تب مالت بیماری خطرناکی است که از طریق لبنیات به شما سرایت می کند. در واقع این بیماری بین دام و انسان در انتقال است و حتی منجر به مرگ فرد می شود. این روزها شایعاتی راجع به شیوع بیماری تب مالت در ایران وجود دارد که در ادامه به آن می پردازیم و از علائم این بیماری و مراقبت های ویژه آن بیشتر خواهیم گفت.
بیماری تب مالت چیست؟
افزایش اطلاعرسانی و آگاهی بخشی به شهروندان در رابطه با این گونه بیماریها، از بروز آن و یا باورهای غلط که ممکن است در حاشیه هر یک از این بیماریها به وجود بیاید جلوگیری میکند. یماری تب مالت یا بروسلوز، یکی از مهمترین بیماریهای مشترک انسان و دام است و باکتری بروسلا به عنوان ایجادکننده این بیماری شناخته میشود. این بیماری طیف وسیعی از پستانداران اهلی و وحشی را مبتلا میکند و به علت ایجاد سقط جنین در دام، کاهش تولید شیر، نازایی دامهای مبتلا و ابتلای انسان به بیماری تب مالت، همواره از دو بعد اقتصادی و بهداشتی مورد توجه قرار میگیرد.
این باکتری عفونی از حیوان به انسان و بیشتر از طریق شیر، پنیر و سایر لبنیات غیر پاستوریزه منتقل میشود. این بیماری صدها هزار انسان و حیوان را در سراسر جهان درگیر خود کرده و پرهیز از مصرف لبنیات غیر پاستوریزه و احتیاط کردن در برخورد با حیوانات میتواند به پیشگیری از آن کمک کند.
به گزارش الودکتر: تاکنون حدود یک هزار و 709 عامل بیماریزای عفونی شناسایی شده که از این تعداد، 837 مورد آن به بیماری های مشترک میان انسان و دام مربوط میشود. بیماریهای آنفولانزای پرندگان، جنون گاوی و تب کریمه کنگو از جمله بیماریهایی بودهاند که در سالهای اخیر جوامع انسانی را درگیر کرده و در ایران نیز موجب مبتلا شدن برخی افراد شده است. در این میان نباید از بیماری تب مالت غافل شد.
با وجود این که اقداماتی برای کنترل بیماری تب مالت انجام شده و برخی مسئولان از تحت کنترل بودن این بیماری در کشورمان خبر میدهند اما شاهد آن هستیم که تعدادی از هموطنانمان به دلیل برخی سهل انگاری ها به این بیماری مبتلا شدهاند. امروز نیز رئیس اداره بهداشت و مبارزه با بیماری های دامی استان کرمان از مایه کوبی و واکسیناسیون 700 هزار راس دام سبک علیه بیماری تب مالت خبر دارد. از ابتدای مردادماه، واکسیناسیون تب مالت دام سبک به صورت رایگان آغاز شده است
بیماری تب مالت باعث سقط جنین دام، کاهش تولید شیر و از دست رفتن ارزش اقتصادی دام میشود و درمان ندارد و تنها راه مقابله با آن، پیشگیری از طریق واکسیناسیون است. هر ساله بر اساس دستورالعمل سازمان دامپزشکی کشور، تمامی بره و بزغالههای ماده دام استان کرمان علیه این بیماری واکسینه میشوند. همچنین به مردم توصیه میشود در راستای جلوگیری و پیشگیری از ابتلا به بیماری تب مالت، از مصرف شیر، پنیر و سایر فرآورده های لبنی غیر پاستوریزه جدا خودداری کنید.
علائم و نشانه های بیماری تب مالت
تب مالت میتواند هر زمانی از چند روز تا چند ماه پس از ابتلا به عفونت بروز کند. علائم و نشانه های این بیماری مشابه آنفولانزا است و از جمله آنها میتوان به تب، لرز، تعریق، ضعف، خستگی، درد کمر و مفاصل و عضلات و سردرد اشاره کرد. این علائم میتوانند پس از چند هفته یا چند ماه از بین رفته و مجددا عود کند. حتی ممکن در برخی افراد، تب مالت مزمن باشد و علائم آن تا چند سال پس از درمان پایدار باقی بماند. خستگی، تب، آرتریت و ورم مهرههای ستون فقرات از جمله علائم بلندمدت بیماری تب مالت هستند.
منشا و علت تب مالت
تب مالت بر روی حیوانات اهلی و وحشی اثر میگذارد و گلههای گاو، بزها، گوسفند، خوک، سگ، شتر، گراز و گوزن شمالی بیشتر از سایر حیوانات در معرض ابتلا به این باکتری قرار دارند. تب مالت از سه طریق از حیوان به انسان انتقال پیدا میکند:
1. محصولات لبنی غیر پاستوریزه: باکتری بروسلا در شیر حیوانات آلوده از طریق لبنیات غیر پاستوریزه به انسان منتقل میشود. این باکتری میتواند از طریق گوشت خام یا نیم پز حیوانات آلوده نیز منتقل شود.
2. استنشاق: بروسلا به راحتی در هوا پراکنده میشود و کشاورزان، تکنسینهای آزمایشگاه و کارگران کشتارگاهها بیشتر از سایر افراد در خطر استنشاق و آلودگی به آن قرار دارند.
