رنگ مدفوع همیشه یکی از نشانه های تشخیص سلامتی در بدن است. تغییر رنگ مدفوع می تواند بر اثر مصرف یک ماده غذایی خاص باشد اما درصورتی که این تغییر رنگ دلیل مشخصی نداشته باشد می تواند نشان از بیماری در بدن باشد. در این مطلب به بررسی دلیل تغییر رنگ مدفوع می پردازیم.
ویژگی‌های یک مدفوع نرمال
- رنگ آن باید قهوه‌ای کمرنگ تا پررنگ باشد.
- غلظت آن باید مثل خمیردندان باشد.
- طول آن باید بین ۲۰-۱۰ سانتیمتر باشد.
- باید بدون فشار و درد از بدن خارج شود.
- باید به‌آرامی وارد چاه دستشویی شود.
مدفوع نرمال چه‌رنگی است؟
رنگ مدفوع معمولاً قهوه‌ای است و خیلی‌ها وقتی رنگ مدفوعشان تغییر می‌کند نگران و کنجکاو می‌شوند. بیشتر این تغییرات معنی خاصی ندارند اما بعضی از تغییرات مخصوصاً اگر تغییرات مداوم باشد و فقط در یک‌مرتبه دفع دیده نشود، می‌تواند حائز اهمیت باشد.
چه چیز باعث رنگ عادی مدفوع می‌شود؟
رنگ مدفوع معمولاً به‌خاطر وجود صفرا، مخصوصاً بیلی‌رابین موجود در آن است. بیلی‌رابین از هموگلوبین پس از ترشح هموگلوبین از گلوبول‌های قرمز خون در طول تخریب آنها که بخشی نرمال از جایگزین شدن گلوبول‌های قرمز در خون است، تولید می‌شود. هموگلوبین ترشح شده از نظر شیمیایی تغییر یافته و توسط کبد از خون جدا می‌شود. در کبد هموگلوبین تغییر یافته که بیلی‌رابین نامیده می‌شود به موادشیمیایی دیگر می‌چسبد و از سلول‌های کبدی به صفرا ترشح می‌شود. برحسب میزان غلظت بیلی‌رابین، رنگ صفرا از سیاه به زرد کمرنگ تغییر می‌کند.
علل مدفوع سیاه رنگ
مدفوعی که به خاطر خونریزی گوارشی، رنگ آن سیاه شده باشد، بسیار چسبناک بوده و بوی بدی هم دارد.
این وجه تمایز مدفوع سیاهی که در نتیجه خونریزی روده ایجاد شده باشد و مدفوع سیاهی که به خاطر مصرف آهن یا داروهای حاوی بیسموت ایجاد می‌شود است.
علل مدفوع زرد
فرایند داخلی که موجب رنگ زرد مدفوع می شود، بیماری لوزالمعده است. لوزالمعده، آنزیم‌هایی را به درون روده‌ها ترشح می‌کند که به هضم چربی، پروتئین و کربوهیدرات کمک می‌کند. وقتی آنزیم‌های لوزالمعده در روده وجود نداشته باشد، چربی به‌طور کامل هضم نمی‌شود. اگر محتوی چربی هضم‌نشده زیاد باشد، مدفوع زردرنگ می‌شود. این مدفوع چرب و بدبو می باشد.
- تومورهای لوزالمعده نیز موجب این مشکل می‌شوند.این تومورها، مجرای لوزالمعده را که آنزیم‌ها از آن به روده می‌رسند، مسدود می‌کند.
- پانکراتیت مزمن که به خاطر مصرف زیاد از حد الکل ایجاد می‌شود، توانایی لوزالمعده برای ساخت آنزیم را مختل می‌کند.
علل مدفوع کمرنگ
خوردن مقدار زیاد برنج یا غذاهای کمرنگ، 1 تا 2 روز مدفوع را کمرنگ می کند. اگر این کم‌رنگی مدفوع بیش از یک هفته طول بکشد، علت چیز دیگری است.
