درد شکم و گرفتگی عضلات در زمان قاعدگی ناراحت کننده است ولی اگر ادامه دار نباشد جایی برای نگرانی نیست. برای همین است که اگر درد شکم و گرفتگی عضلات بدنتان در دوره قاعدگی یکباره متفاوت شود می تواند هشدار دهنده باشد. شاید دردی که قبلا قابل تحمل بوده حالا غیرقابل تحمل شده است. یا احساس دردهای تیز و ناگهانی حتی بعد از اتمام خونریزی. یا داشتن خونریزی بیشتر از حد معمول تان. به هر حال هر تغییری نشان از پرچمی قرمز دارد که نباید آن را نادیده بگیرید.
قاعدگی های دردناک بیشتر کدام زنان را درگیر می‌کند؟
قاعدگی های دردناک بیشتر دختران جوان را تحت تأثیر قرار می‌دهد، و از گذشته تا کنون این دردها بیشتر در بین این رده سنی دیده شده است. اگر چه این درد همۀ زنان را دچار نمی‌کند ولی عدۀ زیادی از آنها را تحت تأثیر قرار می‌دهد. آنها از آنچه که اختلالات قاعدگی اولیه نامیده می‌شوند، رنج می‌برند. یعنی دلیل آن مشخص نیست، و متفاوت است از آنچه که اختلالات قاعدگی ثانویه نامیده می‌شود، در ادامه از این اختلالات قاعدگی ثانویه صحبت خواهیم کرد. توجه ! برخی تصور می‌کنند که دردهای دورۀ قاعدگی فقط ذهنی است. این تصور کاملاً غلط است ! این علامت یک علامت روانی نیست ولی یک علامت واقعی است.
در واقع، امروزه ما می‌دانیم که اختلالات اولیه بر اثر وجود ماده ای به نام پروستاگلاندین به وجود می‌آید. این ماده در رگ هایی ترشح می‌شود که رحم را طی دوران قاعدگی تغذیه می‌کنند و موظفند که ماهیچه های رحمی را قدرتمند کنند. زمانی که قاعدگی شروع می‌شود، رحم باید خون و پرده های مخاطی را دفع کند، این کار به وسیلۀ انقباض رحم صورت می‌گیرد. به این ترتیب تخلیه صورت می‌گیرد: رحم سخت شده سپس منقبض می‌شود و مجدداً سفت می‌شود.
تقریباً شبیه همان روندی است که در زایمان و خارج شدن نوزاد صورت می‌گیرد. ماهیچه های رحم قدرتمند می‌شوند و زمانی که بر اثر ترشح پروستاگلاندین برای خارج شدن پرده مخاطی رحم و خون منقبض می‌شوند، درد شدیدی به وجود می‌آید. دردهایی ایجاد شده، آن طور که زنان می‌گویند به خاطر تخمدان ها نیست بلکه به خاطر تحرکات، انقباض و به شدت سخت شدن رحم است.
چرا قاعدگی دردناک بیشتر در بین زنان جوان دیده می‌شود تا در بین زنان سالخورده؟
در این باره چیزی نمی‌دانیم. البته باید خاطر نشان کرد که دردهای قاعدگی با گذشت زمان کمتر می‌شوند. قبلاً این طور گفته می‌شد که این دردها بعد از ازدواج از بین می‌روند ولی دلیل اصلی این بود که در گذشته دختران زودتر ازدواج می‌کردند. اما حالا که دختران دیرتر ازدواج می‌کنند، متوجه می‌شویم که این زمان است که اوضاع را تغییر می‌دهد.
اما ممکن است حدود 28-25 سالگی، اختلالات اولیه به طور کلی کمتر شود، در غیر این صورت این دردها در تمام طول زندگی همراه فرد خواهد بود، چه زایمان داشته باشد، چه نداشته باشد. البته این پدیده به ندرت دیده می‌شود. دومین مورد، نوعی از مشکلات است که اختلالات قاعدگی ثانویه نامیده می‌شوند. اختلالات ثانویه نرمال نیستند. آندومتریوز، بیماری اصلی است که این اختلالات را ایجاد می‌کند. برخی دختران جوان نیز دچار آندومتریوز می‌شوند. از زمانی که فرد درمان شود دیگر ناراحتی و درد نخواهد داشت.
در تعریف آندومتریوز آمده است: نقاط کوچک مخاطی رحمی که در مکان هایی حضور دارند که نباید باشند، مانند روی تخمدان ها، روی لوله های رحم یا رشته هایی که رحم را به ساختارهای مجاورش پیوند می‌دهند. در هر قاعدگی، این بخش های کوچک مخاطی شروع به خونریزی در شکم و ایجاد دردهای بسیار شدید می‌شوند. یادآور می‌شود که این بیماری یکی از علل نازایی است.
