خلط ماده‌ای ضخیم و چسبنده است که توسط غشای مخاطی برای حفاظت و حمایت از دستگاه تنفسی تولید میشود. این غشا در بخش‌هایی از بدن مثل دهان، بینی، گلو، سینوس و شش‌ها وجود دارد و در تمام ساعات شبانه‌روز خلط و مخاط تولید می‌کند. اما معمولا افراد فقط زمانی تولید و ترشح خلط گلو را در پشت گلوی خود احساس می‌کنند که مریض هستند.
چسبناکی مخاط کمک می‌کند تا گردوغبار، مواد حساسیت‌زا و ویروس‌ها در آن به‌دام بیفتد. زمانی که سالم هستید، مخاط نازک است و کمتر وجود آن احساس میشود. اما هنگامی که بیمارید یا درمعرض محیطی با ذرات معلق زیاد قرار می‌گیرید، خلط برای به‌دام انداختن مواد خارجی، ضخیم‌تر میشود و بیشتر محسوس است.
هوا را مرطوب نگه دارید
رطوبت هوای اطراف کمک می‌کند تا مخاط‌تان نازک بماند. شاید شنیده باشید که بخار، خلط و گرفتگی را ازبین می‌برد. برای این کار می‌توانید از دستگاه بخور استفاده کنید. می‌توانید تمام روز بخور را روشن نگه دارید. فقط کافی است که هر روز آب درون دستگاه را عوض کنید و طبق دستورالعمل کارخانه دستگاه بخور را تمیز نگه دارید.
رطوبت بدن‌تان را حفظ کنید
نوشیدن مقدار زیاد مایعات، به‌خصوص مایعات گرم، کمک می‌کند تا مخاط و خلط به‌جریان بیفتد و گرفتگی کم شود. سعی کنید که از انواع مایعات مخصوصا سوپ استفاده کنید. از مایعات مناسب دیگر می‌توان به چای بدون کافئین، آب‌میوه‌ی گرم و آب‌لیمو اشاره کرد.
از موادی که برای سلامت دستگاه تنفسی مناسب هستند استفاده کنید
سعی کنید از غذاها و نوشیدنی‌هایی استفاده کنید که در آنها لیمو، زنجبیل و سیر وجود دارد. مطالعات نشان می‌دهد که این موادغذایی می‌توانند به درمان سرماخوردگی، سرفه و مخاط اضافی کمک کنند. انواع چاشنی‌های تند مانند فلفل قرمز که محتوی کاپسیسین (capsaicin) است، می‌تواند به‌طور موقت سینوس‌ها را تمیز کند و سبب حرکت مخاط شود.
بعضی از تحقیقات نشان می‌دهد که استفاده از یک‌سری غذاها و مکمل‌ها نیز می‌تواند سبب بهبود یا درمان بیماری‌های ویروسی تنفسی شود که بعضی از آنها در زیر آورده شده است:
ریشه‌ی شیرین‌بیان؛
جنسینگ (از خانواده عَشَقه)؛
انواع توت؛
کاسنی؛
انار؛
و قرص روی (زینک).
هرچند برای اطمینان به مطالعات بیشتری نیاز است، اما بسیاری از مردم بدون هیچ مشکلی می‌توانند این مواد را به رژیم غذایی خود اضافه کنند. درصورتی‌که از داروهای خاصی استفاده می‌کنید، بهتر است برای مصرف هرکدام از موارد بالا با پزشک خود مشورت کنید (ممکن است بعضی از آنها برای‌تان عوارض جانبی داشته باشند).
آب‌نمک غرغره کنید
غرغره‌کردن آب‌نمک گرم کمک می‌کند تا خلطی که در پشت گلویتان آویزان است تمیز شود. همچنین استفاده از آب‌نمک، سبب از بین رفتن میکروب‌ها و تسکین گلودرد میشود.
یک فنجان آب را با نصف قاشق چای‌خوری نمک مخلوط کنید. آب گرم به‌دلیل اینکه به‌سرعت نمک را در خود حل می‌کند، برای این کار مناسب‌تر است. از طرفی بهتر است از آب فیلترشده یا جوشیده استفاده کنید، زیرا فاقد کلر است و گلویتان را تحریک نمی‌کند. کمی از ترکیب را بنوشید و بدون اینکه قورت بدهید اجازه دهید تا فضای گلوی شما را شست‌وشو دهد. بعد از چند ثانیه آب‌نمک را بیرون بریزید. چند بار این کار را انجام دهید.
از روغن اکالیپتوس استفاده کنید
استفاده از روغن اکالیپتوس برای کاهش تولید خلط و پاک‌سازی قفسه‌ی سینه بسیار مناسب است و به‌راحتی با چند سرفه می‌توانید خلط را از گلویتان خارج کنید. همچنین اکالیپتوس برای برطرف‌کردن سرفه‌های ناخوشایند بسیار مناسب است. می‌توانید از اکالیپتوس در دستگاه‌های بخور استفاده کنید و بخار آن را تنفس کنید یا از کرم‌های حاوی اکالیپتوس استفاده کنید.
