اختلال پرخوری چیست و نشانه‌های آن چه هستند؟
اختلال پرخوری باعث ایجاد رفتارهای غیرکنترل‌شده برای خوردن و حس شرمساری و افسردگی در فرد می‌شود.
این عارضه عموما در دوران نوجوانی و در اوایل ۲۰ سالگی بروز پیدا می‌کند. البته در هر سن دیگری نیز می‌تواند رخ دهد. اختلال پرخوری نوعی بیماری مزمن است که می‌تواند سال‌ها ادامه داشته باشد. مثل تمام اختلالات خوردن دیگر، این مشکل در زنان بیشتر بروز می‌کند. هرچند در بین مردان نیز یکی از عمومی‌ترین اختلالات خوردن، پرخوری است.
وقتی به اختلال پرخوری مبتلا هستید، در مدت کوتاهی، بیشتر از حد معمول غذا مصرف می‌کنید. این بیماری همراه با پریشانی و عدم کنترل رفتار است.
به منظور تشخیص بیماری، باید نشانه‌های زیر در بیمار مشخص باشد:
افزایش سرعت غذا خوردن نسبت به حالت معمولی؛
مصرف غذا تا جایی که به‌خاطر پر بودن، حس خوبی نداشته باشید؛
مصرف مقدار زیاد مواد غذایی بدون اینکه حس گرسنگی به سراغ‌مان بیاید؛
تنها غذا خوردن به این خاطر که حس خجالت و شرمندگی می‌کنیم؛
احساس گناه کردن و تنفر از خود.
افراد مبتلا به اختلال پرخوری اغلب به‌خاطر پرخوری، افزایش وزن و عدم تناسب اندام، بسیار غمگین و پریشان هستند. البته ممکن است که افراد به‌خاطر مراسمی خاص شروع به پرخوری کنند که رفتاری کاملا متفاوت از اختلال چاقی است.
برای تشخیص این بیماری، شما باید حداقل به مدت یک ماه، یک روز در هفته را به پرخوری بگذرانید. شدت آن از متوسط (۱-۳ بار در هفته) تا شدید (۱۴ بار یا بیشتر در هفته) متفاوت است.
از طرفی برخلاف سایر عارضه‌ها، شاهد رفتارهای جبران‌کننده هم نخواهیم بود. به عنوان مثال؛ بیماران مبتلا به بولیمیا (پرخوری عصبی) بعد از خوردن، شروع به بالا آوردن غذایی که خورده‌اند، می‌کنند.
علل بروز اختلال پرخوری چیست؟
علل وقوع آن کاملا مشخص نیست، اما مجموعه‌ای از عوامل وجود دارند که ریسک ابتلا را بالاتر می‌برند.
ژنتیک: افراد مبتلا به اختلال پرخوری به هورمون دوپامین حساس هستند. این هورمون مسئول حس لذت و خوشی است. دلایل زیادی وجود دارد که این بیماری ارثی باشد.
جنسیت: این بیماری در بین زنان بیشتر از مردان رخ می‌دهد. در آمریکا ۳٫۶ درصد زنان در بخشی از زندگی خود دچار این اختلال میشوند. این آمار در میان مردان ۲ درصد است. این موضوع شاید به‌خاطر عوامل بیولوژیکی باشد.
تغییرات درون مغز: نشانه‌هایی وجود دارد که نشان می‌دهند افراد مبتلا به اختلال پرخوری، شاهد تغییر در ساختار مغزی خود هستند که باعث مصرف بیشتر مواد غذایی و کاهش میزان کنترل بر رفتار می‌شود.
اندازه‌ی بدن: تقریبا ۵۰ درصد از افراد مبتلا به اختلال پرخوری، چاق هستند و ۲۵ تا ۵۰ درصد آنها برای کاهش وزن به انجام جراحی روی می‌آورند. مشکل وزن بالا، می‌تواند هم علت وقوع و هم یکی از نتایج اختلال پرخوری باشد.
تصویر از بدن: بیمار مبتلا به این عارضه، از خود تصویری بسیار منفی در ذهن دارد. عدم رضایت از بدن، رژیم گرفتن و پرخوری، همه سبب توسعه‌ی بیشتر این بیماری میشوند.
پرخوری کردن: افرادی که دارای سابقه‌ی پرخوری هستند، جزء اولین نفراتی هستند که در خطر ابتلا قرار می‌گیرند. این نوع پرخوری‌ها شامل پرخوری‌های دوران کودکی و نوجوانی نیز می‌شود.