آندومتریز غالباً در بین زنان مسن، گاهی اوقات هم در بین زنانی که طی قاعدگی شان دچار درد می‌شوند، و البته طی رابطۀ جنسی و قبل از تولد نوزاد تشخیص داده می‌شود. آندرومتریوز به وسیلۀ لاپاراسکوپی تشخیص داده می‌شود.در شرایط ایده آل، پس از یک بار درمان، فرد دیگر نه طی دوران قاعدگی، نه هنگام رابطه جنسی و نه در زمان بارداری دردی نخواهد داشت. ضمناً دردهای شدید بین 40 تا 50 سالگی مجدداً بازمی‌گردند. اغلب اوقات، شکل خاصی از آندومتریوز به نام آدنومیوزیس تشخیص داده می‌شود. این عارضه نوعی بهره کشی از ماهیچه های رحم توسط آندومتریوز است. زمانی که قاعدگی مجدداً شروع شود، درد هم شروع می‌شود. بنابراین آدنومیوزیس علت رایجی برای بسیاری از دردهای ثانویۀ قاعدگی، در بین زنان بین 40 تا 50 سال و قبل از یائسگی است.
چه راه حل هایی برای مقابله با قاعدگی دردناک پیشنهاد می‌شود؟
دردهای قاعدگی ممکن است از نظر کلی پیش پاافتاده باشند ولی آزاردهنده هستند. اگر اختلالات قاعدگی، به عنوان نوع ثانویه تشخیص داده شوند، عموماً راه حل هایی برای آنها پیدا می‌شود. اما در بیشتر موارد تحقیق و بررسی چندانی انجام نمی‌شود زیرا نتیجۀ آنها منفی است و اختلالات قاعدگی اولیه تشخیص داده می‌شود. در عوض، اگر به طور مثال زنی طی دفعات متعدد و با گذشت سال ها دچار درد نشده باشد ولی ناگهان درد دوباره سراغش بیاید، باید به آندومتریوز مشکوک شد و بنابراین می‌بایست به معاینه و آزمایش روی آورد.
در کنار درمان، موارد دیگری هم وجود دارد. اگر مورد، دختر جوانی است که نیاز به جلوگیری از بارداری دارد، ما به او قرص های ضد بارداری را پیشنهاد می‌کنیم. در واقع، در 90% موارد، قرص های ضد بارداری استروژنی، با هر دزی، پایانی قطعی بر دردهای قاعدگی هستند. مکانیسم این روند شناخته شده نیست. ما تصور می‌کنیم که همان طور که شدت قاعدگی با استفاده از قرص ضدبارداری کمتر می‌شود، انقباض برای دفع خون هم با شدت کمتر و در نتیجه با درد کمتری اتفاق می‌افتد. همچنین به نظر می‌رسد که اختلالات قاعدگی نیازمند یک تخمک گذاری بازدارنده توسط قرص های ضدبارداری است که تولید پروستاگلاندین را کاهش می‌دهد.
در 10% موارد باقی مانده، در ابتدا داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی (ایبوپروفن، مفنامیک اسید…) تجویز می‌کنیم. شایان ذکر است که امروزه ایبوپروفن های بسیار سریع تری وجود دارند که ظرف 10 تا 15 دقیقه اثر می‌گذارند، مانند اسپیفن 400. در این مورد باید از آسپرین و پاراستامول، با اینکه به میزان زیاد مورد استفاده قرار می‌گیرد، اجتناب کرد زیرا مولکول های مناسبی برای مصرف نیستند. در شرایطی که هیچ یک از این موارد تشخیص داده نشود، در بین دخترانی که از روش های ضدبارداری استفاده نمی‌کنند، باید معاینه و آزمایش های دیگری انجام شود تا علل ثانویه شناسایی شود البته در بیشتر موارد، آندومتریوز تشخیص داده می‌شود.
پنج نکته مهم برای سنجش میزان سلامتی در دوران قاعدگی
معمولا گفته می شود برای حفظ سلامت بدن باید ادرار و مدفوع خود را بررسی و در صورت مشاهده خون در آن ها، بهتر است سریعا به دکتر مراجعه کنیم. همین موضوع درباره عادت ماهانه هم صدق می کند، به این شکل که باید هر بار مقدار خون دفع شده و رنگ آن را بررسی کنیم و اگر مشکلی وجود داشت، با پزشک متخصص در میان بگذاریم. در ادامه به پنج نکته مهمی که خانم ها در هر سنی باید طی دوران قاعدگی خود به آن توجه کنند، اشاره می کنیم.
