پلاکت در مغز استخوان تولید می‌شود و نقش بسیار مهمی در انعقاد خون بازی می‌کند. هرگاه رگی در هر کجای بدن دچار پارگی شد یه به عبارتی آسیب دید پلاکتها با تجمع در آن نقطه از خونریزی جلوگیری می‌کنند. بنابراین پایین بودن پلاکت خون جلوگیری از خونریزی را دچار مشکل می‌کند. در ادامه این مقاله بیشتر در مورد پلاکت خون اطلاعات بدست آورید.
میزان نرمال پلاکت خون چقدر است؟
تعدا پلاکت نرمال در خون می بایست بین ۱۵۰ هزار تا ۴۵۰ هزار در هر میکرومیلی لیتر باشد. پلاکت بالای ۴۵۰ هزار را بیماری ترومبوسیتوز و پلاکت های کم تر از ۱۵۰ هزار را بیماری ترومبوسیتوپنی می نامند. پلاکت زیر ۵۰ هزار یا بیشتر از یک میلیون غیر طبیعی است و نیازمند توجه خاص است. تعداد پلاکت کم یا زیاد در خون و همچنین پلاکت هایی که به درستی عمل نمی کنند، می توانند باعث لخته خون، سکته و یا حمله قلبی شوند. بعضی اوقات نیز به دلیل بیماری های ارثی هستند.
نشانه‌های کمبود پلاکت خون
علائم ترومبوسیتوپنی، بستگی به شدت کمبود پلاکت دارد. در موارد خفیف، مانند زمانی که پایین بودن پلاکت ها به خاطر بارداری است، معمولاً علایمی دیده نمی شود ولی در موارد شدیدتر ممکن است سبب خونریزی غیرقابل کنترل شود که نیاز به مراقبت فوری پزشکی دارد. از جمله این علائم:
- کبودی غیر منتظره
- لکه های بنفش یا قرمز کوچک زیر پوست
- خونریزی بینی
- خونریزی لثه
- خونریزی از زخم ها که مدت طولانی طول می کشد متوقف شود.
- خونریزی های شدید در قاعدگی
- مدفوع سیاه رنگ یا خونی
- ادرار قرمز یا صورتی رنگ
- خونریزی یا استفراغ بسیار تیره
- سرگیجه و سردرد های شدید
- خونریزی از مقعد
- افزایش ضعف
علل عمده‌ی پایین بودن پلاکت خون
- ترمبوسیتوپنیک پورپورای به واسطه‌ی ایمنی
پورپورای ترومبوسیتوپنیک با واسطه ایمنی که با عنوان ITP نیز شناخته می شود، بیماری است که در آن آنتی بادی های بدن بر علیه پلاکت خون اقدام می کنند. این حمله آنتی بادی ها به سلول های طبیعی چیزی است که باعث پایین بودن پلاکت خون در بیماران مبتلا به ITP می شود. چنین اتفاقی در نهایت سبب ایجاد بیماری ترومبوسیتوپنی با واسطه ایمنی می گردد.
ITP دو حالت مزمن و حاد دارد. فرم حاد در کودکان شایع تر است و معمولا بعد از بهبودی از عفونت رخ می دهد. اغلب، بیمار عفونت ویروسی غیر اختصاصی دارد. اگر چه زمان هایی وجود دارد که در آن ITP حاد بعد از بهبودی از یک عفونت باکتریایی ایجاد می شود.
بزرگسالان ممکن است به ITP حاد توسعه یافته مبتلا گردند، این بیماری در اغلب موارد به تدریج رخ می دهد (ITP مزمن). اکثر بزرگسالان به یاد ندارند که دچار عفونت ویروسی شده اند یا باکتریایی!؟ حدود ۹۰٪ از بیماران ITP جوان تر از ۴۰ سال می باشند. جالب توجه است، فرم مزمن ITP بر زنان بیشتر اثر می گذارد.
تقریبا ۵ درصد از زنان به ترومبوسیتوپنی توسعه یافته در دوران بارداری مبتلا می شوند که یکی از علل پایین بودن پلاکت خون می باشد. ترومبوسیتوپنی باید نه تنها از ITP، بلکه از سایر علل ترومبوسیتوپنی مرتبط با بارداری، مانند پره اکلامپسی متمایز گردد.
اگر تعداد پلاکتها به <50000 / UL افت کند، بیمار باید به طور جدی احتمال ITP را در نظر بگیرد. معیارهای تشخیصی برای ترومبوسیتوپنی حاملگی در ادامه ذکر شده است.
- عفونت
تقریبا ۵ درصد از زنان به ترومبوسیتوپنی توسعه یافته در دوران بارداری مبتلا می شوند که یکی از علل پایین بودن پلاکت خون می باشد. ترومبوسیتوپنی باید نه تنها از ITP، بلکه از سایر علل ترومبوسیتوپنی مرتبط با بارداری، مانند پره اکلامپسی متمایز گردد.
