عناب را بیشتر بشناسیم
ممکن است نام عناب یا حتی نام انگلیسی آن – Jujube – کمی خنده‌دار به نظر برسند، ولی نگذارید نام این میوه‌ی پر خاصیت شما را به اشتباه بیندازد؛ عناب میوه و خوراکی بسیار قدرتمندی است که برای سلامتی میلیون‌ها آدمی که ارزش واقعی آن را می‌دانند، فواید فراوانی به ارمغان می‌آورد. با این‌که این میوه عناوین دیگری نیز نظیر خرمای قرمز یا خرمای کره‌ای نیز دارد، ولی از لحاظ دسته‌‌بندی‌های علمی به عناب ”زیزیفوس جوجوبا – Ziziphus jujuba ” می‌گویند.
عناب معمولا درختچه یا درخت کوچکی است با گلبرگ‌های کوچک به رنگ سبز مایل به زرد و میوه‌هایی آلویی شکل به اندازه‌ی یک خرما که رنگ این میوه نیز از قهوه‌ای تا بادمجانی متغیر است. عناب میوه‌ی بومی نواحی جنوبی آسیا شامل بخش جنوبی و مرکزی کشور چین است.
با وجود این، این میوه به سرتاسر دنیا به ویژه اروپا معرفی شده است و امروزه در بسیاری از کشورهای آمریکایی و اروپایی آن را می‌توان در فروشگاه‌های عرضه‌‌کننده‌ی میوه‌های وارداتی عجیب و غریب پیدا کرد؛ البته این میوه در ایران عمدتا در استان خراسان جنوبی تولید می‌شود و معمولا می‌توان آن را از عطاری‌ها و فروشگاه‌های خشکبار خریداری نمود.
شگفت‌انگیزترین مسئله در مورد میوه‌ی عناب قدمت و تاریخ ۱۰۰۰۰ ساله‌ی آن است، و در این تاریخ بلند مدت، بیش از ۴۰۰ رقم مختلف از این گیاه شکل گرفته است. از لحاظ نحوه‌ی مصرف، میوه‌ی عناب را می‌توان به صورت خشکبار یا تازه نوش جان کرد؛ همچنین گاهی اوقات آب عناب را نیز می‌گیرند و می‌نوشند.
در برخی کشورها، هسته‌ی عناب را خارج می‌کنند و آن را به همراه میوه‌های دیگر می‌کوبند و خمیر می‌کنند، سپس کمی شکر به آن می‌زنند و می‌گذارند جلوی آفتاب تا خشک شود (چیزی شبیه لواشک!). به هر حال، صرف‌نظر از نحوه‌ی مصرف عناب، آنتی‌اکسیدان‌های قدرتمند و ترکیبات ارگانیک موجود در این میوه‌ی شگفت‌انگیز طیف وسیعی از فواید و تاثیرات مثبتی را برای سلامتی به شما هدیه می‌دهند. اکنون اجازه دهید به فواید فراوان عناب برای سلامتی نگاهی عمیق‌تر بیندازیم.
خواص عناب برای سلامتی
۱. بهبود وضعیت خواب
برای آدم‌هایی که از بی‌خوابی، بی‌قراری، و عدم استراحت کافی رنج می‌برند، مصرف عصاره‌ی هسته‌ی میوه‌ی عناب می‌تواند درمانی موثر باشد. طبیعت آرامش‌بخش ترکیبات ارگانیک موجود در این میوه‌ی پرفایده می‌تواند ذهن و بدن را آرام کند، بنابراین اگر شما هم شبها خواب راحت و آرام ندارید، شاید جوشانده‌ی عناب دقیقا همان چیزی باشد که به آن احتیاج دارید.
خواص عناب ۲: بهبود گردش خون
میوه‌ی عناب منبعی غنی از آهن و فسفر، مواد کلیدی برای گلبول‌های قرمز خون، است. اگر از کمبود آهن در خون یا کم‌خونی رنج می‌برید، ممکن است علائمی را نظیر ضعف ماهیچه‌ها، خستگی مفرط، سوء هاضمه، دَوَران سر، و پریشانی شناختی تجربه کنید. با افزایش آهن و فسفر موجود در بدن‌تان با کمک عناب می‌توانید گردش خون را افزایش دهید و از این طریق، به شکلی موثرتر به اندام‌ها و دورترین نقاط بدن‌تان اکسیژن رسانی کنید و انرژی‌تان را افزایش دهید!