آسیب‌های عاطفی: وقوع حوادث استرس‌زایی مثل تجاوز، مرگ و جدایی از اعضای خانواده یا تصادف می‌توانند از عوامل بروز این مشکل باشند. تحت آزار قرار گرفتن در دوران کودکی نیز می‌تواند یک عامل باشد.
سایر شرایط روان‌شناختی: تقریبا ۸۰ درصد از مبتلایان به این عارضه، حداقل به یکی از اختلالات روان‌شناختی دچار بوده‌اند؛ برای مثال فوبیا، افسردگی، اختلال ترس پس از حادثه (PTSD)، اختلال دو قطبی، استرس و سوء‌مصرف مواد مخدر.
اختلال پرخوری می‌تواند بر اثر استرس، رژیم گرفتن، احساسات منفی مربوط به وزن یا شکل بدن، در دسترس بودن غذا یا خستگی تحریک شود.
خطرات این بیماری چیست؟
اختلال پرخوری می‌تواند باعث خطرات جسمی، احساسی و اجتماعی شود. ۵۰ درصد از افراد مبتلا به این عارضه، دچار چاقی هستند. هرچند خود این عارضه نیز عامل ریسک مستقلی در ابتلا به چاقی و اضافه وزن است. این اختلال باعث افزایش مصرف کالری می‌شود.
چاقی نیز باعث افزایش ریسک بیماری قلبی، سکته، دیابت نوع ۲ و سرطان می‌شود. مطالعات نشان می‌دهند که افراد مبتلا به این عارضه، نسبت به افراد هم وزن خود که دچار اختلال پرخوری نیستند، از ریسک بالاتری برای مبتلا شدن به این بیماری‌ها برخوردارند.
سایر خطرات این بیماری شامل اختلال خواب، درد‌های مزمن، آسم و سندرم روده‌ی تحریک‌پذیر است. در زنان شرایطی مثل مشکلات باروری، عوارض حاملگی و افزایش ریسک ابتلا به سندرم تخمدان پلی‌کیستیک نیز وجود دارد.
افراد مبتلا به اختلال پرخوری، شاهد کاهش توانایی‌های اجتماعی خود هستند. در ۱۳ درصد از افراد مبتلا، این عارضه تا مرز ناتوانی کامل پیش می‌رود.
از طرفی، افراد مبتلا به این عارضه، کیفیت زندگی بدی دارند و احتمال بستری شدن‌شان در مقایسه با دیگران بسیار بیشتر است. البته راههای درمانی نیز برای این عارضه وجود دارد.
چه روش‌هایی برای درمان وجود دارد؟
روان‌درمانی برای فرد مبتلا، بسته به علت بیماری، سختی آن و اهداف هر فرد متفاوت است. این درمان می‌تواند بر پرخوری، وزن زیاد، تصویر بدن، مشکلات ذهنی یا ترکیبی از اینها تمرکز کند.
روان‌درمانی شامل درمان شناختی رفتاری، روان‌درمانی بین فردی، روان‌درمانی دیالکتیکی، درمان‌های کاهش وزن و دارو درمانی است. این فعالیت‌ها می‌توانند بهصورت فردی یا گروهی صورت گیرند.
برای بعضی‌ها، فقط یک روش درمانی کفایت می‌کند و برای برخی دیگر، به منظور دستیابی به روشی صحیح باید از ترکیب چند روش استفاده کرد.
درمان شناختی رفتاری
این درمان بر تحلیل روابط بین افکار منفی، احساسات و رفتارهای مرتبط با خوردن، تصویر بدن و وزن متمرکز است.
وقتی دلیل احساسات منفی و الگوی آنها مشخص شد، استراتژی درمانی برای کمک به تغییر فرد، شکل خواهد گفت. بعضی درمان‌ها شامل مشخص کردن اهداف، نظارت شخصی، رسیدن به یک الگوی زمانی مشخص برای غذا خوردن، تغییر افکار درمورد خود و تشویق برای به دست آوردن عادات خوب کنترل وزن است.
درمان‌های شناختی رفتاری اغلب بهترین نتایج را از خود نشان می‌دهند. تحقیقی نشان داده است که بعد از ۲۰ جلسه درمان، ۷۹ درصد از شرکت‌کنندگان، هرگز به پرخوری دچار نشده‌اند و ۵۹ درصد بعد از گذشت یک سال همچنان موفق هستند.
درمان شناختی رفتاری توسط خود شخص بیمار نیز گزینه‌ای دیگر است. در این روش، بیمار به کمک راهنما اقدام به کار بر افکار خودش می‌کند. البته فرد باید برای تعیین اهدافش در برخی از جلسات روان‌درمانی شرکت کند.
