مسافرت با هواپیما برای بعضی از بیماران بشدت خطر دارد، ما در این مقاله می خواهیم شما را با این بیماری ها آشنا کنیم
پرسنل پرواز ممکن است متوجه بسیاری از بیماریها نشوند و نتوانند جلوی ورود مسافران را به هواپیما بگیرند. مثلا شناسایی یک خانم باردار که در ماه‌های آخر بارداری به سر می‌برد، بسیار ساده تر از بیماری است که به‌تازگی سکته قلبی کرده است. در این مطلب درباره تمام کسانی که بهتر است سفر نکنند یا لااقل با هواپیما مسافرت نکنند، صحبت کرده ایم و با کمک کارشناسان علت آنها را توضیح دادیم تا دیگر خود و دیگران را در معرض خطر قرار ندهند و از خیر سفر با هواپیما بگذرند. جدول‌های زمانی نیز توصیه اتحادیه بینالمللی خطوط هواپیمایی است و می‌توان از آنها به‌عنوان یک راهنما (نه دستورالعمل) استفاده کرد.
نگاه متخصص قلب و عروق، دکتر منوچهر قارونی، استاد دانشگاه علوم پزشکی تهران
موارد منع طبی پرواز در بیماری‌های قلب و عروق
1- بعد از سکته قلبی: علت اینکه گفته می‌شود بیمارانی که سکته قلبی داشته‌اند، در هفته‌ها یا ماه‌های اول پس از سکته نباید با هواپیما سفر کنند، ارتفاع بالا و ایجاد اختلاف فشار است و هم اینکه سوار شدن هواپیما در برخی افراد با هیجان و استرس‌هایی همراه است که برای این بیماران بسیار خطرناک است و ممکن است باعث آریتمی و حتی مرگ ناگهانی شود. قلب زمانی دچار انفارکتوس می‌شود که قسمت‌هایی از آنها مرده و نکروز شده باشد و زمان لازم است که دوباره به حالت طبیعی برگردد از این رو هر گونه مسافرت چه هوایی و چه زمینی برای بیمارانی که سکته کرده‌اند، خوب نیست و در صورت اضطرار باید بسیار با احتیاط انجام شود.
2- نارسایی قلبی: افرادی هم که نارسایی قلبی دارند، دچار تنگی‌نفس و ادم اندام تحتانی می‌شوند و شکمشان پر از آب است و به اصطلاح آسیت دارند. این بیماران هم به‌دلیل تنگی نفس نباید از پله‌های هواپیما بالا بروند و در صورت اضطرار باید از ویلچر استفاده کنند. توصیه می‌شود بیماران مبتلا به نارسایی قلبی زمانی برای سفر هوایی اقدام کنند که مدتی از داروی ادرارآور و قرص‌های مقوی قلب استفاده کرده باشند و ادمشان کم شده باشد.
3- آنژیوپلاستی: آنژیوگرافی یک کار تشخیصی است و مساله چندان مهمی نیست و افرادی که این کار را انجام داده‌اند، می‌توانند 2 روز پس از آن با هواپیما مسافرت کنند اما در آنژیوپلاستی رگهای مسدودشده قلب با کمک بالون باز و بعد استنت یا فنر گذاشته می‌شود. برای این کار هم معمولا از سرخرگ پا یا دست استفاده می‌شود بنابراین تا تکلیف این بیماران از نظر بهبود مشخص نشده است، نباید مسافرت کنند.
4- جراحی قلب باز: در مورد عمل جراحی قلب باز هم همین‌طور است. در این عمل قفسه سینه شکافته و بعد با سیم دوخته می‌شود. زمان زیادی لازم است تا استخوان جناق که از وسط بریده شده است، به‌تدریج بهبود پیدا کند و این زخم بزرگ ترمیم شود. به همین دلیل توصیه می‌شود این بیماران هم حداقل تا 2 هفته بعد از جراحی سفر نروند.