قبل از استفاده از روغن اکالیپتوس برای کودکان با پزشک مشورت کنید.
می‌توانید از درمان‌های دارویی استفاده کنید.
برای مثال استفاده از داروهای ضدگرفتگی (ضداحتقان) می‌تواند تولید مخاط را کاهش دهد و آن را در بینی به‌جریان بیندازید. در‌نتیجه ورم بینی‌تان کاهش پیدا می‌کند و راه‌های تنفسی شما باز میشود.
محصولات ضداحتقان به‌صورت قرص یا کپسول، شربت، پودر و همچنین اسپری‌های ضداحتقان برای بینی در داروخانه‌ها وجود دارد.
همچنین برای ازبین بردن خلط می‌توانید از محصولاتی مثل گایافنزین استفاده کنید تا مخاط نازک شود و در پشت گلو یا قفسه‌ی سینه باقی نماند. این نوع از داروها به‌نام اکسپکتورانت (خلط‌آور) شناخته می‌شوند و کمک می‌کنند تا با نازک و کم‌شدن مخاط بتوانید آن را بیرون بیندازید. این داروهای درمانی معمولا باید هر ۱۲ ساعت یک بار استفاده شوند اما برای استفاده حتما دستورالعمل کارخانه را مطالعه کنید. همچنین انواعی از این دارو مخصوص کودکان ۴ سال به بالا وجود دارد.
پاک‌کننده‌های قفسه‌ی سینه مثل کِرمِ ویکسِ محتوی اکالیپتوس می‌تواند سرفه را راحت‌تر کند و به‌راحتی مخاط را از بین ببرد. می‌توانید این پماد را روی قفسه‌ی سینه و گردن خود بمالید و این کار را سه بار در هفته انجام دهید. به‌یاد داشته باشید که برای کودکان از کِرِم‌های مخصوص کودک استفاده کنید.
استفاده از داروهای تجویزی
اگر شرایط یا عفونت خاصی دارید بهتر است از نسخه‌ی پزشک برای درمان ریشه‌ای بیماری خود استفاده کنید. درصورتی‌که شرایط ریه شما وخیم است، مثلا مبتلابه سیستیک فیبروزیس (cystic fibrosis) هستید، داروهای خاصی برای نازک‌کردن مخاط وجود دارد.
استفاده از دستگاه‌های مخصوص برای تنفس سرم‌نمکی روش درمانی دیگری است که با افزایش میزان نمک در مسیر تنفسی شما می‌تواند به درمان کمک کند. این روش با میزان قدرت‌های متفاوت وجود دارد و معمولا برای افراد بالای ۶ سال استفاده میشود.
اما بهبودی با این روش درمانی موقت است و احتمال ایجاد عوارض جانبی مثل سرفه، گلودرد و سفتی قفسه‌ی سینه وجود دارد.
داروی پالموزیم یکی دیگر از داروهای نازک‌کننده‌ی مخاط است که برای افراد مبتلابه سیستیک فیبروزیس استفاده میشود. این دارو هم ازجمله داروهای تنفسی است و برای افراد بالای ۶ سال استفاده میشود.
ازدست دادن صدا یا جوش‌زدن از عوارض جانبی استفاده از این داروست و دیگر عوارض آن عبارت‌اند از :
ناراحتی گلو؛
تب؛
سرگیجه؛
آبریزش بینی.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنید
خلط گلو همیشه به‌صورت منظم و نازک تولید میشود و جای نگرانی نیست. ممکن است اول صبح خلط گلو را احساس کنید زیرا تمام شب تولید، ذخیره و خشک شده است. جریان خلط در بعدازظهر بیشتر میشود. همچنین درصورت بیماری، داشتن حساسیت فصلی یا کمبود آب بدن، بیشتر وجود خلط را احساس می‌کنید.
عوامل مختلفی می‌تواند سبب تولید میزان بیشتری از خلط گلو میشود که موارد زیر بخشی از آنهاست:
برگشت اسید؛
حساسیت؛
آسم؛
سیستیک فایبروزیس که معمولا خیلی زود تشخیص داده میشود؛
برونشیت مزمن؛
و سایر بیماری‌های تنفسی.
اگر خلط برای ماه‌ها یا حتی مدت‌های طولانی‌تر وجود دارد یا تولید میزان زیاد آن شما را آزار می‌دهد یا زمانی که تولید آن با علائم زیر همراه باشد، حتما به پزشک مراجعه کنید:
سرفه‌های همراه با خون؛
درد در قفسه‌ی سینه؛
نفس‌های کوتاه؛
و خس‌خس سینه.