زنده ماندن پشه در گروه خوردن خون موجودات زنده می‌باشد. پشه‌ها با استفاده از اندام لوله‌مانند، نازک و تیزی که در دهان خود دارند، پوست انسان یا حیوانات را سوراخ می‌کنند و خون آنها را می‌مکند. پشه‌ها به‌قدری بزرگ هستند که می‌توان آنها را با چشم غیرمسلح دید. پشه‌های نر شاخک‌هایی پردار دارند که به آنها در تشخیص حضور پشه‌های ماده، کمک می‌کند. شاخک‌های پشه‌های ماده، به اندازه‌ی نرها پرپشت نیست. نرها معمولا حدود یک هفته عمر دارند و ماده‌ها می‌توانند تا چندین ماه هم زنده بمانند.
شاید پشه‌ها موجوداتی کوچک باشند و عمر کوتاهی داشته باشند، اما می‌توانند تأثیرات مخربی بر زندگی انسان بگذارند. از خارش منطقه‌ی گزیده شده گرفته تا انتقال بیماری‌ها، پشه‌ها می‌توانند اغلب آزاردهنده و گاهی مرگبار باشند.
ما اغلب گزیده شدن را هنگامی که اتفاق می‌افتد احساس نمی‌کنیم، چون سوراخ ایجاد شده بسیار کوچک است. اما بعد از این که تأثیر خود را گذاشت، می‌تواند بسیار آزاردهنده و آسیب‌زننده باشد.
از علائم گزش پشه می‌توان به خارش، تورم، کبودی و گاه عفونت پوستی اشاره کرد. همچنین در برخی از نقاط جهان، نیش پشه می‌تواند باعث بیماری‌های کشنده‌ای مانند مالاریا و تب استخوان‌شکن شود.
زیستگاه و عادات مشترک پشه‌ها
پشه‌ها در میان چمن‌ها و بوته‌‌هایی که در نزدیکی محل زندگی انسان‌ها هستند، زندگی می‌کنند. معمولا بهترین مکان برای جفت‌گیری پشه‌ها، در کنار آب‌های راکد است. پشه‌ها اغلب در مکان‌هایی همچون سنگاب‌های بلااستفاده (سنگاب‌های کم‌عمقی که برای آب‌تنی و نوشیدن پرندگان در باغچه قرار می‌دهند)، ناودان‌های مسدود، راه‌آب‌ها، استخرها، تالاب‌ها و مکان‌های دیگری که آب در آن راکد باشد، گردِ هم می‌آیند.
این پشه‌های ماده هستند که انسان را نیش میزنند. با اینکه پشه‌های نر و ماده هر دو از آب و شهد گیاهان تغذیه می‌کنند، اما پشه‌های ماده برای تولیدمثل به خون نیز نیاز دارند. زمانی که آنها شما را نیش میزنند، باعث ایجاد برجستگی روی پوست و خارش آن ناحیه می‌شوند. آنها همچنین می‌توانند بیماری‌های مختلفی را بین حیوانات و انسان‌ها (و از یک انسان به انسان دیگر) منتقل کنند.
وقتی پشه‌ها ما را نیش میزنند، در حین مکیدن خون، بزاق خود را وارد بدن‌مان می‌کنند؛ این بزاق حاوی پروتئینی است که بسیاری از انسان‌ها به آن حساسیت دارند. بنابراین سیستم ایمنی بدن به آن واکنش نشان می‌دهد و باعث به‌وجود آمدن برجستگی‌های قرمز رنگ و خارش می‌شود.
پشه‌ها قربانیان خود را (از میان انسان‌ها) بر اساس بوی کربن دی‌اکسید و دیگر مواد شیمیایی موجود در عرق بدن انتخاب می‌کنند.
نیش پشه چه عوارضی دارد؟
تقریبا بلافاصله بعد از پشه‌گزیدگی، آن ناحیه از پوستتان حالت برجسته پیدا می‌کند. در برخی موارد، ممکن است نقطه‌ی کوچکی را نیز وسط آن ببینید. این برجستگی خیلی زود متورم، قرمز و سخت می‌شود. پشه‌ها ممکن است هم‌زمان سایر نقاط بدن شما را نیز بگزند.