۱- در دوران قاعدگی
دیسمنوریا، نام پزشکی درد دوران قاعدگی است که در نتیجه ریختن دیواره رحم ایجاد می شود. این حالت برای ۵۰ درصد از زنان اتفاق می افتد. ترشح مقدار زیاد هرومون پروستاگلاندین باعث به وجود آمدن درد و التهاب در رحم می شود. انقباض شدید قسمت پایینی شکم در دوران قاعدگی می تواند باینگر مشکلات حادی مثل آندومتریوزیس باشد.
در این بیماری، بافت رحم خارج از خود رحم و عموما داخل لگن رشد می کند. این مسئله باعث می شود در زمان قاعدگی و ریزش دیواره رحم، فضایی برای خروج خون وجود نداشته باشد. بین هفت تا ۱۰ درصد از زنان به بیماری آندومتریوزیس دچارند.
۲- رنگ خون
اگرچه ممکن است توجه به رنگ خون خارج شده ناخوشایند به نظر برسد، اما در تعیین میزان سلامت هورمون های فرد بسیار موثر است. هورمون ها در یک دوره چهارماهه تغییر می کنند و همین مسئله، رنگ و غلظت خون را هنگام قاعدگی تعیین می کند. زنان به طور معملو سه الگوی رنگی را در طول عادات ماهانه تجربه می کنند که شامل خونریزی تیره رنگ، خونریزی شفاف و روشن و خونریزی نه خیلی پررنگ و نه خیلی روشن است.
خونریزی تیره رنگ معمولا نشان دهنده استروژن بالاست. حالتی که در آن خون شفاف تر و کمک رنگ تر نزدیک به صورتی رنگ است، نشان دهنده سطح پایین استروژن است. کمبود این هورمون باعث خشکی ناحیه تناسلی، کاهش تمایل جنسی، ریزش مو و حتی ضعف جسمانی می شود.
زنانی که این نوع خونریزی را تجربه می کنند، معمولا قاعدگی نامنظمی دارند. خونریزی عادی و قرمز رنگی که نه خیلی پررنگ باشد و نه کم رنگ، بهترین حالت قاعدگی محسوب می شود و عموما منظم است اما این افراد هم ممکن است گاهی دچار ناهماهنگی هورمونی شوند.
۳- میزان خونریزی
به نظر می رسد میزان خونریزی در دوران قاعدگی زیاد باشد اما این طور نیست و معمولا خونریزی به اندازه فنجان تخمین زده شده است اما امکان قاعدگی سنگین هم وجود دارد که معمولا به علت فقر آهن یا آنمی اتفاق می افتد. گاهی هم خونریزی های شدید به علت کیست های رحم یا دهانه رحم، آندومتریوزیس و… به وجود می آید.
این مشکل معمولا در زنان بالای ۳۵ سال بیشتر دیده شده است. خونریزی به میزان اندک، می تواند به علت تغییرات هورمونی، سوءتغذیه یا استرس باشد. کسانی که از قرص های هورمونی ضدبارداری استفاده می کنند هم خونریزی کمی خواهندداشت. هم چنین بیماری های پلی کیستیک، اتوایمیون سیستم و سندرم آشرمن در بروز این مسئله موثرند.
۴- نظم قاعدگی
منظم بودن قاعدگی نشان دهنده سلامتی فرد است و معمولا هر ۲۱ الی ۳۵ روز یک بار اتفاق افتاده، دو تا هفت روز ادامه دارد. اگر مدت زمانی قاعدگی بیش از هفت روز بکشد به علت کاهش وزن، استرس، حاملگی، استفاده از داروهای خاص یا حتی سرطان رحم خواهدبود. البته گاهی اوقات افراد سالم هم دچار قاعدگی نامنظم می شوند که در این صورت طبیعی خواهدبود و مشکلی به وجود نخواهدآمد.
۵- خونریزی بعد از قاعدگی
گایه برخی از افراد زمانی که احساس می کنند دوره قاعدگی شان به پایان رسیده است، خونریزی می کنند. در بعضی موارد لکه های خون نشان دهنده سرطان، عفونت ناحیه تناسلی یا عدم تعادل در ترشح هورمون هاست.
10 راه معجزه گر تسکین دردهای قاعدگی
8 ترفند ساده برای کاهش درد قاعدگی
کاهش سریع درد قاعدگی باطب سنتی