کورتون دارویی با انواع مختلف است که تقریبا برای انواع مختلف بیماری ها کاربرد دارد. اما قطعا هیچ دارویی بدون عوارض جانبی نیست. در این مقاله ضمن آشنایی با کورتون، انواع مختلف آن و عوارض ناشی از مصرف کورتون، در مورد طریقه ی کاهش عوارض کورتون اطلاعات کسب کنید.
کورتون چیست؟
کورتیکواستروئید نوعی دارو است که در صورت مصرف درست و براساس دستورالعمل‌های مناسب، مؤثر خواهد بود. پس باید بدانید که این دارو دقیقا چیست، چگونه عمل می‌کند و استفاده از آن بدون ایجاد مشکلات و عوارض چگونه است. کورتون ها موادی با شباهت و ارتباط نزدیک با کورتیزون هستند؛ یعنی همان هورمونی که به‌شکل طبیعی از قشر آدرنال یا فوق‌کلیوی (قسمت بیرونی غده فوق کلیوی) مغز ترشح میشود. انواع کورتون یا کورتیکواستروئیدها شامل موارد زیر هستند:
بتامتازون (سِلِستون)؛
بودزوناید (انتوکورت. ای.سی)؛
کورتیزون (کورتون)؛
دگزامتازون (دِکادرون)؛
هیدروکورتیزون (کورتِف)؛
متیل‌پردنیزولون (مِدرول)؛
پردنیزولون (پرِلون)؛
تریامسینولون (کِنالوگ، کِناکورت).
اثرات جانبی مصرف کورتون
اثرات جانبی مصرف کورتیکواستروئیدها میتواند بسیار جدی ظاهر بشود. مثلا بیماری کوشینگ از جمله عوارضی است که ممکن است به‌دنبال مصرف کورتیکواستروئیدها در فرد ایجاد بشود. این بیماری نوعی اختلال در عملکرد غدد فوق کلیوی است و باعث ترشح بی‌اندازه‌ی کورتیزول میشود. فهرست عوارض جانبی این دارو بسیار طولانی است، اما برخی از آنها به قرار زیر هستند:
افزایش اشتها و وزن؛
تجمع چربی در ناحیه‌ی سینه، صورت، قسمت بالایی کمر و شکم؛
احتساب نمک و آب در بدن و ایجاد التهاب و ورم (اصطلاحا اِدِم)؛
فشار خون بالا؛
انواع دیابت؛
کبودی سیاه و آبی‌رنگ روی پوست؛
التیام دیرهنگام زخم‌های موجود در بدن؛
پوکی استخوان؛
آکنه؛
آب مروارید؛
ضعف ماهیچه‌ها؛
نازک شدن پوست؛
افزایش خطر ابتلا به عفونت؛
زخم معده؛
افزایش تعرق؛
تغییرات و نوسانات خلقی؛
مشکلات روانی مثل افسردگی؛
سرکوب و ایجاد بحران در عملکرد غده‌ی فوق‌کلیوی.
این عوارض جانبی با رعایت توصیه‌های پزشک و به حداقل رساندن دُز مصرف کاهش پیدا می‌کنند. دست‌کاری در دُز یعنی کم یا زیاد کردن بدون مشورت تخصصی و برنامه‌ای مشخص اصلا توصیه میشود.
مقایسه داروهای کورتیکواستروئیدی خوردنی با تزریقی
تزریق استروئید یا کورتیزون نوعی تزریق است که در آن ماده‌ی دارویی مستقیما به مفصل موردنظر وارد میشود. این نوع تزریق به پزشک کمک می‌کند تا مقدار زیادی از دارو را مستقیما به ناحیه‌ای که دچار مشکل و التهاب است، وارد کند. چون تزریق در موضع مشکل صورت می‌گیرد، سایر نواحی بدن تحت‌تأثیر قرار نمی‌گیرند. یکی از عوارض شایع تزریق این دارو، عفونت در ناحیه‌ی تزریق است. تزریق پیاپی در یک ناحیه از مفصل هم میتواند موجب آسیب به غضروف‌ها بشود. پزشکان در صورتی از این درمان بهره می‌برند که راه‌های دیگر جواب‌گو نباشند. آنها سعی می‌کنند تعداد تزریقات برای بیمار را در هر ماه و برای هر عضله محدود کنند. یعنی نباید تعداد تزریق برای یک عضله خاص از حدی بیشتر بشود.