در یک روده سالم صفرای تیره رنگ از کبد به داخل روده می‌ریزد. صفرا به هضم چربی کمک زیادی می‌کند و رنگ مدفوع را تیره می‌سازد. اگر مدفوع تیره نباشد، پس مقدار کافی صفرا به روده نمی‌ریزد. ممکن است یک سنگ یا تومور سر راه آن را گرفته باشد و رنگدانه‌های صفراوی را به‌درون خون پس بزند.
ماری‌های کبدی، اغلب در اثر التهاب کبد، همراه با درد زیاد مدفوع را هم کم رنگ کند.
بدکار کردن لوزالمعده هم بی‌ارتباط با کم‌رنگی مدفوع نیست.
زمان متوسط عبور موادغذایی از دستگاه گوارش و سپس عمل دفع حدود 40 تا 45 دقیقه است. اگر مواد بیش از این زمان در دستگاه گوارش باقی بمانند، مایعات آن باز جذب شده و مدفوع خشک می گردد.
علل مدفوع خشک و سخت
زمان متوسط عبور موادغذایی از دستگاه گوارش و سپس عمل دفع حدود 40 تا 45 دقیقه است. اگر مواد بیش از این زمان در دستگاه گوارش باقی بمانند مایعات آن باز جذب شده و مدفوع خشک می گردد.
- بعضی داروها مانند داروهای فشارخون، آنتی هیستامین و داروهای ضد افسردگی موجب این حالت می شوند.
- مصرف زیاد لبنیات باعث ایجاد یبوست می شود.
- کمبود آب بدن موجب بروز این مشکل می شود.
علل مدفوع تکه تکه
اگر زمان عبور مدفوع از دستگاه گوارش زیاد طول بکشد، باعث بروز این حالت می شود.
کمبود فیبر در رژیم غذایی یکی دیگر از دلایل آن است.
بعضی از رژیم های غذایی که بر روی مصرف پروتئین و کاهش مصرف کربوهیدرات تمرکز دارند، باعث بروز این حالت می شوند.
علل مدفوع آبکی
بدن انسان از معده، غدد بزاقی و پانکراس روزانه 8 لیتر مایع تولید می کند. در شرایط طبیعی مقدار زیادی از این مایعات در طول مسیر جذب شده و باعث ایجاد مدفوع نرم می شود.
- اما اگر موادغذایی خیلی سریع عبور کنند فرصتی برای جذب مایعات آن نبوده و در نتیجه مدفوع آبکی دفع می شود.
- افزایش یکباره مصرف فیبر غذایی یا عفونت باکتریایی یا ویروسی می تواند دلیل این حالت باشد.
- وقتی عفونت اتفاق بیافتد، بدن شروع به تولید سم می کند و در نتیجه آب آزاد می شود.
- در نتیجه مواد خیلی سریع از سیستم گوارش عبور می کنند تا بدن از شر آنها خلاص شود.
مدفوع باریک
- این وضعیت می تواند نشانه ای از سرطان روده یا وجود پولیپ روده باشد.
- هر گونه توده ای که در مسیر روده ایجاد انسداد کند، باعث عبور مواد به صورت باریک تر می شود.
مدفوع شناور و بدبو
اگر بدن در جذب چربی از غذای مصرفی دچار مشکل شود، چربی در مدفوع ظاهر می گردد. در نتیجه مدفوع زرد رنگ، به صورت چرب و بسیار متعفن و به صورت شناور دفع می شود.
بیماری های شکمی باعث بروز اختلال در جذب می شود.
غذاهای حاوی اولسترا (نوعی چربی موجود در چیپس یا سایر غذاهای سرخ کرده) یا بعضی از داروهای کاهش وزن مثلزنیکال Xnical یا داروی غیر تجویزی منسوب به زنیکال با نام Alli موجب این حالت می شوند.