌های کاهش استرس مانند تمرین تنفس است.
۱۱. از لباسِ زیر مناسب استفاده کنید: پوشیدن لباسِ زیر تنگ که به قفسه‌ی سینه فشار وارد می‌کند و اطراف نوارهای آن سفت و محکم است می‌تواند روی جریان شیر تأثیر بگذارد. استفاده از لباس نامناسب می‌تواند مجرای شیری را ببندد و تولید شیر را مسدود کند.
۱۳. ماساژ سینه: ماساژ سینه می‌تواند به باز شدن مجاری شیری بسته‌شده کمک کند، علاوه‌بر این نواحیِ سفت و توده‌ها را نرم می‌کند. این کار تولید شیر را افزایش نمی‌دهد اما اجازه می‌دهد تا جریان شیر راحت شود. حتی می‌تواند خطر ورم سینه را کاهش دهد. به‌آرامی سینه‌هایتان را ماساژ دهید. شما می‌توانید میزان فشار واردشده را تشخیص دهید.
اگر خود و کودک‌تان احساس راحتی و آرامش می‌کنید، به‌آرامی ماساژ را از ناحیه‌ی قفسه‌ی سینه شروع کنید و تا نوک سینه ادامه دهید.
حال اجازه دهید که کودک شیر بخورد. بعد سینه‌ی دیگرتان را ماساژ دهید. این کار را به‌آرامی انجام دهید، زیرا ضربه‌ی شدید می‌تواند به مجاری شیری آسیب بزند.
۱۴. هنگام شیردهی تماس پوستی برقرار کنید: در زمان شیردهی لباس‌های قسمت فوقانی خود را دربیاورید و کودک را با پوشک در آغوش بگیرید. با پتویی خود و کودک‌تان را بپوشانید و شیردهی را شروع کنید. این روش روابط را بهبود می‌بخشد و به آزاد شدن هرچه بیشتر هورمون‌های تولید انرژی کمک می‌کند.
۱۵. دفعات دوشیدن شیر را بیشتر کنید: بین یا بعد از شیردهی از شیردوش استفاده کنید تا تولید شیر افزایش یابد و هربار دو تا پنج دقیقه شیر خود را بدوشید.
راه کلیدی برای افزایش سریع تولید شیر این است که به‌طور مرتب شیرِ بیشتر را از سینه‌ها خالی کنید. درنتیجه شیر کمتری بین دفعات شیردهی تجمع می‌یابد. در ادامه نکاتی در رابطه با افزایش تولید شیر به وسیله‌ی شیردوش آورده شده است:
می‌توانید از شیردوش‌های الکتریکیِ خودکار استفاده کنید و هم‌زمان هردو سینه را بدوشید.
به‌جای افزایش مدت زمان پمپ کردن شیر، فاصله‌ی بین دوشیدن شیر را کوتاه کنید. به عنوان مثال به جای هر یک ساعت و نیم، هر ۱۵ تا ۲۰ دقیقه، ۳ بار شیر خود را بدوشید.
می‌توانید از روش دوشیدن «ماساژ با حرکات لرزشی» یا M-S-S که توسط چل مارمِت (مدیرعامل انجمن شیردهی در انسینو- کالیفرنیا) طراحی شده است استفاده کنید. در ادامه این روش توضیح داده شده است:
۱. به مدت پنج تا هفت دقیقه شیر را بدوشید و متوقف کنید؛
۲. هم‌زمان هر دو سینه را با حرکات دورانی ماساژ بدهید (مثل معاینه کردن)؛
۳. با استفاده از نوک انگشتان درامتداد یک خط، به‌آرامی از دیواره‌ی قفسه‌ی سینه تا نوک سینه ضربه بزنید؛
۴. با دست سینه‌هایتان را بگیرید و رو به جلو خم شوید. حال به‌آرامی سینه‌هایتان را تکان دهید؛
۵. دوباره به مدت پنج تا هفت دقیقه شیر خود را بدوشید.
روش M-S-S سطح پرولاکتین را تحریک می‌کند، درنتیجه در زمان کوتاهی تولید شیر افزایش می‌یابد.
آگاهی از مراحل و نحوه‌ی شیردهی می‌تواند به افزایش شیر مادر کمک کند. در ادامه شیردهی به سه مرحله‌ی کلی تقسیم شده است:
۱. مرحله‌ای که به شیردهی سالم منتهی می‌شود
بدن شما به تقاضای کودک‌تان برای شیر واکنش نشان می‌دهد و با روش زیر شیر تولید می‌کند:
کودک با قدرت سینه را برای دریافت شیر می‌مَکد؛
مغز شما این پیام را دریافت می‌کند؛
مغزتان هورمون خروج شیر به نام اکسی‌توسین را آزاد می‌کند؛
اکسی‌توسین از میان رگ خونی به سمت عضلات سینه جریان می‌یابد؛
شیر به واسطه‌ی هورمون پرولاکتین درون سینه جریان می‌یابد؛
شیر دادن به کودک آغاز می‌شود.
۲. علائمی که نشان‌دهنده‌ی زمان شیردهی است
اینکه چطور بدن شما در لحظه‌ای که کودک گرسنه است آماده‌ی غذا دادن به او می‌شود شگفت‌انگیز است:
معمولا دو هفته طول می‌کشد که بدن‌تان بتواند به‌طور منظم تولید شیر را انجام دهد؛
ممکن است از قسمت زیر سینه احساس مورمور شدن را تجربه کنید؛
گاهی اوقات صدای گریه‌ی ناشی از گرسنگی کودک‌تان را می‌شنوید و حسی در سینه‌ی خود تجربه می‌کنید؛
مواقعی که از زمان شیردهی گذشته باشد و به کودک شیر نداده باشید، ممکن است حالت پُری و ناراحتی را در سینه‌ی خود احساس کنید؛
در بسیاری از خانم‌ها در زمان شیردهی به‌طور خودبه‌خود شیر نشت می‌کند.
۳. نکاتی دررابطه با شیردهیِ بدون اشکال
موارد زیر کمک می‌کنند تا هربار شیردهی بهتری داشته باشید و خود و کودک‌تان راحت‌تر باشید:
در اتاقی آرام به کودک‌تان شیر دهید؛
خونسرد باشید؛
رژیم غذایی مربوط به شیردهی را که در بالا آورده شده است رعایت کنید؛
اطراف سینه‌هایتان را با حوله‌ی گرم بپوشانید؛
بعد از هربار شیردهی آروغ کودک‌تان را بگیرید؛
اگر شما یا کودک‌تان هرگونه ناراحتی را تجربه کردید، با پزشک خود مشورت کنید؛
به‌طور مرتب به کودک‌تان شیر دهید؛
نگران اضافه وزن بعد از زایمان نباشید. اکنون زمانی است که باید به‌خوبی تغذیه کنید. می‌توانید بعدا رژیم بگیرید.