چگونه عوارض ناشی از مصرف کورتون را کاهش دهیم؟
نکته مهم : ازآنجائیکه بعضی از درمانها سبب عوارض جانبی می شوند،مهم است که به پزشک هر گونه علامتی را اطلاع دهید و همچنین مهم است که بدون اجازۀ پزشک مصرف دارو هایتان را قطع نکرده یا تغییر ندهید و یا خود سرانه دارویى را شروع نکنید . و باز مهم این است که بیمار به پزشک اعتماد کند و بداند که پزشک تمامی عوارض این بیماری و عوارض درمان ها را می‌داند.
کورتون ( پردنیزولون ) داروئى است که در بیمارى لوپوس براى کنترل سیستم ایمنى استفاده میشود و استفاده از آن براى کنترل خیلى از نشانه هاى حاد بیمارى لازم است . حا ل ببینیم چگونه میتوان پیامدهاى ناخواسته این دارو را کاهش دهیم .
1- به هیچ وجه کورتون نباید به طور ناگهانى قطع شود و کاهش میزان آن و قطع آن باید تحت نظر پزشک انجام شود .
2- به هنگام روبروشدن با استرس هاى شدید و پیش از جراحى هاى کوچک یا بزرگ ، موضوع را به آگاهى پزشک خود برسانید تا به طور موقت میزان کاربرد دارو را افزایش دهد .
3- ازآنجا که کورتون میتواند باعث پوکى استخوان گردد، به ویژه در روزهاى نخست کاربرد آن ، بنابراین براى پیشگیرى از پوکى استخوان موارد زیر پیشنهاد میشود :
· مصرف کلسیم به میزان 1000 تا 1500 میلى گرم روزانه(یک لیوان شیرمعادل 300 میلى گرم کلسیم دارد ) بیماران لوپوس با درگیرى کلیه و ازدیاد فشارخون در مورد مصرف لبنیات با پزشک معالج خود مشورت نمایند.
· مصرف ویتامین D ( دى ) تحت نظر پزشک معالج
· انجام ورزش منظم به ویژه پیاده روى
· داشتن رژیم غذائى کم نمک
· استفاده از داروهاى ضد پوکى استخوان به صورت پیشگیرانه با تجویز و تحت نظر پزشک معالج
4- مصرف کورتون میتواند افزایش چربى هاى خون را درپى داشته باشد ، بنابراین براى کاهش این پیامد ناخواسته پیشنهاد میشود :
· داشتن رژیم غذائى کم چرب
· اندازه گیرى وکنترل کردن چربى خون در ابتداى مصرف کورتون و سپس هر یک سال
5- مصرف کورتون میتواند باعث افزایش قند خون شود بنابراین براى کاهش این عارضه موارد زیر توصیه میشود :
· رعایت رژیم غدائى مناسب
· اندازه گیرى قند خون هرچند وقت یکبار درطى مصرف کورتون با دستور و صلاحدید پزشک معالج
6- مصرف کورتون میتواند فشارخون را بالا ببرد، بنابراین براى کاهش این پیامد پیشنهاد میشود :
· رژیم غذائى کم نمک داشته باشید
· اندازه گیرى کردن فشار خون در هر دیدار با پزشک معالج
7- کاربرد کورتون به ویژه در اندازه هاى زیاد میتواند سبب افزایش خطر عفونت شود بنابراین براى کاهش این پیامد موارد زیر پیشنهاد میشود :
· پیشنهاد میشود واکسن آنفلوآنزا سالانه زده شود. با دستور و صلاحدید پزشک معالج
· از تماس با افراد داراى عفونت هاى ویروسى و حضور در محل هاى شلوغ به ویژه در فصل زمستان جلوگیرى شود.
·پیشنهاد میشود در صورت بروز هر گونه تب ، هر چه زودتر به پزشک خود مراجعه داشته باشید .
8- کاربرد کورتون میتواند سبب ایجاد آتروفى ( ضعف ) در ماهیچه هاى بدن شود بنابراین براى کاهش این پیامد پیشنهاد میشود :
· انجام ورزش هاى کششى براى پیشگیرى از آتروفى عضله
عوارض مصرف کورتون نباید سبب نگرانى بیماران شود ؛ به هیچ وجه کورتون نباید به طور ناگهانى قطع شود و کاهش میزان آن و قطع آن باید تحت نظر پزشک معالج انجام شود.پزشک تمامی عوارض این بیماری و عوارض درمان ها را می‌داند.
آیا استفاده از کورتون بر روی پوست اثر دارد؟