۳. تقویت استخوان‌ها
یکی از بهترین راه‌های تقویت استخوان‌ها اطمینان از این مسئله است که به اندازه‌ی کافی و به شکلی بهینه مواد معدنی مصرف می‌کنید. با افزایش مصرف مواد معدنی نظیر کلسیم، فسفر، و آهن (که همه‌ی این‌ها به وفور در عناب وجود دارند)، می‌توانید مطمئن باشید استخوان‌های‌‌تان در سال‌های پیش رو قوی و انعطاف‌پذیر باقی می‌مانند. با افزایش سن، بیش از پیش در معرض ابتلا به پوکی استخوان و دیگر وضعیت‌هایی قرار می‌گیریم که به زوال استخوان‌ها منجر می‌شوند؛ از این رو، افزودن میوه‌ی عناب به رژیم غذایی‌تان می‌تواند این روند را آهسته یا معکوس کند.
خواص عناب ۴. کنترل وزن
مصرف میوه و سبزیجات توصیه‌ی رایجی برای آدم‌هایی است که برای کاهش وزن تلاش می‌کنند، و عناب یکی از میوه‌هایی است که به آسانی می‌توان در فهرست میوه‌های مصرفی روزانه گنجاند. عناب با میزان کالری پایین و سطح پروتئین و فیبر بالا می‌تواند نیازهای تغذیه‌ای‌تان را برآورده کند و شما را سیر نگه دارد؛ این مسئله باعث می‌شود دیگر بین وعده‌های غذایی به سراغ تنقلات نروید. به این ترتیب، عناب کمک‌تان می‌کند رژیم غذایی‌تان را حفظ کنید یا از اضافه شدن وزن‌تان پیشگیری نمایید.
۵. تقویت دستگاه ایمنی بدن
عناب قادر است از راه‌های مختلف فواید زیادی به دستگاه ایمنی بدن‌مان برساند، از جمله این‌که محتوی مقادیر زیادی آنتی‌اکسیدان، ویتامین C، ویتامین A، و اسیدها و ترکیبات ارگانیک متنوعی است. آنتی‌اکسیدان‌ها قادر هستند رادیکال‌های آزاد را خنثی کنند؛ رادیکال‌های آزاد محصولات فرعی تنفس سلولی هستند که باعث بیماریهای و امراض مزمنی در بدن می‌شوند. ویتامین C نیز باعث تحریک تولید گلبول‌های سفید خون می‌شود؛ گلبول‌های سفید خط دفاعی دستگاه ایمنی بدن‌مان را تشکیل می‌دهند.
۶. استرس و اضطراب
طبق شواهد علمی، عناب دارای اثرات ضد اضطراب و آرامش‌بخش خاصی در بدن است. استفاده از عصاره‌ی روغن عناب یا مصرف میوه‌ی عناب می‌تواند بر روی سطوح هورمونی بدن‌تان اثرگذار باشد و در سراسر ذهن و بدن‌تان حسی از آرامش و آسایش القا کند. مصرف مقداری عناب خشک شده یا مکمل‌های حاوی عناب می‌تواند به آدم‌هایی که همواره از استرس یا اضطراب مزمن رنج می‌برند کمک کند ذهن آرامی داشته باشند و از بدن‌شان در برابر عوارض جانبی خطرناکِ قرار گرفتن در معرض هورمون‌های استرس‌زا محافظت کند.