اگر تعداد پلاکتها به <50000 / UL افت کند، بیمار باید به طور جدی احتمال ITP را در نظر بگیرد. معیارهای تشخیصی برای ترومبوسیتوپنی حاملگی در ادامه ذکر شده است.
پایین بودن پاکت خون می تواند در بیماران مبتلا به HIV نیز باشد که ممکن است منشا ایمنی یا غیر ایمونولوژیک داشته باشد، اما به نظر می رسد که اکثر موارد نشان دهنده پایین بودن پلاکت خون ناشی از تولید ناکارآمد پلاکت خون است. علاوه بر پایین بودن تعداد پلاکت خون به واسطه سلولهای ایمنی، ترومبوسیتوپنی در بیماران مبتلا به اچ آی وی همچنین می تواند به دلیل سرکوب ایجاد شده در مورد بیماری گرانولوماتوز مغز استخوان رخ دهد و یا احتمالا از داروها ناشی گردد.
علاوه بر این، پایین بودن پلاکت خون با واسطه سیستم ایمنی در HIV ممکن است در هر زمان در طول عفونت HIV رخ دهد. این اتفاق حتی می تواند زمانی رخ دهد که بار ویروسی کوچک است و تعداد لنفوسیت های CD4 به نسبت خوبی حفظ شده اند.
پایین بودن پلاکت خون به غیر از ارتباط آن با یک بیماری ویروسی، می تواند با عفونت هایی که توسط باکتری ایجاد شده از قبیل مایکوپلاسما، ریکتزیا و همچنین با سیفلیس و مالاریا رخ دهد.
- بیماری بدخیم
بیماری های لنفوپرولیفراتیو مانند لوسمی مزمن غدد لنفاوی و لنفوم همچنین ممکن است با پایین بودن پلاکت خون ناشی از سلولهای ایمنی یا خود ایمنی، همراه گردد که یکی از بیماری های شایع مربوط به علت پلاکت پایین می باشد.
با این حال، در اغلب موارد پایین بودن پلاکت خون با توجه به کاهش نفوذ پلاکت خون در مغز استخوان و یا احتمالا به دلیل درمان سرطان با سایتواستاتیک ها می باشد. اگر چه پایین بودن پلاکت خون خود ایمن همچنین در بیماران مبتلا به تومورهای جامد شرح داده می شود، اما این ارتباط نادر است.
- پرتوهای خاص
پرتو درمانی می تواند عارضه پایین بودن پلاکت خون را به همراه داشته باشد که یکی از علل پایین آمدن تعداد پلاکت خون به حساب می آید که در آن آسیب رخ داده در مغز استخوان بر مگاکاریوسیت ها که یک فرایند خاص قبل از به گردش درآمدن پلاکت ها می باشد، را تحت تاثیر قرار می دهند. پایین آمدن پلاکت خون معمولا در حدود ۷ تا ۱۰ روز پس از درمان رخ می دهد.
- پایین بودن پلاکت خون ناشی از مصرف دارو
بسیاری از مواد دارویی که در طول درمان استفاده شده است می تواند سبب ترومبوسیتوپنی شوند. در واقع، زمان مورد نیاز برای وقوع کاهش شمار پلاکت ها تنها ۲ هفته است.
تشخیص پایین بودن پلاکت خون ناشی از دارو و یا پزشکی زمانی حاصل می گردد که مصرف داروی مشکوک متوقف گردیده و تعداد پلاکت ها به حالت عادی باز گردند. در اغلب موارد، ۷-۵ روز پس از قطع دارو زمان می برد. گاهی اوقات ترومبوسیتوپنی زمان بیشتری طول می کشد چرا که حذف دارو و یا متابولیت های آن به آهستگی از بدن خارج می شوند.
- الکل
پایین بودن پلاکت خون می تواند در اثر مصرف الکل زیاد ایجاد گردد. این علت پلاکت پایین خون مربوط به شیوه زندگی می باشد. اما چه چیزی باعث می شود در زمان نوشیدن الکل پلاکت خون کاهش یابد؟
اگر چه شمار پلاکت خون کاهش یافته ممکن است به دلیل سرکوب مغز استخوان ناشی از الکل باشد، در این گروه جمعیتی دو فاکتور حائز اهمیت می باشد: کمبود فولات و بزرگی طحال به دلیل بیماری های مزمن کبدی
پایین بودن پلاکت خون ناشی از الکل می تواند به طور کلی خفیف تا متوسط باشد، اما ما می توانیم مواردی از ترومبوسیتوپنی شدید را نیز پیدا کنیم، به خصوص هنگامی که عوامل متعدد دیگری نیز وجود داشته باشد (به عنوان مثال کمبود فولات + سرکوب مغز استخوان القاء شده توسط الکل).
میزان پلاکت خون کودکتان بالاست؟ بخوانید
کاربرد تزریق پلاکت غلیظ شده یا همان روش پی آرپی