آسم یک بیماری التهابی مزمن مجاری هوایی است که ویژگی‌های آن عبارتند از علائم متغیر و عودکننده، انسداد برگشت پذیر جریان هوا و اسپاسم برونش. نشانه‌های رایج آن عبارتند از خس خس، سرفه و تنگی نفس که به سه‌گانه آسم معروف است. تصور بر این است که آسم از ترکیبی از عوامل ژنتیکی و عوامل محیطی ایجاد می‌شود. در این مطلب قصد داریم به بررسی علل ایجاد آسم وافرادی که در خطر ابتلا به آسم هستند بپرازیم.
عوامل ایجادکننده آسم
بیماری آسم یک بیماری التهابی مجاری تنفسی است که با افزایش تحریک پذیری مجاری تنفسی بر اثر عوامل محرک خارجی قابل تشخیص است.
در بروز آسم یکزمینه ژنتیکی حتما وجود دارد و در کنار آن تماس با عوامل آلرژی زا؛ به ویژه در کسانی که آسم های نوع آلرژیک علت اصلی بروز آسم است. در فصل بهار گرده های گل ها جزو آلرژی زاهای اصلی هستند که عده ای را دچار علائم آسم می کند. اما همان طور که ذکر شد عوامل شغلی و تماس با گرد و غبار محیطی ممکن است باعث حملات تنگی نفس در فرد شود.
آسم در کودکان با افزایش سن و در دوران بلوغ در اکثر موارد تخفیف پیدا می کند و گاه بهبودی کامل پیدا می کند هرچند در درصدی از کودکان ممکن است باقی بماند اما آسم دوران بزرگسالی این طور نیست و با درمان قابل کنترل است اما ممکن است با یک عامل محرک مثل عفونت تنفسی، استنشاق مواد شوینده، یا فعالیت های شدید بدنی دوباره عود کند و شدید شود.
محرک های آسم
قرار گرفتن در معرض محرک های ویروسی و مواد آلرژی زا، می تواند علائم آسم را ایجاد کند. محرک های آسم از فردی به فرد دیگر تغییر می کند این محرک ها عبارتند از :
• مواد موجود در هوا مانند گرده ها، ذرات ریز، بذرهای قارچ، شوره ی حیوانات یا زباله های سوسک ها
• عفونت های تنفسی مانند سرماخوردگی
• فعالیت های فیزیکی (آسم ناشی از ورزش)
• هوای سرد
• آلودگی هوا محرک هایی مانند سیگار
• داروهای خاص مانند بتا بلاکر، آسپرین، ایبوپروفن و ناپروکسن
• استرس و احساسات خیلی شدید
• سولفیت و مواد نگهدارنده بعضی از غذاها و نوشیدنی ها از جمله میگو، میوه ی خشک شده، سیب زمینی های فرآوری شده، آبجو و شراب
• بیماری رفلاکس معده، که در آن اسید معده به سمت حلق بر می گردد
علایم آسم
سرفه یکی از شایع‌ترین علائم آسم است؛ سرفه بیماران مبتلا به آسم معمولا در اواخر شب و اوایل صبح تشدید می‌شود و خواب آنها را مختل می‌کند. این سرفه‌ها ممکن است تک تک یا حمله‌ای باشند ولی معمولا برای مدتی نسبتا طولانی ادامه پیدا می‌کنند. در هر صورت اگر این سرفه‌ها بیشتر از چهار هفته طول بکشند، باید بیمار را برای بررسی از نظر آسم به پزشک متخصص ارجاع داد. خس خس کردن نیز یکی دیگر از علائم این بیماری است؛ خس خس نوعی صدای زیر است که هنگام تنفس (معمولا در بازدم( شنیده می‌شود. خس خس سینه را باید از خرخر که نوعی صدای بم است و معمولا در هنگام دم شنیده می‌شود، متمایز کرد.
خس خس عودکننده نیز از علائمی است که باید در صورت مشاهده آن، به بیماری آسم مشکوک شد و بیمار را به پزشک متخصص ارجاع داد. در تنفس طبیعی، عمل دم و بازدم به راحتی و بدون احساس فشار یا کمبود هوا صورت می‌گیرد، اگر بیمار دچار اختلال تنفس به صورت تنگی نفس شود، باید به آن به عنوان یکی از علائم هشداردهنده توجه کرد و به آسم مشکوک شد و بیمار را برای بررسی بیشتر، به پزشک ارجاع داد. البته همه بیماران علائم بالا را به طور کامل ندارند و شدت و میزان آنها در حالت‌های مختلف بیماری یک بیمار( به ویژه در هنگام حمله آسم) متفاوت است. همچنین ممکن است در بعضی از افراد، بیماری آسم به طور همزمان با سایر اختلالات آلرژیک مانند آلرژی بینی با علائمی مانند عطسه مکرر، خارش، آبریزش و گرفتگی بینی یا اگزما با علائمی مانند ضایعات پوستی خارش‌دار دیده شود.