3. تماس مستقیم: باکتری بروسلا در خون، مایع منی یا جفت حیوانات آلوده میتواند از طریق زخم وارد جریان خون انسان شود. بنابراین بهتر است از تماس مستقیم با حیوانات پرهیز کنید.
تب مالت به طور معمول از فردی به فرد دیگر منتقل نمیشود اما در برخی موارد، زنان در هنگام بارداری یا شیردهی میتوانند بیماری را به نوزادان خود منتقل کنند. تماس جنسی، انتقال خون آلوده یا پیوند مغز استخوان از دیگر عواملی است که به طور نادر میتوانند موجب انتقال بیماری تب مالت شوند.
بیماری تب مالت بیشتر در مناطق اطراف دریای مدیترانه، اروپای شرقی، آمریکای لاتین، آسیا، آفریقا، سرخپوستان و خاورمیانه شیوع پیدا میکند و در مناطق مانند ایالات متحده آمریکا بسیار نادر است. همچنین افرادی که با حیوانات کار میکنند و یا با خون آلوده تماس دارند، مانند دامپزشکان، کارگران مزارع دامداری، گاوچرانها، کارگران کشتارگاهها، شکارچیان و میکروبیولوژیستها در معرض خطر بیشتری قرار دارند.
عوارض بیماری تب مالت
تب مالت بر روی هر عضوی از بدن از جمله سیستم باروری، کبد، قلب و سیستم اعصاب مرکزی تاثیر میگذارد و نوع مزمن آن موجب ایجاد عارضه در یکی از اعضا و یا حتی کل بدن میشود. از جمله عوارض این بیماری میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
1. عفونت لایه درونی قلب (اندوکاردیت): یکی از جدیترین عوارض تب مالت، این مورد است که به دریچههای قلب آسیب زده و مهمترین عامل مرگ و میر مرتبط با تب مالت محسوب میشود.
2. آرتریت: عفونت مفاصل با درد، سفتی و تورم در مفاصل به خصوص در زانو، لگن، قوزک، مچ و کمر مشخص میشود. این موضوع میتوان منجر به آسیبهای دائمی شود.
3. التهاب و عفونت بیضهها: این باکتریها میتوانند به عفونت بیضهها و درد و تورم شدید منجر شوند.
4. التهاب و عفونت کبد و طحال: تب مالت به کبد و طحال آسیب رسانده و سبب بزرگتر شدن آنها از حد معمول میشود.
5. عفونت سیستم اعصاب مرکزی: مننژیت یا التهاب پرده اطراف مغز و نخاع و انسفالیت یا التهاب مغز از دیگر مشکلهایی است که بیماری تب مالت در انسان ایجاد میکند.
راههایی برای پیشگیری و درمان تب مالت
اگر با مشاهده یکی از علائم ذکر شده و یا به هر دلیل دیگری احتمال دادید که به بیماری تب مالت مبتلا شدهاید، ابتدا به پزشک عمومی یا متخصص بیماریهای عفونی مراجعه کنید. معمولا پزشکان، تشخیص تب مالت را با استفاده از نمونههای خون یا مغز استخوان برای بررسی باکتری بروسلا تایید میکنند و یا با استفاده از آزمایش خون آنتی بادی باکتری را بررسی میکنند. همچنین ممکن است تستهایی از قبیل اشعه ایکس، سی تی اسکن یا MRI، کشت مایع مغزی نخاعی و اکوکاردیوگرافی از بیمار گرفته شود.
در صورت ابتلا به بیماری تب مالت ، بیمار باید حداقل به مدت 6 هفته از داروهای آنتی بیوتیک استفاده کند تا علائم پس از چند ماه از بین برود. البته ممکن است این بیماری پس از مدتی مجددا بازگشته و مزمن شود. کپسول داکسی سایکلین، قرض کوتریموکسازول، کپسول ریفامپین و آمپول جنتامایسین و استرپتومایسین از جمله داروهایی هستند که برای درمان بیماری کاربرد دارند.
بهترین راه برای جلوگیری از ابتلا به تب مالت، پیشگیری است. برای کاهش خطر ابتلا به این بیماری باید به نکات زیر توجه کنید:
1. از مصرف لبنیات غیر پاستوریزه خودداری کنید.
2. گوشتها را به طور کامل طبخ کنید. تمام گوشتها را تا زمانی حرات دهید که دمای بیرونی آن به 63 تا 74 درجه سانتی گراد برسد. زمانی که بیرون از منزل غذا میل میکنید، گوشتهایی را سفارش دهید که به خوبی پخته شده باشد.
3. اگر دامپزشک، کشاورز، شکارچی و یا کارگر کشتارگاه هستید باید در زمان کار با حیوانات به خصوص حیوانات مرده یا بیمار و همچنین در زمان کمک به تولد نوزاد حیوانات از دستکشهای پلاستیکی استفاده کنید.
4. اگر در آزمایشگاه کار میکنید به نکات ایمنی جدا توجه کنید. کشتارگاهها نیز باید از اقدامات پیشگیرانه مانند جداسازی محل کشتار از سایر نواحی و استفاده از لباس محافظ پیروی کنند.
5. در واکسن تب مالت از باکتری زنده استفاده شده است و به همین دلیل میتواند موجب ایجاد بیماری در افراد شود. اگر شخصی به صورت اتفاقی در زمان واکسیناسیون حیوانات با سوزن واکسن آلوده شد باید فورا تحت درمان قرار بگیرد.