کم خونی یا کاهش تعداد گلبول های قرمز، افراد زیادی به خصوص خانم های باردار و زنان جوان را درگیر کرده است. کم خونی علل مختلفی دارد ولی مهم ترین عامل آن، کاهش مقدار “آهن” در بدن است. طبق آمار، 50 درصد زنان باردار و زنان بین 14 تا 43 سال، دچار کمبود آهن در بدن هستند که یک سوم این افراد، از کم خونی شدید رنج می برند!
کم خونی چیست و چه افرادی بیشتر در معرض این مشکل قرار دارند؟
کم خونی انواع مختلفی دارد. از کم خونی ناشی از فقر آهن گرفته تا تالاسمی و انواع نادر آن.
آنمی یا کم خونی زمانی بروز می کند که میزان هموگلوبین در خون پایین تر از حد استاندارد باشد. هموگلوبین ترکیبی پروتئینی است که وظیفه حمل اکسیژن به بافت های بدن را به عهده دارد. بنابر گزارش سازمان بهداشت جهانی حدود ۲۵ درصد از مردم جهان از کم خونی رنج می برند که نیمی از این میزان به کمبود آهن در افراد مربوط می شود. معمولا خانم ها به دلیل خونریزی ماهانه، کودکان در سنین رشد و خانم های باردار بیشتر در معرض کم خونی قرار دارند.
عوامل متعددی در بروز کم خونی نقش دارد. گاهی این هموگلوبین توسط مغز استخوان تولید نمی شود و در برخی موارد این هموگلوبین ها به صورت خونریزی از بدن دفع می شوند.
علاوه بر این در برخی موارد از دست رفتن هموگلوبین در داخل بدن رخ می دهد به این ترتیب که تخریب در طحال احتباس می شود.
آیا این علائم کم خونی را دارید؟
1- به پوست خود دقت کنید. آیا پوستتان رنگ پریده است؟
در حالت کم خونی، حتی اگر رنگ پوستتان معمولی باشد، ولی لب های شما، کمرنگ تر از حد طبیعی است و پوست شما بی حال و خسته (شل) می باشد.
2- آیا همیشه احساس خستگی و بی حالی می کنید؟
این ها از علائم شایع کم خونی است.
3- آیا سردردهای پی در پی دارید؟ و یا اشتهایی برای غذا خوردن ندارید؟
این ها از علائم اولیه کم خونی هستند.
4- آیا مبتلا به یبوست شده اید؟
این هم یکی ازعلائم اولیه کم خونی است و بدون هیچ تغییری در عادات غذایی به وجود می آید (یعنی مثلا بدون کاهش مصرف میوه و سبزی، دچار یبوست می شوید).
5- آیا تمرکز فکری برای شما سخت شده است؟
این مسئله روی کار شما یا انجام تکالیف درسی شما تاثیرگذار است.
6- آیا دوست دارید مواد عجیب و غریب را که خوراکی نیستند، بخورید؟
مثل خاک یا کاغذ. چنین حالتی، «پیکا» نام دارد.
7- به حالات روحی و روانی خود دقت کنید.
کم خونی می تواند باعث احساس افسردگی شود.
8- آیا احساس تنگی نفس دارید؟
گلبول های قرمز خون، بخش حیاتی فرآیند تنفس را تشکیل می دهند و این علامت در کم خونی متوسط تا شدید بروز می کند.
9- آیا احساس می کنید انگشتان دست و پای شما همیشه سرد هستند؟
این حالت به دلیل کاهش جریان خون در انگشتان دست و پا، در اثر کم خونی اتفاق میافتد.
10- آیا احساس ضعف یا سرگیجه دارید؟
در کم خونی شدید، هنگام برخاستن از رختخواب احساس ضعف زیادی دارید و یا هنگام بلند شدن از جایتان، احساس سرگیجه می کنید.
این هشدارها را جدی بگیرید
* اگر به طور ناگهانی، زخم هایی روی زبان یا دهانتان پیدا شد، یا اگر خانم هستید و یک مرتبه دچار قطع قاعدگی شدید، نشان می دهد دچار کم خونی هستید.
* اگر بیشتر اوقات غذاهای فرآوری شده و آماده بخورید، یا بعضی وعده های غذایی (مثل صبحانه) را از برنامه غذایی تان حذف کنید، یا ریزه خواری داشته باشید، یا از همه گروه های غذایی استفاده نکنید ممکن است آهن و سایر مواد مغذی را به مقدار کافی دریافت نکنید. در این صورت، اگر علائم ذکر شده در بالا را داشتید، احتمالا دچار کم خونی هستید.