این روش درمانی ارزان‌تر و قابل‌دسترس است. شما می‌توانید وب‌سایت‌ها و اپلیکیشن‌های زیادی را پیدا کنید که این آموزش‌ها را در اختیار شما قرار می‌دهند.
روان‌درمانی بین فردی
ایده‌ی این روش درمانی این است که پرخوری، مکانیزمی دفاعی برای مواجه با مشکلات شخصی است. مشکلاتی مانند غم، روابط، کشمکش‌ها، تغییرات زیاد در زندگی یا مشکلات اجتماعی.
هدف این است که مشکلات خاصی را که به رفتارهای منفی پرخوری ربط دارند، پیدا کنیم. بعد با تغییرات سازنده، آنها را طی ۱۲ تا ۱۶ هفته برطرف کنیم.
این روش درمانی نیز می‌تواند بهصورت شخصی یا گروهی همراه با فردی آموزش‌دیده صورت گیرد. شواهد زیادی ثابت می‌کنند که این روش درمانی، اثرات بلندمدت و کوتاه‌مدت خوبی دارد. این روش درمانی برای افراد مبتلا به اختلال پرخوری حاد و افرادی که اعتمادبه‌نفس پایینی دارند، بسیار مناسب است.
روان‌درمانی دیالکتیکی
این روش درمانی، پرخوری را نوعی واکنش احساسی به تجارب منفی می‌داند که فرد هیچ روشی را برای مواجهه با آنها در اختیار ندارد.
این روش درمانی به افراد یاد می‌دهد که واکنش‌های احساسی خود را کنترل کنند تا بتوانند در شرایط استرس‌زایی که روزانه با آن مواجه میشوند، مکانیسم دفاعی مفیدی داشته باشند.
۴ حوزه‌ی کلیدی در این نوع از درمان، هوشیاری، تحمل پریشانی، مدیریت احساسات و اثربخشی بین فردی هستند.
نتایج تحقیقی که روی ۴۴ زن انجام شد، نشان می‌دهد که این روش درمانی باعث شده است تا ۸۹ درصد از آنها در پایان جلسات درمانی، دیگر نشانه‌های بیماری را از خود بروز ندهند. البته در ۶ ماه آینده این آمار به ۵۶ درصد، کاهش پیدا کرده است.
درمورد آثار بلندمدت این روش درمانی و مقایسه‌ی اثر آن نسبت به سایر روش‌های درمانی، اطلاعات زیادی در دست نیست. البته هنوز برای حصول اطمینان از اینکه این روش درمانی برای همه‌ی مردم مناسب است یا خیر، به انجام تحقیقات بیشتری نیاز است.
جلسات درمانی کاهش وزن
هدف جلسات رفتار درمانی کاهش وزن، کمک به افراد برای کاهش وزن است. این روش با بهبود تصویر شخصی و اعتمادبه‌نفس فرد به کاهش وزن کمک می‌کند.
هدف این است تا بهصورت تدریجی تغییرات خوبی را در سبک زندگی فرد، رژیم غذایی و ورزش کردن او ایجاد کنیم. در این روش، میزان غذای مصرفی و افکار فرد درمورد غذا، درطول روز ثبت می‌شود. هدف این است تا هفته‌ای نیم کیلو کاهش وزن داشته باشیم.
با اینکه این روش درمانی باعث بهبود تصویر ذهنی از بدن، کاهش وزن و کاهش ریسک‌های سلامتی ناشی از چاقی می‌شود، اما به اندازه‌ی سایر روش‌ها مؤثر نیست. البته در مقایسه با روند کاهش وزن معمولی، این روش درمانی نتایج کوتاه‌مدت بهتری را به دست آورده است. این روش درمانی برای افرادی مناسب است که به سایر روش‌های درمانی جواب نداده‌اند یا هدف اصلی‌شان کاهش وزن است.
دارو درمانی
چندین نوع دارو درمانی وجود دارد که به درمان اختلال پرخوری کمک می‌کنند و معمولا ارزان‌تر و سریع‌تر از روش‌های درمانی سنتی هستند. با این حال هیچ دارویی به اندازه‌ی روان‌درمانی رفتاری مؤثر نیست.
داروهای در دسترس شامل داروهای ضدافسردگی، داروهای ضدصرعی همچون توپیرامات و داروهای سنتی مثل لیزدگزامفتامین که برای اختلالات بیش‌فعالی تجویز میشوند، است.