خواص عناب ۷. درمان سرطان
با این‌که ساز و کار دقیق و روابط خاص میان عناب و سرطان هم‌چنان تحت مطالعه و پژوهش است، نتایج اولیه به رابطه‌ی مثبتی میان ترکیبات زیست‌فعال موجود در عناب و کاهش فعالیت رادیکال‌های آزاد و کاهش گسترش سلول‌های سرطانی اشاره می‌کنند. آنتی‌اکسیدان‌های موجود در عناب این روش پیشگیرانه‌ی بسیار موثر را در برابر سرطان و همچنین دیگر بیماریهای مزمن نظیر بیماریهای قلبی پیش می‌گیرند.
۸. سلامت پوست
یکی دیگر از اثرات مثبت آنتی‌اکسیدان‌ها بهبود سلامت پوست است. از آب عناب و عصاره‌ی آن به صورت موضعی برای درمان ناراحتی‌های و التهابات گوناگون پوستی نظیر پسوریازیس، اگزما، و آکنه استفاده می‌شود. از این گذشته، با خوردن میوه‌ی عناب نیز می‌توانید از همین تاثیرات و فواید بهره‌مند شوید. همچنین این میوه می‌تواند از بروز چین و چروک، و جای زخم نیز پیشگیری کند؛ به علاوه، پوست را سفت می‌کند و با اکسیژن رسانی به خون باعث افزایش انرژی بدن می‌شود.
خواص عناب ۹. گوارش
مصرف میوه‌ی عناب همچنین با بهبود فرایند گوارش در بدن در ارتباط است. این تاثیر عمدتا به دلیل وجود فیبر در این میوه است؛ ولی ساپونین‌ها و تریترپین‌های موجود در عناب نیز با بهینه‌سازی فرایند جذب مواد مغذی و بهبود تحرکات سالم غذا در مجاری گوارشی در این میان ایفای نقش می‌کنند. این تاثیر عناب می‌تواند به پیشگیری از یبوست، گرفتگی معده، نفخ، افزایش بیش از حد باد شکم، و همچنین بیماریهای خطرناک‌تر گوارشی نظیر سرطان روده‌ی بزرگ کمک کند.
۱۰. سم‌زدایی از خون
ساپونین‌ها و آلکالوئیدهای موجود در میوه‌ی عناب مستقیما با تصفیه‌ی خون و دفع سموم خطرناک از اندام‌های بدن در ارتباط هستند. تاثیر آنتی‌اکسیدانی این میوه می‌تواند به پیشگیری از شمار زیادی از بیماری‌ها و اختلالات کمک کند، و همچنین استرس موجود بر روی دستگاه ایمنی و لنفاوی را کاهش دهد.
خواص عناب
۱۱. محافظت از کبد
از دیگر فواید عناب برای سلامتی قابلیت آن در محافظت از کبد است.
طبق نتایج برخی مطالعات، میوه‌ی عناب با محافظت از کبد در برابر آسیب‌های ناشی از اکسیدان‌ها تاثیر بهینه‌ای بر سلامت کبد دارد. به علاوه، هم‌زمان با این‌که استرس اکسیداتیو ناشی از فعالیت رادیکال‌های آزاد تاثیر مخربی بر سراسر بدن دارند، و به این وسیله باعث بروز بیماریهای مختلف و پیر شدن زودهنگام انسان می‌شوند، میوه‌ی عناب با آنتی‌اکسیدان‌های خود این رادیکال‌های آزاد را جذب می‌کند و با تاثیرات مخرب‌شان مقابله می‌نماید. در نتیجه، عناب دارای محتویات مفید و سالمی است که در مبارزه با هرگونه آسیب اکسیداتیو به بدن کمک می‌کنند، و از این طریق از کبد در برابر این تاثیرات مخرب محافظت می‌نمایند.
۱۲. بازیابی نقص‌های شناختی
مطالعه‌ای در کشور کره‌ی جنوبی صورت گرفت که از میان ۵۰ نمونه‌ی داروی سنتی به دنبال یک مورد گیاهی بود که بتواند کولین استیل ترانسفراز را فعال کند و از این طریق باعث کاهش یا بازیابی نقص‌های شناختی شود؛ نتایج این مطالعه نشان دادند عصاره‌ی عناب حاوی ماده‌ی فعالی به نام سیس – ۹ اکتادسنوآمید یا اولآمید است که می‌تواند این مشکل را حل نماید. طی یک آزمایش در محیط کشت، با این‌که قدرت شناختی انسان در اثر یاد زدودگی ناشی از اسکوپولامین از دست می‌رود، مشتقات عناب نشان دادند می‌توانند تاثیرات مثبتی بر کولین استیل ترانسفراز داشته باشند؛ یعنی این‌که اگر از نقص‌های شناختی رنج می‌برید، برای تسکین یا حتی درمان کامل مشکل‌تان باید مصرف عناب را در رژیم غذایی‌تان بگنجانید.