* کم خونی می تواند در اثر مشکلات پزشکی اصولی و دریافت یا جذب ناکافی آهن در بدن به وجود آید. تنها راه تشخیص کمخونی، دادن آزمایش خون است. اگر فکر می کنید دچار کم خونی هستید، حتماً به پزشک مراجعه کنید.
* اگر نسبت به کم خونی خود شک دارید، هرگز مقادیر بالای مکمل های آهن را مصرف نکنید، زیرا دریافت مقادیر زیاد آهن، مسمومیت زاست و عوارض بدی دارد.
* برای تشخیص قطعی کم خونی باید به پزشک مراجعه کنید و خودتان بر اساس علائم بالا نمی توانید بگویید حتما دچار کم خونی هستید، زیرا علائم کم خونی می تواند مشابه علائم سایر بیماری ها باشد و کمبود آهن به تنهایی، علت بروز کم خونی نیست.
* اگر علائم بالا در شما ادامه داشت، یا دچار یک مشکل خاص پزشکی هستید، حتماً به پزشک مراجعه کنید. اطلاعاتی که در این مقاله برای شما ارائه شده، نمی تواند جایگزین توصیه ها یا درمان تخصصی پزشکی شود.
علل کم خونی فقر آهن
هر شرایطی که به از دست دادن آهن (به هر طریقی) و جایگزین نشدن آن بیانجامد، به کم خونی فقر آهن منجر می شود.
از دست دادن آهن ممکن است به صورت خون ریزی از دستگاه گوارش، یا اختلالات انعقادی، یا خون ریزی های قاعدگی و … باشد. دستگاه گوارش محل شایعی برای از دست دادن خون به صورت بیمار گونه است.
از جمله علل کم خونی فقر آهن می توان به موارد زیر اشاره کرد:
* بدخیمی های دستگاه گوارش، زخم های معده و اثنی عشر، انگل ها و … .
* افرادی که بنا به دلیلی باید مرتباً خون بدهند (مثلاً به دلیل افزایش بیمارگونه در تعداد سلول های قرمز خون) نیز در معرض کم خونی فقر آهن هستند.
* کمبود آهن در رژیم غذایی موجب فقدان جایگزینی مناسب برای آهن از دست رفته می شود.
* افزایش نیاز در نوجوانان یا خانم های باردار نیز علت شایع دیگری است.
اگر بخواهیم شرایط به وجود آورنده ی کم خونی فقر آهن را به طور خلاصه مرور کنیم، می توانیم آنها را به عنوان عواملی در نظر بگیریم که باعث تخلیه ذخایر آهن بدن می شوند که شامل موارد زیر است:
* رشد سریع در شیرخوارگی و نوجوانی
* خون ریزی قاعدگی
* اهدای بیش از اندازه ی خون
* مصرف ناکافی آهن در غذاها
به دنبال تخلیه ی ذخایر آهن، ساخت گلبول های قرمز در خون ادامه می یابد و این در حالی است که آهن در دسترس این سلول ها نیست، به این ترتیب مقدار آهن به کار رفته در آنها کاهش می یابد و این امر به بروز علایم مختلف منجر می شود.
روش های درمانکم خونی
تعیین نوع و روش درمان به عواملی مانند سن بیمار، وضعیت سلامتی و پزشکی او، میزان و شدت کم خونی فقر آهن و علت ایجاد کننده ی آن، تحمل بیمار برای درمان و … بستگی دارد.
اول از همه، مصرف غذاهای با آهن بالا توصیه می شود مثل: گوشت قرمز، گوشت سفید، ماهی و حبوبات .
از طرف دیگر امروزه فرآورده هایی به صورت قرص و … وجود دارد که محتوی آهن است و می تواند ذخایر تخلیه شده را به حالت طبیعی برگرداند. از عوارض این داروها، ایجاد ناراحتی گوارشی است که بیمار نمی تواند آن را تحمل کند. به خصوص اینکه بهتر است این داروها با معده ی خالی یا همراه با آب پرتقال مصرف شوند و این حالت به عارضه ناراحتی گوارشی دامن می زند. به خاطر داشته باشید که باید همیشه این داروها را مثل هر داروی دیگری، دور از دسترس کودکان نگهداری کنید.
در مواردی نیاز به مصرف آهن به صورت تزریقی است. نکته مهم در درمان این است که در صورت بروز عوارض، پزشک معالج خود را مطلع کنید تا اقدامات لازم صورت گیرد و تحت هیچ شرایطی به صورت خودسرانه دارو را قطع یا شروع نکنید.
این مطالب را نیز بخوانید:
چگونه از طریق اندام ها متوجه کم خونی شویم؟
پاسخ به 14 سوال رایج درباره کمخونی