5- ترومبوفلبیت: ترومبوفلبیت به معنای التهاب و وجود لخته خون در سیاهرگ‌های پاست. این لخته ممکن است هنگام سوار شدن به هواپیما حرکت کند و وارد ریه شود که در این‌صورت به آن آمبولی ریه می‌گویند. افرادی که به آمبولی مبتلا می‌شوند، باید حتما در بیمارستان بستری شوند بنابراین خواه‌ناخواه نمی‌توانند سوار هواپیما شوند.
نگاه فوقتخصص خون و انکولوژی، دکتر حمید رضوانی، عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی
موارد منع طبی پرواز در بیماری‌های خونی
1- افت هموگلوبین: افرادی که هموگلوبین پایینی دارند، از سفر هوایی منع می‌شوند، زیرا فشار اکسیژن در ارتفاع کاهش می‌یابد. هر چند فشار هواپیما در داخل کابین تنظیم است اما این امر صد‌درصد نیست در نتیجه بیماران دچار مشکلات حادی در حین سفر می‌شوند. افراد کم خون با هموگلوبین بسیار پایین ممکن است دچار علائم کمبود اکسیژن به بافت‌های محیطی شوند که از جمله آنها می‌توان به درد قفسه‌سینه و حتی سکته قلبی در سالمندان اشاره کرد، بنابراین باید مشکلشان را درمان کنند و ترجیحا تا درمان‌نشدن کامل از سفر با هواپیما بپرهیزند. اگر بیماری اضطراری به سفر هوایی نیاز داشته باشد، باید قبل از سفر خون تزریق کند.
2- بیماری سلول داسی‌شکل: بیماری داسی شکل هم یک بیماری ژنتیکی است که در آن هموگلوبین‌های خون به جای آنکه صاف و گرد باشند، شبیه داس هستند. مشکل افراد مبتلا به این بیماری در مواجهه با فشار کم اکسیژن تشدید می‌شود؛ هموگلوبین‌های داسی‌شکل در کنار یکدیگر قرار می‌گیرند و انسداد عروق ایجاد می‌کنند و باعث درد و نارسایی عضو می‌شوند. این افراد باید قبل از پرواز، خون تزریق کنند تا هموگلوبینشان افزایش پیدا کند و حین سفر حتما اکسیژن کمکی داشته باشند.
نگاه روان‌پزشک، دکتر محمدرضا خدایی، عضو هیات علمی دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی
مورد منع طبی پرواز در بیماری‌های اعصاب و روان
سایکوز حاد یا جنون حاد مجموعه‌ای از علائمی مانند توهم بینایی یا شنوایی است. بیمار احساس می‌کند صداهایی می‌شنود یا چیزهایی می‌بیند که واقعیت ندارند. علامت دیگر این بیماری هذیان است به این معنا که نسبت به چیزی باور غلطی دارند که در واقعیت خلاف آن است؛ مثلا احساس می‌کنند سایرین با آنها دشمن هستند یا فکر می‌کنند پشت سرشان حرف زده می‌شود. جالب اینکه با هیچ عقل و منطق و دلیل و برهانی این حالت‌ها برطرف نمی‌شود. رفتارهای آشفته و به هم ریخته هم از دیگر علامت‌های سایکوز است و ممکن است بیمار بدون اینکه علتی وجود داشته باشد، عصبانی شود و رفتارهای بی‌دلیل و بی‌منطق بروز دهد به طوری که سایر افراد را شگفت‌زده کند. بیماران دچار سایکوز باید در بیمارستان‌های روانی بستری و درمان شوند. همه کشورها قوانینی برای این گروه از بیماران وضع کرده‌اند تا امنیت افراد جامعه را در کنار کرامتی که برای بیمار قائل هستند، حفظ کنند زیرا ممکن است توهم، هذیان و رفتارهای بیماران مبتلا به سایکوز حاد به دیگران آسیب برساند. از جمله این قوانین می‌توان به ممنوعیت پرواز اشاره کرد. ممکن است هنگام بلند شدن هواپیما جنون بیمار عود کند و مثلا نسبت به صحبت‌های مهمانداران در مورد راهکارها و توضیحاتی که هنگام بروز حادثه رخ می‌دهد، به شکل هذیانی بنگرد و عکس‌العمل خاصی نشان بدهد که باعث اختلال در نظم کابین و آرامش سایر مسافران شود. به همین دلیل گفته می‌شود تا زمانی که این بیماری کنترل و درمان نشده است و فرد مجوز روان‌پزشک معالج و کمیسیون پزشکی شرکت هواپیمایی را ندارد، برای امنیت سایر افراد نباید سوار هواپیما شود.
