پوسیدگی دندان بیماری عفونی قابل انتقالی است که با فعالیّت میکروب ها در سطح دندان آغاز می شود و در ساختمان آن پیشرفت می کند . در واقع پوسیدگی دندان تخریب بافت های سخت دندان است .

پوسیدگی دندان ، بیماری قابل انتقال

وقتی یک بیماری در اثر فعالیت میکروب ها ایجاد شود آن را بیماری عفونی می نامند و اگر بیماری بتواند از محلی به محل دیگر منتقل شود آن را بیماری قابل انتقال می گویند .

با تعریفی که از پوسیدگی دندان شد ، می فهمیم که پوسیدگی می تواند از یک دندان به سایر دندان ها سرایت کند .

علل پوسیدگی دندان

پوسیدگی دندان که آن را در اصطلاح عامیانه کرم خوردگی دندان می گویند ، یک بیماری عفونی است . پوسیدگی دندانی نتیجه ی یک عفونت باکتریایی می باشد . برای ایجاد پوسیدگی ، وجود پلاک میکروبی ، قندهای ساده ، و دندان مستعد لازم است . پس از خوردن قندهای ساده باکتریها غذا را تجزیه کرده و اسید تولید می کنند . پلاک میکروبی اسید را در سطح دندان نگه داشته و به مینای دندان حمله می کند ، پس از حملات مداوم اسید ، مینا شروع به حل شدن می کند و پوسیدگی آغاز می گردد .

شیرینی هایی مانند گز ، سوهان ، آبنبات و … که به سطح دندان می چسبند در ایجاد پوسیدگی نقش مهمی دارند بطوریکه تعداد دفعات مصرف غذاهای قندی ، طول مدتی که قند در دهان می ماند و شکل ظاهری غذا همه جزء عوامل مهم در ایجاد پوسیدگی هستند .

پوسیدگی با فعالیت میکروبهای داخل دهان در سطح دندان شروع می شود و به تدریج به داخل لایه های دندان نفوذ می کند . وقتی پوسیدگی فقط روی مینای دندان باشد می توان با رعایت بهداشت و درمان های ساده پوسیدگی را مهار کرد . در غیر اینصورت پوسیدگی به آرامی به داخل عاج و از آنجا به مغز دندان نفوذ می کند .

محل های شایع شروع پوسیدگی

پوسیدگی ممکن است از هر سطح دندان شروع شود ولی شروع پوسیدگی دندان در سه محل به ترتیب زیر شایع تر است :

شیارهای سطح جونده
سطح بین دندانی
طوق دندان

چهار شرط لازم برای پوسیدگی دندان

مستعد بودن مینای دندان و ضعیف بودن آن در مقابل اسید .
وجود پلاک های میکروبی : وقتی از دندان ها بخوبی مراقبت نشود ، میکروب ها با مواد موجود در بزاق دهان لایه نرم ، بیرنگ و چسبنده ای را تشکیل می دهند که بر روی دندان ها می چسبد . این لایه را پلاک میکروبی می نامند .

وجود مواد قندی در دهان .
زمان : طول مدتی که لازم است تا پوسیدگی دندان ایجاد گردد .
باکتریهای موجود در پلاک از مواد قندی غذاها تغذیه می کنند و در جریان این کار اسید تولید می شود . اسید تولید شده مینای دندان را که یک ماده آهکی است حل می کند و پوسیدگی ایجاد می گردد .

پلاک میکروبی + مواد قندی ← اسید ← پوسیدگی دندان
نکات مهم جهت جلوگیری از پوسیدگی دندان ها
پوسیدگی دندان تقریباً به اندازه ی سرماخوردگی شایع است ؛ بنابراین برای جلوگیری از پوسیدگی دندان :

استفاده از مسواک و خمیر دندان حاوی فلوراید ، استفاده از نخ دندان ،
حذف یا کنترل مواد قندی ، افزایش مقاومت دندان با استفاده از نفوذ فلوراید به داخل ساختمان دندان و بزاق یا آب دهان ، تا حدود زیادی مانع از پوسیدگی دندان ها می گردد .
نکته : چون در حین خواب ، تراوش بزاق به مقدار زیاد کاهش می یابد ، لذا تأثیر حفاظتی آن برای دندان ها به حداقل می رسد .