۱۳: سلامت قلب را بهبود می‌بخشد و خطر بروز بیماریهای قلبی را کاهش می‌دهد
خوردن عناب به شیوه‌های گوناگون می‌تواند برای سلامت قلب شما شگفتی‌هایی ایجاد کند. اول از همه این‌که، این میوه سرشار از پتاسیم است و سدیم کمی دارد. این ویژگی عناب باعث می‌شود رگ‌های خونی شل باشند و سطح مناسبی از فشار خون را حفظ کنند. همچنین ثابت شده‌است که عناب یک عامل ضد بیماریهای قلبی عروقی است، بدین معنا که مانع از انباشت چربی در رگ‌ها و مسدود شدن شریان‌ها می‌شود. در نهایت، عناب همچنین مقدار چربی را در خون نوجوانان فربه کاهش می‌دهد، و به این ترتیب احتمال بروز هر گونه بیماری قلبی نیز کاهش می‌یابد.
۱۴: یبوست مزمن را درمان می‌کند
بروز یبوست به طور مداوم می‌تواند سبب بروز درد و عذاب زیادی در ناحیه‌ی باسن شود و شما احساس بسیار بدی خواهید داشت. خوب، نکته‌ی بسیار مثبت در مورد عناب این است که وقتی پای کاهش یبوست به میان می‌آید، این میوه تاثیر زیادی دارد. مطالعه‌ی انجام شده توسط مرکز پزشکی مِیر در اسرائیل نشان داد که مصرف عصاره‌ی عناب نه تنها از علائم یبوست می‌کاهد، بلکه باعث بهبود کیفیت زندگی فرد نیز می‌شود.
۱۵. التهاب را کاهش می‌دهد
استفاده‌ی موضعی از عصاره‌ی عناب می‌تواند به کاهش درد عضلات و مفاصل کمک کند. بر اساس یک مطالعه، این ماده‌ی خوراکی به عنوان یک عامل ضد التهابی قدرتمند شناخته شده‌است.
۱۶: از مغز در برابر آسیب محافظت می‌کند
همه‌ی ما می‌دانیم که با گذشت زمان، سلول‌های مغز تحلیل رفتن را کم‌کم شروع می‌کنند؛ این امر راه را برای بروز تعدادی از اختلالات عصبی هموار می‌کند. عناب قادر است از این اتفاق به چند شیوه‌ی مختلف جلوگیری کند. به عنوان مثال، می‌تواند فعالیت گلوتامات (انتقال‌دهنده‌ی عصبی تحریک‌کننده) را که ممکن است سبب بروز آسیب مغزی در افرادی شود که دچار سکته‌ی مغزی، تشنج یا بیماری پارکینسون شده‌اند، مهار کند.
این ماده‌ی خوراکی همچنین عملکرد آستروسیت‌ها (اختریاخته) را که مسئول حفاظت از نورون‌ها هستند، بهبود می‌بخشد و همچنین از توسعه‌ی بیماریهای مغز جلوگیری می‌کند.
۱۷. در مقابل تشنج از شما محافظت می‌کند
یک مطالعه‌ی تجربی که روی موش‌های مبتلا به تشنج صورت پذیرفت، اثرات نویدبخشی را از عصاره‌ی عناب نشان داد. این مطالعه مشخص کرد حافظه و یادگیری در موش‌هایی که با استفاده از عصاره‌ی عناب تحت درمان قرار گرفته بودند، بهبود زیادی یافت و در عین استرس اکسیداتیو در آن‌ها درمقایسه با گروه کنترل کاهش یافت. به این ترتیب ثابت می‌شود که این ماده‌ی خوراکی به میزان قابل توجهی آسیب مغزی ناشی از تشنج را کاهش می‌دهد.