اگر سیستم ایمنی بدن شما دچار اختلال باشد، احتمال دارد بدن‌تان واکنش‌های شدیدتری نشان دهد، مثل کهیر، ورم‌های بزرگ یا قرمزی و تورم غدد لنفاوی. معمولا عوارض نیش پشه در کودکان بیشتر از بزرگسالان است.
بعد از نیش پشه، چه احساسی دارید؟
زمانی که پشه نیش خود را در پوستتان فرو می‌کند، ممکن است احساس سوزش داشته باشید. پس از آن آزاردهنده‌ترین عارضه، خارش پوست است.
در اکثر مواقع، واکنش بدن به نیش پشه بسیار خفیف است و ظرف چند روز از بین می‌رود. نیش پشه، بیشتر در کودکان و افرادی که دچار نقصی در سیستم ایمنی بدن‌شان هستند، دردسرساز می‌شود. در موارد نادر، ممکن است که فرد واکنش آلرژیک شدیدتری را تجربه کند که باعث درد بدن، سردرد و تب می‌شود.
پشه‌ها چه بیماری‌هایی را منتقل می‌کنند؟
پشه‌ها می‌توانند ویروس‌ها، باکتری‌ها و انگل‌ها را از راه بزاق خود منتقل کنند. زمانی که پشه‌ها شما را نیش میزنند، می‌توانند پاتوژن‌ها (عوامل بیماری‌زا) را به بدن‌تان منتقل کنند و باعث بیماری‌های خطرناک و حتی کشنده شوند، مثلا پشه‌هایی وجود دارند که ناقل بیماری‌های مالاریا، ویروس نیل غربی، تب دنگی، تب زرد و چندین ویروس دیگر هستند که باعث بیماری آنسفالیت (التهاب مغز) می‌شوند.
بیماری مالاریا در آمریکا نادر است اما در سایر نقاط جهان شیوع بیشتری دارد. به گفته‌ی سازمان بهداشت جهانی، در سال ۲۰۱۵ بیش از ۲۰۰ میلیون مورد بیماری مالاریا گزارش شده است که در اکثر آنها، پشه‌ها عامل انتقال بیماری بوده‌اند. این امر سبب شده است تا پشه‌ها به عنوان یکی از مرگبارترین حیوانات شناخته شوند.
برخی بیماری‌ها نیز از طریق نیش پشه منتقل نمی‌شوند که از بین آنها می‌توان به بیماری ایدز و هپاتیت اشاره کرد.
جلوگیری از نیش پشه چگونه امکان‌پذیر است؟
شما نمی‌توانید کاملا از نیش پشه‌ها جلوگیری کنید اما این شانس را دارید که احتمال آن را کاهش دهید. همان‌طور که گفته شد، پشه‌ها در آب پرورش می‌یابند، پس تا جایی که امکان دارد، در نزدیکی آب‌های راکد سکونت نکنید. هر چیزی را که احتمال دارد آب در آن جمع شود و راکد بماند، خالی نگه دارید. آب حوض‌های کوچک را یک بار در هفته عوض کنید و زمانی که استخر کوچک کودکان مورد استفاده قرار نمی‌گیرد، آب آن را تخلیه نمایید.
همچنین باید چمن‌ها و گیاهان نزدیک منزل‌تان را کوتاه و مرتب نگه دارید. برای پنجره‌هایتان توری نصب کنید تا مانع از ورود پشه‌ها شود. اگر به جایی پر از درخت و چمن می‌روید، لباس‌های آستین‌بلند و شلوارهای بلند بپوشید و از مواد دافع حشرات استفاده کنید.