چه افرادی بیشتر در معرض ابتلا به آسم هستند؟
علت دقیق و اصلی آسم هنوز نامشخص است ولی آنچه تا کنون روشن شده، این است که اگر در خانواده یک فرد به این بیماری مبتلا باشد و از طرفی تماس با بعضی از مواد حساسیت‌زا و محرک می‌تواند احتمال ابتلا به این بیماری را افزایش دهد.
آسم ناشی از محیط کار (یا بدتر شدن آن)، به‌طور معمول از جمله بیماری‌های شغلی است که گزارش می‌شود، اما بسیاری از موارد گزارش نشده یا تشخیص داده نمی‌شود. تخمین زده شده‌است که بین ۵-۲۵٪ از موارد آسم در بزرگسالان مربوط به کار باشد.
چند صد عامل مختلف در این زمینه دخیل است که چند مورد از آنها به شرح زیر است: ایزوسیانات‌ها، آرد و گرد و غبار چوب،کلوفون، روان‌کننده لحیم‌کاری، لاتکس حیوانات، و آلدئیدها.
مشاغلی که بیشترین خطر ابتلا به آسمرا دارند عبارتند از: افرادی که رنگ‌کاری پاششی انجام می‌دهند، نانواها و کسانی که غذا می‌پزند، پرستاران، کارگران واحدهای شیمیایی، کسانی که با حیوانات کار می‌کنند، جوشکاران، آرایشگران و کارگران چوب‌بری‌ها.
همچنین ورزش می‌تواند هم در افراد مبتلا به آسم و هم در سایر افراد باعث انقباض برونش شود. این مسئله در اکثر افراد مبتلا به آسم و در ۲۰٪ افراد بدون آسم رخ می‌دهد. در بین ورزشکاران، این مسئله بیشتر در ورزشکاران حرفه‌ای رخ می‌دهد، و میزان آن از ۳٪ در سورتمه‌سواری تا ۵۰٪ دردوچرخه‌سواری و ۶۰٪ برای اسکی صحرانوردی در تغییر است. گرچه این اتفاق ممکن است در هر گونه شرایط آب و هوایی رخ دهد، اما هنگامی که هوا سرد و خشک است شایع‌تر می‌باشد.
توصیه های مهم برای کنترل و بهبود آسم
اگرچه بیشتر افرادی که آسم دارند برای جلوگیری و از بین بردن علائم آن به دارو تکیه می کنند اما شما می توانید کارهای دیگری نیز برای حفظ سلامتی و کم کردن حملات آسم انجام دهید.
یکی از کلید های کنترل این بیماری این است که کمتر در معرض محرک ها قرار بگیریم:
• از هواکش استفاده کنید. هواکش می تواند گرده های موجود در هوا را کاهش دهد. این گرده ها معمولا از درختان، چمن ها و علف های هرزی که راه خود را به خانه پیدا کرده اند خارج می شود. علاوه بر این تهویه هوا به وسیله ی هواکش می تواند رطوبت موجود در هوا و گرد و خاک را نیز کاهش دهد. اگر فراهم کردن هواکش برای شما امکان پذیر نبود سعی کنید در فصل های آلرژی زا پنجره های خود را بسته نگه دارید.
• تغییر دکور برای کاهش گرد و خاک. گرد خاک موجود در وسایل خانه می تواند علائم شبانگاهی را بیشتر کند. برای کاهش گرد و خاک بهتر است چند آیتم را در اتاق خواب خود تغییر دهید. به عنوان مثال عوض کردن رو بالشی، رو تختی و فلیتر هواکش می تواند سودمند باشد. سعی کنید به جای فرش از پارکت و اجناس دیگری استفاده کنید که پرز کمتری داشته باشد.
• ایجاد رطوبت مطلوب. اگر در یک منطقه ی مرطوب زندگی می کنید با دکترتان در مورد استفاده از یک رطوبت گیر صحبت کنید.
• دوری کردن از قارچ ها. سعی کنید قسمت های مرطوب مانند حمام ، آشپزخانه و اطراف خانه را برای جلوگیری از گسترش قارچ تمیز نگه دارید. برگ های کپک زده و چوب های مرطوب موجود در حیاط خانه را از بین ببرید.
• کاهش شوره ی حیوانات خانگی.اگر شما به شوره ی حیوانات حساسیت دارید از حیوانات خانگی خز دار یا پر دار دوری کنید. تمیز کردن یا حمام بردن حیوانات خانگی به طور مرتب می تواند در کاهش شوره های اطراف شما موثر باشد.
• نظافت منظم. خانه ی خود را حداقل یکبار در هفته تمیز کنید. اگر احتمال می دهید که ممکن است گرد و خاک شما را اذیت کند از یک ماسک استفاده کنید یا بگذارید کس دیگری این کار را انجام دهد.
• پوشاندن دهان و بینی در هوای سرد. اگر آسم شما با هوای سرد تشدید می شود می توانید از یک ماسک صورت کمک بگیرید.
کمبود ویتامین، یکی از عوامل ابتلا به آسم