۱۸: دارای خواص ضد میکروبی است
سلاحی که شما برای مبارزه با هرگونه آلودگی نیاز دارید، عناب است. ثابت شده‌است که فلاونوئیدهای موجود در این ماده‌ی خوراکی عامل ضد میکروبی قدرتمندی هستند. در واقع، عصاره‌ی اتانولی این میوه عنصر مهمی برای درمان عفونت در کودکان است.
همچنین در مطالعات تجربی اثبات شده‌است که اسید بتولینیک موجود در عناب با عفونت HIV و آنفلوانزا مبارزه می‌کند.
۱۹. رشد موها را افزایش می‌دهد
استفاده از روغن عناب بر روی موش‌هایی که موهای بدن‌شان تراشیده شده بود به مدت ۲۱ روز باعث شد که موهای‌شان در مقایسه با گروه شاهد بلندتر و ضخیم‌تر شود. این نتیجه به خوبی نشان می‌دهد که روغن عناب می‌تواند نتیجه‌ی مشابهی در انسان داشته باشد.
۲۰: سلامت تخمدان را بهبود می‌دهد
یک مطالعه که توسط دانشگاه علوم پزشکی ایران (Iran) صورت پذیرفت از یک محصول گیاهی عناب به نام Shilanum برای درمان کیست تخمدان استفاده کرد. در پایان مطالعه، معلوم شد که این فرمول طبیعی برای درمان کیست تخمدان به اندازه‌ی قرص‌های جلوگیری از بارداری (که معمولا برای این اختلال تجویز می‌شود) موثر است بدون این‌که عوارض جانبی زیادی برای بدن در بر داشته باشد.
۲۱. سموم داخل شیر مادر را از بین می‌برد
در یک مطالعه که در ایران انجام شد، مادران شیرده ۱۵ گرم عناب تازه را هر روز به مدت ۲ ماه برای آزمایش اثرات آن بر روی سطح سرب و کادمیوم موجود در شیرشان مصرف کردند. در پایان این آزمایش، معلوم شد زنانی که عناب خورده بودند، در مقایسه با گروه شاهد دارای مقادیر کم‌تری از این عناصر سمی در شیرشان بودند.
همان‌طور که مشاهده کردیم، خواص عناب برای سلامت بدن بسیار زیاد است. و تمام چیزی که باید درک کنیم این است که چه‌طور آن را در زندگی روزمره‌مان استفاده کنیم. بنابراین بیایید نگاهی به شیوه‌های استفاده از عناب داشته باشیم!
چگونه از عناب استفاده کنیم
روش‌های بسیار زیادی توسط مردم در سراسر جهان برای استفاده از عناب وجود دارد از استفاده در آشپزی گرفته تا کاربردهای دارویی و فرهنگی. در این‌جا چند نمونه از مهم‌ترین کاربردهای آن را می‌بینید:
– عناب تازه و خشک به عنوان یک میان وعده در سراسر جهان مصرف می‌شود.
– چای عناب و چای‌های کیسه‌ای آن به طور گسترده‌ای در چین و کره مصرف می‌شود.
– در بعضی از نقاط هندوستان، عناب برای تهیه‌ی ترشی استفاده می‌شود.
– مردم کروات از میوه‌ی عناب برای درست کردن مارمالاد و آب‌میوه استفاده می‌کنند.
– عناب به دلیل خواص ضد قارچ، ضد باکتری و ضد التهابی که دارد، به طور گسترده‌ای در طب چینی کامپو استفاده می‌شود.
– برگ‌های گیاه عناب خشک شده و به عنوان قسمتی از ظرف برگ خشک در بوتان استفاده می‌شود.
– کره‌ای‌ها از چوب عناب برای ساختن چیزهای مختلفی مانند توپ، مهره، قطعات ویولن و یک ابزار دو تایی به نام Taepyeongso استفاده می‌کنند.