برای جلوگیری از ابتلا به بیماری‌هایی که توسط پشه‌ها منتقل می‌شوند، قبل از سفرهای خارجی مطمئن شوید که به‌روزترین واکسیناسیون را دریافت کرده‌اید. میتوانید از پزشک خود بخواهید که برای پیشگیری از مالاریا یا بیماری‌های دیگر، داروهای خوراکی تجویز کند.
در حالت ایده‌آل، شما میتوانید با پوشیدن لباس آستین‌بلند، شلوار بلند یا هر اقدام حفاظتی دیگر، از گزیده شدن توسط پشه‌ها جلوگیری کنید. اما اگر پشه شما را نیش زد، درمان‌های طبیعی بسیاری وجود دارند که می‌توانند عوارض ذکر شده را تسکین دهند و منطقه‌ی آسیب‌دیده را درمان کنند. در ادامه، چند درمان خانگی را برای رفع عوارض ناشی از نیش پشه‌ها، ارائه می‌کنیم:
لیمو
لیمو دارای خواص ضدالتهاب و بی‌حس‌کنندگی طبیعی است و مؤثرترین درمان نیش پشه به حساب می‌آید. لیمو را به دو نیم تقسیم کنید و قسمت داخلی یکی از نیمه‌ها را روی محل گزیدگی، بمالید تا تسکین یابد. حتی میتوانید پوست زرد لیمو را به پوستتان بمالید.
از آب‌لیمو در محل پشه‌گزیدگی استفاده کنید، چرا که به کاهش ابتلا به عفونت کمک می‌کند. یکی دیگر از راهکارهای درمان این است که به آب‌لیمو ریحان له‌شده اضافه کنید و این ترکیب را روی ناحیه‌ی آسیبدیدهی پوست قرار دهید.
پیاز یا سیر خرد شده
پیاز و سیر به کاهش تورم و تسکین خارش ناشی از نیش پشه کمک می‌کنند. علاوه بر آن، بوی قوی آنها، حشرات و پشه‌ها را دفع می‌کند. پیاز یا سیر را خرد کنید و مستقیما روی ناحیه‌ی گزیدگی، قرار دهید. بگذارید چند دقیقه بماند و سپس آن را بشویید.
جوش شیرین
جوش شیرین می‌تواند خارش ناشی از نیش پشه را رفع کند. جوش شیرین قلیایی است و Ph پوست را خنثی می‌کند و خارش را تسکین می‌دهد. یک قاشق چای‌خوری جوش شیرین را در یک لیوان آب حل کنید. پارچه‌ی تمیزی را به این محلول آغشته کنید و سپس آن را روی ناحیه‌ی گزیدگی بگذارید (به مدت ۱۰ الی ۲۰ دقیقه).
راه‌حل دیگری هم وجود دارد: با استفاده از عنبرسایٔل و جوش شیرین، خمیر درست کنید. مقداری از این خمیر را به مدت ۱۰ دقیقه روی پوستی که پشه نیش زده است، قرار دهید. سپس آن ناحیه را با آب ولرم بشویید.
آلوئه‌ورا
آلوئه‌ورا یک ضدعفونی‌کننده‌ی طبیعی و یکی از بهترین درمان‌ها برای نیش حشرات است. این گیاه، درد، تورم و خارش را کاهش می‌دهد و باعث افزایش سرعت بهبودی می‌گردد.
قسمت گوشتی برگ آلوئه‌ورا را برش دهید تا ژل آن خارج شود. اگر گیاه آلوئه‌ورا ندارید، میتوانید از ژل آن استفاده کنید که در بسیاری از فروشگاه‌ها موجود است و می‌شود به راحتی تهیه کرد. آلوئه‌ورا را به مدت ۱۰ الی ۱۵ دقیقه در یخچال بگذارید تا خنک شود. سپس ژل را مستقیما روی محل گزیدگی بمالید.