تحقیقات نشان می‌دهند که این داروها دربرابر دارونماها اثر کوتاه‌مدت بهتری داشته‌اند. داروها تا ۴۸٫۷ درصد مؤثرترند و دارونماها تا ۲۸٫۵ درصد مؤثر بوده‌اند.
این داروها در کاهش اشتها، وسواس، اضطراب و نشانه‌های افسردگی مؤثر هستند. با اینکه این نتایج امیدوارکننده هستند اما اغلب مطالعات در کوتاه‌مدت صورت گرفته‌اند، بنابراین نیازمند بررسی نتایج در طولانی‌مدت هستیم.
از طرفی، این داروها می‌توانند دارای اثرات جانبی همچون سردرد، مشکلات معده، اختلال خواب، بالا رفتن فشار خون و اضطراب نیز باشند. از آنجا که افراد مبتلا به اختلال پرخوری از سایر اختلالات ذهنی نیز رنج می‌برند، ممکن است که به مصرف داروهای اضافه نیز نیاز داشته باشند.
چطور جلوی اختلال پرخوری را بگیریم؟
اولین قدم در درمان، صحبت کردن با یک متخصص پزشکی است. این فرد می‌تواند به تشخیص درست کمک کند و میزان سختی بیماری را مشخص و درمان‌های لازم را تجویز کند.
به‌طور کلی مؤثرترین روش، درمان شناختی رفتاری است. البته درمان‌های دیگری نیز وجود دارند که بنا به شرایط شخص، می‌توانند بهصورت تنها یا ترکیبی مورداستفاده قرار گیرند. بسیار مهم است که بدون توجه به روش درمانی، سبک زندگی سالمی را پیشه کنید و انتخاب‌های خوبی در زمینه‌ی رژیم غذایی داشته باشید.
در ادامه، مجموعه‌ای از استراتژی‌های مفید دیگر را برای انجام درمان توسط خودتان، معرفی می‌کنیم:
مواد غذایی مصرفی و حالت روحی خود را ثبت کنید: تشخیص عوامل تحریک‌کننده‌ای که باعث میشوند تا دست به پرخوری بزنید، قدم مهمی در مواجهه با این عارضه است.
تمرکز ذهنی: این موضوع می‌تواند به شما کمک کند تا عوامل تحریک‌کننده را به‌خوبی تشخیص دهید. درعین‌حال به افزایش کنترل بر خود و افزایش باور به خودتان کمک می‌کند.
کسی را برای صحبت کردن پیدا کنید: خیلی مهم است که فردی را به عنوان پشتیبان داشته باشید. این فرد می‌تواند همسر، یکی از اعضای خانواده یا دوست شما باشد.
مواد غذایی سالم را انتخاب کنید: یک رژیم غذایی سرشار از پروتئین بالا و چربی‌های سالم انتخاب کنید. وعده‌های غذایی ثابت داشته باشید و از مواد غذایی سالم و فراوری‌نشده استفاده کنید که شامل میوه و سبزیجات زیادی باشد تا شما را سیر نگه دارد و مواد مغذی لازم را نیز فراهم کند.
شروع به ورزش کنید: ورزش کردن می‌تواند کاهش وزن، تصویر شخصی و نشانه‌های استرس را بهبود دهد.
خواب کافی داشته باشید: کمبود خواب باعث افزایش مصرف کالری و تغییر در الگوی غذا خوردن می‌شود. هر شب ۷-۸ ساعت بخوابید.
نتیجه‌گیری
اختلال پرخوری بسیار عمومی است و درصورت عدم تشخیص، می‌تواند آسیب‌های جدی به سلامتی وارد کند. این بیماری باعث خوردن بدون کنترل مواد غذایی در حجم زیاد می‌شود که همراه با حس شرم و گناه است.
اثر آن بر سلامتی، وزن بدن، عزت نفس و سلامتی ذهنی شما بسیار منفی است. خوشبختانه روش‌های درمانی مؤثری در دسترس هستند که شامل درمان شناختی رفتاری، روان‌درمانی بین فردی، روان‌درمانی دیالکتیکی، درمان‌های کاهش وزن و دارو درمانی میشوند. شما همچنین می‌توانید تغییرات بسیاری را در سبک زندگی‌تان ایجاد کنید که برای زندگی روزمره کاربردی هستند.
با استفاده از روش‌های درمانی مناسب و پشتیبانی کافی می‌توانید دست از پرخوری بردارید و زندگی شاد و سالمی داشته باشید.