یک گیاه کوچک و این همه کاربرد و فایده – کدام یک از شما از این همه مزیت اطلاع داشتید؟ حالا بیایید در مورد چگونگی انتخاب عناب و شیوه‌ی نگهداری آن یاد بگیریم.
چگونه میوه‌ی عناب را انتخاب و نگهداری کنیم
عناب از ماه ژوئیه تا نوامبر در دسترس است. اگر می‌خواهید عناب تازه خریداری کنید، دقت کنید عناب‌هایی که انتخاب می‌کنید به رنگ سبز روشن و سفت باشند. عناب خشک معمولا به صورت بسته‌بندی فروخته می‌شود.
اگر می‌خواهید عناب‌ها را طی مدت ۳ تا ۴ روز مصرف کنید، می‌توانید آن‌ها را روی کانتر آشپزخانه قرار بدهید. این میوه را می‌توان به مدت چند هفته در یخچال نگهداری کرد. عناب خشک شده را می‌توان به مدت چند ماه ذخیره و استفاده کرد.
رسپی‌هایی برای استفاده از عناب
قالب‌های عناب و کره و جوی دوسر
مواد لازم:
– ۲ فنجان عناب (خرد شده)
– ۱ فنجان سرکه سیب
– یک و نیم فنجان جوی دوسر
– یک و نیم فنجان آرد همه‌کاره
– ۱ قوطی شکر قهوه‌ای
– ۱ قاشق چایخوری بیکینگ‌پودر
– نصف قاشق چایخوری نمک
– یک و نیم قالب کره (۱۷۰ گرم)
– ۱ فنجان پیکان (خرد شده)
– یک قالب ۹ در ۹
روش تهیه:
– فر را تا ۳۵۰ درجه‌ی فارنهایت از قبل گرم کنید.
– عناب و سرکه سیب را در یک تابه بریزید و آن‌ها را گرم کنید تا شروع به جوشیدن کنند. شعله را پایین بیاورید و حدود ۲۰ دقیقه آن‌ها را بجوشانید.
– عناب پخته را له کنید تا زمانی که تبدیل به یک خمیر نرم و یکدست شود.
– در یک کاسه‌ی بزرگ، جوی دوسر، آرد، شکر، بیکینگ پودر و نمک را ترکیب کنید و آن‌ها را با یک قاشق چوبی هم بزنید.
– کره را اضافه کنید و مواد را هم بزنید تا تبدیل به یک خمیر شود بدون این‌که قسمت‌های خشک و گلوله شده در آن وجود داشته باشد.
– نیمی از خمیر را جدا کرده و آن را برای بعد کنار بگذارید.
– پیکن را با باقی خمیر ترکیب کنید.
– ته و دیواره‌های قالب را با کره چرب کنید.
– خمیری که بدون پیکن بود و کنار گذاشته بودید کف قالب بریزید.
– خمیر را خوب در کف قالب پخش کنید به طوری که سطح آن صاف و یکنواخت شود.
– بقیه‌ی خمیر را که دارای پیکن است روی لایه‌ی اول اضافه کنید.
– در نهایت آن را به مدت ۲۰ تا ۳۰ دقیقه بپزید.
– قبل از بریدن آن به صورت تکه‌های مستطیل یا مربع، کمی صبر کنید تا خنک شود.
موارد احتیاط
مصرف عناب می‌تواند برای مبتلایان به دیابت خطرناک باشد، زیرا این میوه حاوی شماری از کربوهیدرات‌های پیچیده است و می‌تواند بر سطح قند خون تاثیر منفی بگذارد. در غیر این صورت، به استثنای عده‌ای که ممکن است به این میوه حساسیت طبیعی داشته باشند، مصرف عناب عوارض جانبی بسیار اندکی از خود نشان داده است. با این حال، پیش از ایجاد هر تغییر عمده در نحوه یا میزان مصرف مکمل‌های و میوه‌ها در رژیم غذایی‌تان، با پزشک یا متخصص مشورت کنید تا از مفید و بی‌خطر بودن آن‌ها اطمینان حاصل نمایید.