نمک
نمک به علت داشتن خواص ضدعفونی‌کننده و ضدالتهاب خود، یکی دیگر از درمان‌های آسان برای جای نیش پشه است. محلولی متشکل از چند قطره آب و مقدار کمی نمک درست کنید و روی محل پشه‌گزیدگی قرار دهید. در روش دیگر میتوانید پودر سیر، نمک و آب (هر کدام به مقدار یکسان) را با یکدیگر ترکیب کنید و خمیر به‌دست آمده را روی محل گزیدگی قرار دهید. شاید به مدت چند ثانیه احساس سوزش کنید اما درد و خارش‌تان به سرعت تسکین می‌یابد. اگر نزدیک ساحل زندگی می‌کنید، در دریا شنا کنید تا با نمک طبیعی موجود در آب، پوست خود را شست‌وشو دهید.
یخ
دمای سرد گسترش مواد التهاب‌زا را در محل پشه‌گزیدگی، محدود می‌کند؛ همچنین یخ باعث می‌شود تا ناحیه‌ی گزیده شده بی‌حس شود و علائم مختلف آن فورا تسکین یابد. کیسه‌ی یخ را به مدت ۱۰ الی ۱۵ دقیقه در ناحیه‌ی گزیدگی قرار دهید. این کار باعث تسکین تورم و خارش می‌شود. اگر یخ در دسترس نبود، ناحیه‌ی آسیبدیدهی پوست را به مدت چند دقیقه زیر شیر آب سرد بگیرید. یا میتوانید یک بطری آب سرد یا کیسه‌ای از سبزیجات منجمد را روی پوست خود قرار دهید.
الکل
الکل یک ضدعفونی‌کننده‌ی خانگی معمولی است که میتوانید از آن برای تسکین سوزش ناشی از نیش پشه و کاهش احتمال ابتلا به عفونت استفاده کنید. مقداری پنبه را آغشته به الکل کنید و روی پوست بمالید. ابتدا ممکن است کمی سوزش ایجاد کند اما خیلی زود خارش و تورم از بین می‌رود. اگر الکل ندارید، میتوانید از دهان‌شویه استفاده کنید، چون حاوی مقدار زیادی الکل است.
روغن درخت چای
روغن درخت چای دارای خواص ضدعفونی‌کننده است که می‌تواند زخم‌هایی باکتریایی همچون آکنه و جای نیش پشه را بهبود بخشد. این ماده همچنین در کاهش تورم و خارش مؤثر است.
مقداری پنبه را به روغن درخت چای آغشته کنید و روی محل گزیدگی بمالید. اگر پوستتان حساس است، از این روش درمانی استفاده نکنید چون باعث تحریک پوست می‌شود. در این صورت میتوانید از روغن‌های اسانس‌دار دیگری مثل روغن اسطوخودوس یا سدر استفاده کنید.
خمیردندان
خمیردندان می‌تواند در کاهش خارش ناشی از گزش پشه مؤثر باشد. مقداری از خمیردندان را روی پوست بمالید.
برای اینکه سریع‌تر و بهتر نتیجه بگیرید، از خمیردندان با عصاره‌ی نعناع استفاده کنید، چون دارای خواص ضدالتهاب است. همچنین میتوانید از خمیردندان‌هایی که حاوی جوش شیرین یا جوهر نعناع خشک هستند، استفاده کنید. بهتر است از خمیردندان‌های ژله‌ای استفاده نکنید.
آسپرین
آسپرین خاصیت ضدالتهاب بالایی دارد که می‌تواند در کنترل تورم ناشی از نیش پشه مؤثر باشد. یک عدد قرص آسپرین را بسابید تا کاملا پودر شود. چند قطره آب به آن اضافه کنید تا حالت خمیری به خود بگیرد. خمیر را روی محل گزیدگی قرار دهید و بگذارید چند ساعت بماند. سپس آن را با آب ولرم بشویید. همچنین میتوانید محل گزیدگی را با آب مرطوب کنید، سپس قرص آسپرین را روی آن بمالید.
بسیاری از افراد، با درمان‌های خانگی ذکر شده در این مقاله، بهبود یافته‌اند. با این حال، اگر تورم و سوزش ادامه یافت، حتما با پزشک خود مشورت کنید.