سرطان دهان سرطانی است که در محوطه دهان؛ زبان، کف دهان و لثه؛ ایجاد می شود. این سرطان بیشتر در بزرگسالان و اغلب در زبان و کف دهان دیده می‌شود. علایم این بیماری اغلب یک برامدگی رنگ پریده در دهان (پلاک) یا زخم می‌باشد که امکان بزرگ شدن و خونریزی این برامدگی وجود دارد. معمولاً سرطان دهان از طریق دستگاه لنفاوی منتشر می‌شود . در این مطلب به بررسی عوامل موثر بر ایجاد سرطان دهان و افرادی که در معرض خطر سرطان دهان هستند می پردازیم.
سرطان دهان ابتدا به‌صورت یک زخم درون دهان خود را نشان می‌دهد. زخمی که درمان نمی‌شود. سرطان دهان شامل سرطان‌های لب، زبان، گونه‌ها، کف دهان، سقف سخت و نرم دهان، سینوس‌ها و گلو می‌شود. این نوع از سرطان درصورتی که سریعاً تشخیص و درمان نشود می‌تواند کشنده باشد. تشخیص سرطان دهان به راحتی انجام پذیر نیست ولی اگر به موقع تشخیص داده شود، شانس درمان آن بیشتر خواهد شد. به طور کلی احتمال زنده ماندن بیماران در هر مرحله‌ای از سرطان دهان به مدت 1 سال 81% و برای مدت 5 تا 10 سال به ترتیب 56% و 41% است.
علائم سرطان دهان
- گوش درد طولانی‌مدت
- لثه‌های قرمز یا سفید
- وجود زخم طولانی‌مدت در دهان
- خونریزی بدون علت در دهان
- از دست دادن دندانها
- وجود برجستگی در ناحیه گردن
- بی‌حسی در ناحیه لب یا چانه
- وجود درد هنگام بلع غذا
- احساس مداوم مزه ترشی در دهان که حتی پس از مصرف دارو برطرف نمی شود.
- ورم، لکه های زبر و برآمدگی روی لب ها، زبان و یا گردن
- شل شدن دندان ها
- درد مداوم و احساس ناراحتی در دهان
- زخم پشت گلو و سختی در بلعیدن غذا
- مشکل حرکت فک
- از آن جا که نمی توانید غذا را قورت دهید، دچار کاهش وزن می شوید.
- گرفتگی یا تغییر صدا
- بوی نامطبوع دهان
اگر چه این علایم همیشه مربوط به سرطان دهان نیستند، اما در صورت مشاهده این علایم به دندانپزشک مراجعه کنید.
چه افرادی در معرض خطر سرطان دهان هستند؟
میزان شیوع سرطان دهان در حال افزایش است و همچنین حداقل سن ابتلا به این سرطان در حال کاهش است (اگر چه هنوز هم بسیاری از افراد مبتلا به سرطان دهان بالای 40 سال سن دارند.)
مصرف کنندگان دخانیات
مصرف دخانیات اصلی ترین علت ابتلا به سرطان دهان است تا آنجا که سه نفر از هر چهار نفر مبتلا به این سرطان به علت مصرف دخانیات به این سرطان دچار می شوند.
نوشیدن مداوم مشروبات الکی
نوشیدن بیش از حد مشروبات الکلی نیز می تواند باعث ایجاد سرطان دهان شود. افرادی که به صورت همزمان هم سیگاری هستند و هم الکلی هستند تا 30 برابر بیشتر در معرض خطر ابتلا به سرطان دهان قرار دارند.
ویروس HPV
یافته های اخیر نشان می دهد که سرطان دهان با ویروس پاپیلومای انسانی (HPV – یک عفونت مقاربتی که از طریق رابطه جنسی قابل انتقال است و از طریق رابطه جنسی دهانی به دهان منتقل می شود.) در ارتباط است.
رژیم غذایی نا مناسب
رژیم غذایی نامناسب یکی دیگر از عوامل خطرزای سرطان دهان است. تحقیقات نشان داده است که مصرف به اندازه ی ماهی، سبزیجات، میوه ها و تخم مرغ می تواند خطر ابتلا به سرطان دهان را کمتر کند.
نور خورشید
ارتباط بین سرطان لب و تماس‌های مکرر با پرتوهای ماورای بنفش نور خورشید به‌خوبی شناخته شده است. کشاورزان، ماهیگیران، کارگران ساختمانی، اسکی‌بازان و کسانی که مدت طولانی از وقت خود را زیر نور خورشید به سر می‌برند، باید خود را از صدمات ناشی از آفتاب محافظت کنند.
یک کرم محافظ آفتاب با قدرت SPF (فاکتور محافظت از آفتاب) بیش از ۱۵ یا یک محافظ آفتاب حاوی اکسید روی یا دی‌اکسید تیتانیوم که قبل از ورود به آفتاب روی لب مالیده شود، بهترین عامل پیشگیری از سرطان‌های لب است. استفاده از کلاه لبه پهن به محافظت از پوست صورت کمک می‌کند.
در گذشته بیشتر افراد مبتلا به سرطان دهان را مردان تشکیل می دادند اما امروزه با تغییر عادت سیگار کشیدن و مصرف الکل در زنان، میزان ابتلای زنان به این سرطان در حال افزایش است. تا سی سال پیش مردان مبتلا به سرطان دهان 5 برابر زنان بودند اما امروزه این میزان به دو برابر رسیده است.
تشخیص سرطان دهان
مهم‌ترین نکته تشخیص زودهنگام است.
آزمایش های خون، نمونه برداری و رادیوگرافی به تشخیص زودهنگام این سرطان کمک می کند.
14 درصد از تشخیص‌ها زمانی است که سرطان در مرحله پایانی است.
46 درصد از تشخیص‌ها در مرحله ناحیه‌ای است.
7 درصد وضعیت سرطان مشخص نیست.
33 درصد از تشخیص‌ها، در مرحله موضعی است.
ولسکوپ بهترین وسیله برای تشخیص زودهنگام سرطان دهان است.
در این وسیله، از نور برای تشخیص طبیعی یا غیرطبیعی بودن بافت استفاده می‌کند.
انجام آن تنها یک تا دو دقیقه طول می‌کشد.
تعداد زیادی از دندانپزشکان از آن استفاده می‌کنند.
پیشگیری از سرطان دهان
موادغذایی مناسب برای پیشگیری از سرطان دهان شامل مرکبات و میوه و سبزی های سرشار از ویتامین C است.
چنانکه نتایج تحقیقات مرکز سلامت جامعه دانشگاه هاروارد روی 42 هزارمرد نشان داد، وجود مقدار کافی ویتامین ث، احتمال ابتلای مردان به ضایعات پیش سرطانی دهان را 30 تا 40 درصد کاهش می دهد.
درمان سرطان دهان
وقتی سرطان تشخیص داده شد، انتخاب درمان براساس محل تومور و گسترش آن و وضعیت عمومی بیمار صورت می‌گیرد. پرتودرمانی، جراحی یا ترکیبی از هر دو درمان اولیه سرطان‌های دهان هستند.
چگونه با سرطان دهان مبارزه کنیم؟
چه زمانی آفت، نشانه ای از سرطان دهان است؟