اگر روزانه ۲ بار مسواک بزنیم و سپس با نخ دندان فواصل بین دندانی را تمیز کنیم در پیشگیری از پوسیدگی دندان ها تأثیر بسیار زیادی خواهد داشت . خمیر دندان فلوراید دار میزان پوسیدگی دندان ها را به مقدار ۱۵ الی ۳۰ درصد کاهش می دهد .
استفاده از نمک خشک ، جوش شیرین و سایر پودرهای غیر طبی برای مسواک کردن صحیح نیست و باعث ساییدگی مینا و خراشیدن لثه می شود .
در صورتی که موهای مسواک خم شده باشد ، مسواک توانایی تمیز کردن سطوح دندانی را ندارد و به لثه آسیب می رساند .
توجه داشته باشید که هیچ وقت مسواک خیس را در جعبه سر بسته نگذارید چون مرطوب ماندن مسواک باعث رشد میکروبها در آن می شود .
مناسب ترین روش جهت پاک کردن سطوح بین دندانی استفاده از نخ دندان می باشد . تأثیر نخ دندان برای تمیز کردن دندان ها و پیشگیری از پوسیدگی دندان ها از اهمیت زیادی برخوردار بوده و مکمل مسواک است . وقتی فاصله دو دندان خیلی کم است ، مسواک قدرت نفوذ به آن را ندارد . در این موارد نخ دندان با عبور از بین دندان ها ذرات ریز غذایی بین آن ها را خارج کرده و فاصله بین دندانی را تمیز می کند . بنابراین استفاده روزمره از نخ دندان در حفظ سلامتی دندان ها تأثیر زیادی دارد .
ما در مجله سلامتی راستینه با مطلب غذاهای مفید برای سلامت دندان ها در کنار صفحه مواد خوراکی مضر برای دندان ، به موارد دیگری نیز اشاره کرده ایم .

پوسیدگی سطوح دندان

پوسیدگی ، تمام سطوح دندان را یکسان مبتلا نمی کند . بلکه بعضی از سطوح دندان ها به علّت وضعیّت خاصی که دارند بیشتر دچار پوسیدگی می شوند .

این سطوح عبارتند از :

شیارهای سطح جونده : سطح جونده دندان های آسیا شیارهای باریک و عمیقی دارد که محیط مناسبی برای زندگی و رشد میکروب ها فراهم نموده و دندان از این محل دچار پوسیدگی می گردد . این امر بخصوص در مورد دندان های آسیا بیشتر رخ می دهد و باعث پوسیدگی زودرس آن ها می شود .
سطوح بین دندانی : این ناحیه نیز به دلیل عدم نفوذ موهای مسواک قابل تمیز کردن نیست . بنابراین از نواحی مستعد پوسیدگی و بیماری لثه بشمار می آید .
طوق دندان یا ناحیه اتصال لثه با دندان : تجمع میکروبها معمولاً در این ناحیه باعث بیماری لثه می شود .

علائم پوسیدگی سطوح دندان

وقتی دندانی دچار پوسیدگی می شود ، ممکن است یک یا چند مورد از علامت های زیر را داشته باشد :

تغییر رنگ مینای دندان ، در محل پوسیدگی ، مینا قهوه ای یا سیاه رنگ می شود .
سوراخ شدن دندان در محل پوسیدگی ، گاهی میزان این تخریب کم است و فقط با معاینه دقیق مشخص می شود و گاهی مقدار زیادی از دندان از بین می رود ، به طوری که شخص فکر می کند دندان او شکسته است .
حساس بودن یا درد گرفتن دندان در موقع خوردن غذاهای سرد ، گرم ، ترش و شیرین .
حساس بودن یا درد گرفتن دندان بویژه وقتی که دندان ها را روی هم فشار می دهیم .
بوی بد دهان می تواند به علل مختلف ایجاد شود که یکی از علتهای آن پوسیدگی دندان ها است . پوسیدگی بین دندانی می تواند باعث گیر کردن مواد غذایی بین دندان ها و پاره شدن نخ دندان هنگام استفاده بشود .

چه موادی باعث پوسیدگی دندان می شود؟

ارتباط بین نوع تغذیه با پوسیدگی دندان