نگاه متخصص زنان و زایمان، دکتر طاهره افتخار، عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران
موارد منع طبی پرواز در بیماری‌های زنان و زایمان
خانم‌های بارداری که در هفته‌های آخر بارداری قرار دارند، به‌دلیل احتمال زایمان زودرس بهتر است از هرگونه سفر به‌خصوص سفر هوایی خودداری کنند.
این توصیه به‌خصوص برای خانم‌هایی که سابقه زایمان زودرس، مرده زایی، خونریزی، بارداری دوقلویی، مسمومیت در بارداری و… داشته اند، جدی‌تر است. سایر خانم‌های باردار هم بهتر است قبل از سفر حتما به پزشک مراجعه کنند و معاینه شوند و در صورتی که مشکلی وجود نداشت و پزشک اجازه پرواز داد، سفر هوایی داشته باشند. البته این خانم‌ها هم باید از برداشتن چمدان‌ها و بارهای سنگین بپرهیزند و از سوار شدن به هواپیما نترسند و دچار استرس نشوند. همچنین بهتر است از قبل مقداری غذای سالم در حجم کم یا خشکبار و بیسکویت خشک تهیه کنند تا هنگام گرسنگی در هواپیما بخورند.
نگاه متخصص مغز و اعصاب، دکتر سعید قزوینیان، مدرس دانشگاه
موارد منع طبی پرواز در بیماری‌های مغز و اعصاب
1- صرع: احتمال تکرار تشنج در کسانی که سابقه آن را دارند، زیاد است. به همین دلیل به این افراد حتی اجازه رانندگی هم داده نمی‌شود. چنانچه بیماری در هواپیما دچار تشنج شود، باید همان اقدام‌هایی که روی زمین برای بیماران انجام می‌شود، برایش انجام شود. به این ترتیب که باید راه هوایی بررسی و باز شود و سر و گردن به یک سمت بچرخد تا مواد استفراغی یا جسم خارجی مثل آدامس و… وارد حلقشان نشود. اگر بیمار دندان مصنوعی دارد، باید از دهانش خارج شود. ضمن اینکه باید مراقب بیمار بود تا سرش به جایی برخورد نکند.
2- حمله مغزی ایسکمیک و گذرا: بیماران TIA (حمله ایسکمیک گذرا در مغز) هم ممکن است در عرض 48 ساعت اول دوباره دچار حمله شوند که در این صورت به داروی وریدی نیاز دارند. در مورد سکته‌های مغزی هم همین‌طور است و این بیماران نباید تا حد امکان سوار هواپیما شوند.
3- بعد از جراحی مخچه: در 24 ساعت اول بعد از عمل جراحی مخچه نیز احتمال خونریزی وجود دارد. درواقع اختلاف فشار در کابین هواپیما ممکن است روی سیستم مغز و اعصاب تاثیر بگذارد و بیماران را دچار مشکل کند.
4- عفونت‌های مغزی: اگر بیماری به یک عفونت مغزی مانند مننژیت یا آنسفالیت مبتلا باشد، باید حداقل یک هفته پس از بهبود از سوار شدن به هواپیما خودداری کند.
