روغن‌های معطر اسانس مانند اسانس نعنا، اکالیپتوس، پرتقال، درخت چای، اسطوخودوس از برگ‌ها، گل‌ها، ریشه‌ها، پوسته درخت گیاهان استخراج می‌شوند. اسانس‌های روغنی ممکن است در رایحه‌درمانی (آروماتراپی)، یک شاخه پزشکی جایگزین، به کار روند. در این رویکرد از روغن‌های گیاهی معطر و بسیار تغلیظ‌شده به مقادیر کم استفاده می‌شود با این امید که سلامت جسمی یا عاطفی فرد بهبود یابد. گرچه اسانس‌های روغنی ممکن است بوی خوشایندی داشته باشند و برخی از آنها حاوی اجزای فعالی باشند که تصور می‌شود برای سلامت مفید هستند، اما شواهد علمی محدودی درباره تاثیربخش بودن واقعی این مواد در بهبودی سلامت یا خلق‌وخوی افراد وجود دارد. از طرف دیگر حتی شیشه‌های کوچک این اسانس‌های تغلیظ‌شده ممکن است بسیار گران باشند.
گرهارد بوش‌باوئر، استاد شیمی داروسازی در دانشگاه وین در اتریش که درباره ترکیبات شیمیایی مورداستفاده در رایحه‌درمانی تحقیق کرده است، می‌گوید اسانس‌های روغنی آمیزه‌ای از مواد متفاوت، گاهی تا 300 ماده هستند. به گفته او این روغن‌ها هم دارای مواد شیمیایی ساده و هم پیچیده هستند.
به گفته بوش‌باوئر اسانس‌های روغنی خالص عاری از ترکیبات معطری به نام هیدروکربن‌های چندحلقه‌ای معطر (PAH) هستند که ممکن است با سرطان ارتباط داشته باشند، اما این نوع اسانس‌ها همچنان حاوی ترکیبات آلی فرار (VOC) هستند، وگرنه اصلا رایحه‌ای ایجاد نمی‌کردند.
بوش‌باوئر گفت: «استفاده از این ترکیبات فعال در اسانس‌های روغنی در غلظت‌های کم و استنشاق بخارهای این روغن‌ها به‌طورمعمول در اغلب افراد بی‌خطر است. آزمایش‌های مربوط ایمن بودن اسانس‌های روغنی نشان داده است که در صورت مصرف آنها بر اساس دستورات داده‌شده، اثرات جانبی منفی معدودی دارند.» اما پژوهش‌ها نشان می‌دهند، به علت اینکه برخی از این روغن‌ها اثرات هورمون جنسی زنانه، استروژن را تقلید می‌کنند، ممکن است اثرات ناخواسته‌ای بر روی مردان بگذارند. بررسی که در سال 2007 در نشریه پزشکی نیوانگلند منتشر شد، نشان داد که اسانس اسطوخودوس و درخت چای ممکن است باعث بزرگ شدن بافت پستانی در پسران در آستانه بلوغ شوند.
اسانس‌های روغنی را چگونه استفاده می‌کنند؟
رایحه‌درمانگرها توصیه می‌کنند که این اسانس‌ها به‌طور مستقیم از بطری، پارچه آغشته به آنها یا کف استنشاق شوند، یا پس از رقیق‌شدن در روغن حامل، مانند روغن زیتون یا روغن بادام روی پوست ماساژ داده شوند. به گفته بوش‌بائر، هنگامی این اسانس‌های روغنی استنشاق می‌شوند، جذب آنها از بینی به همان سرعت تزریق داخل‌وریدی صورت می‌گیرد. اسانس‌های روغنی را گاهی روغن‌های فرار هم می‌نامند، به این معنا که هنگام قرار گرفتن در معرض هوا که باعث آزاد شدن رایحه‌های آنها می‌شود، به‌سرعت تبخیر می‌شوند. بوش‌باوئر گفت: «در مقام مقایسه، جذب اسانس‌های روغنی از طریق پوست کندتر است، زیرا برخی از این ترکیبات شیمیایی باید از لایه‌های چربی زیر پوست بگذرند و ممکن است در آنجا ذخیره شوند.» او تاکید کرد که با توجه به قدرت شیمیایی بالای این روغن‌ها، فقط چند قطره از شکل رقیق‌شده باید در هنگام استعمال روی پوست به کار رود. برخی از مصرف‌کنندگان اسانس‌های روغنی را به آب وان حمام می‌افزایند یا از آنها به‌عنوان داروهای خانگی استفاده می‌کنند، برای مثال استنشاق اکالیپتوس برای برطرف کردن پرخونی بینی. یک راه دیگر استفاده از این اسانس‌ها قرار دادن آنها در یک دستگاه پخش‌کننده یا بخور است تا رایحه آنها به درون هوا فرستاده شود- اسانس نعنا برای تحریک هشیاری و اسطوخودوس اغلب به‌عنوان راهی برای ایجاد آرامش به کار می‌رود، اما هیچ بررسی معتبری در حمایت از این ادعاها وجود ندارد.
برخی از افراد که خودشان محصولات زیبایی را از ترکیب کردن مواد متفاوت می‌سازند، ممکن است قطراتی از این اسانس‌های روغنی برای ایجاد رایحه به آنها بیفزایند، یا از آنها در ساختن محصولات پاک‌کننده «سبز» استفاده کنند، زیرا این اسانس‌ها خواص ضدعفونی‌کننده یا پاک‌کننده هم دارند.
شواهد محدود درباره اثربخشی اسانس‌ها
بو نقش مهمی در چگونگی تاثیر اسانس‌های روغنی بر بدن دارد: هنگامی‌که رایحه این اسانس‌ها استنشاق می‌شود، باعث تحریک گیرنده‌های بویایی در بینی می‌شود که پیام‌های شیمیایی را از راه اعصاب به دستگاه لیمبیک مغز می‌فرستند و این دستگاه هم بر خلق‌وخو و عواطف تاثیر می‌گذارد و ممکن است برخی از اثرات فیزیولوژیک در بدن ایجاد کند. هنگامی‌که این روغن‌های معطر روی پوست به کار می‌روند، مقداری از آنها در نهایت جذب جریان خون می‌شود.
دکتر ولفگانگ استفلیش، پزشک قفسه صدری در بیمارستان اوتو واگنر در وین و معاون رئیس انجمن رایحه‌درمانی اتریش می‌گوید: «برخی از این روغن‌ها ممکن است باعث تحریک پوست یا واکنش‌ها آلرژیک شوند و برای همین است که باید آزمایش حساسیت با قرار دادن یک روغن را روی تکه کوچکی از پوست انجام داد، و بعد استفاده گسترده‌تر از آن را شروع کرد.» به گفته او، برخی از روغن‌های مرکبات درصورتی‌که روی پوست به کار روند، ممکن است باعث افزایش حساسیت به نور آفتاب شوند و برخی از مواد در اسانس‌های روغنی ممکن است برای زنان باردار خطرناک باشند. رایحه‌درمانی پزشکی در اروپا شایع است و برخی از پزشکان ممکن است آن را به‌عنوان بخشی از مراقبت‌های پزشکی مکمل تجویز و استفاده کنند.
بهپو
تاثیر عطر درمانی بر مغز