نگاه متخصص گوش و حلق و بینی، دکتر بابک ساعدی، عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران
موارد منع طبی پرواز در بیماری‌های گوش، حلق و بینی
1- اوتیت مدیا و سینوزیت: در مواردی که فردی دچار سینوزیت یا عفونت گوش میانی است، نباید با هواپیما سفر کند زیرا اختلاف فشاری که در هنگام بلند شدن و فرود آمدن هواپیما در دو طرف شیپور اشتاش و در سینوس‌ها ایجاد می‌شود، ممکن است عارضه زمینه‌ای بیمار را تشدید کند. بیماری مهمی که در این شرایط می‌تواند در مورد گوش‌ها ایجاد و تشدید اوتیت سروز است. این بیماری در کودکان زیر 6 سال به‌خصوص کودکان شیرخوار زیر 2 سال شیوع بیشتری دارد زیرا شیپوراستاش آنها هنوز خوب تکامل پیدا نکرده است. به همین دلیل بیشتر کودکان زیر 6 سالی که سوار هواپیما می‌شوند، هنگام بلند شدن یا فرود آمدن هواپیما احساس گوش درد شدیدی دارند. از این رو به همه مادران توصیه می‌شود هنگامی که هواپیما در حال بلند شدن یا نشستن است به فرزند شیرخوارشان شیر و به کودکان بزرگ‌تر چیزی برای خوردن بدهند. افرادی هم که به عفونت گوش میانی مبتلا هستند، به دلیل اختلال در کارکرد شیپوراستاش ممکن است در حین پرواز دچار عارضه شوند.
2- باروتروما: ما اصطلاحی به نام «باروتروما» داریم. بد نیست بدانید دهانه سینوس‌ها نسبتا کوچک است. هنگامی که فردی دچار اختلال فشار می‌شود، سینوس‌ها ممکن است به شکل ناگهانی پر و بسته شوند و گیرافتادگی هوا در آنها رخ بدهد. موارد شدید باروتروما حتی امکان گسترش به مغز و ایجاد پنوموسفالوس (وجود هوا درون جمجمه و قسمتهای مختلف مغز) دارد.
3- جراحی گوش میانی: کاری که در جراحی گوش میانی انجام می‌شود، در بیشتر موارد پیوند پرده گوش است. این پیوند معمولا از غشای عضله گیجگاهی انجام می‌شود. برای اینکه پیوند بخواهد جوش بخورد و سوراخ پرده گوش ترمیم شود، باید حتما تعادل فشاری در دو طرف پرده صماخ برقرار باشد، اما در هنگام سوار شدن به هواپیما اختلاف فشار در دو طرف پرده گوش ایجاد می‌شود. به همین دلیل این افراد باید بین 10 روز تا 2 هفته از مسافرت هوایی بپرهیزند تا ترمیم کامل انجام شود.
4- جراحی لوزه‌ها: در هفته اول جراحی لوزه، به احتمال یک‌هزارم احتمال خونریزی وجود دارد. خونریزی لوزه هم به جراحی اورژانسی نیاز دارد بنابراین به‌دلیل دسترسی نداشتن به امکانات درمانی توصیه می‌شود افرادی که جراحی لوزه داشته‌اند تا چند روز سوار هواپیما نشوند.
5- جراحی فک با سیم‌کشی: فردی که جراحی فک انجام می‌دهد با توجه به شدت صدمه ممکن است بین 2 تا 6 هفته دندان‌هایش روی هم ثابت شود. در چنین شرایطی نمی‌تواند دهانش را باز کند. اگر بیمار در این مدت و به‌دلیل سوار شدن در هواپیما دچار تهوع و استفراغ شود، احتمال برگشت ترشحات معده به داخل ریه وجود دارد که حتی ممکن است باعث خفگی شود. در این شرایط باید خیلی سریع سیم‌هایی که به دندان‌ها بسته شده باز شود تا محتویات معده‌اش را بیرون بریزد. طبیعی است فردی که دچار تهوع و استفراغ است، خودش نمی‌تواند این کار را انجام بدهد و حتما باید یک نفر کمک داشته باشد.
بهپو
توصیه هایی برای جلوگیری از بیماری در سفر