رادیولوژی برای تمام افراد مضر است اما خانم ها به دلیل مسئله بارداری باید بیشتر در مورد عوارض رادیولوژی اطلاعات کسب کنند. در این مقاله عوارض رادیولوژی که خانم ها باید بدانند را شرح خواهیم داد.
رادیولوژی و تصویر برداری
بخش رادیولوژی به رشته پزشکی اشاره دارد که از اسکن تصویر غیر تهاجمی برای تشخیص بیمار استفاده می کند. تست ها و تجهیزات مورد استفاده گاهی اوقات شامل دوزهای پایین تشعشع برای ایجاد تصاویر بسیار دقیق از یک منطقه است.
نمونه هایی از رادیولوژی تشخیصی شامل:
رادیوگرافی (پرتو ایکس)
اولتراساند
تومورگرافی کامپیوتری (CT) اسکن
تصویرسازی تشدید مغناطیسی (MRI)
اسکن پزشکی هسته ای
رادیولوژیمی تواند برای شناسایی طیف وسیعی از مشکلات مورد استفاده قرار گیرد. استخوان های شکسته، بیماری های قلبی، لخته های خونی و شرایط دستگاه گوارش تنها چند مشکل هستند که می توانند با تصویربرداری تشخیصی شناسایی شوند.
علاوه بر شناسایی مشکلات، پزشکان می توانند از رادیولوژی تشخیصی برای نظارت بر نحوه واکنش بدن شما به درمان فعلی استفاده کنند. همچنین می تواند برای بیماری هایی مثل سرطان سینه و سرطان روده، پرده بر بکشد.
رادیوگرافی یکی از راهکارهای تشخیصی مهم در پزشکی و دندانپزشکی است. با این وجود هنگام تصویربرداری تشخیصی از زنان حامله با یک خطر عمده روبرو هستیم و آن ایجاد عوارض نامطلوب جنینی در اثر مواجهه جنین با اشعه ایکس می باشد.
ایجاد عوارض جنینی به 2 عامل عمده بستگی دارد:
1. سن حاملگی در هنگام مواجهه
2. دوز تشعشع دوز اشعه :
دوز آستانه برای ایجاد اثرات نامطلوب بر روی جنین در حال تکامل حداقل 5 راد بوده و میزان اشعه لازم برای ایجاد مالفورماسیون (بدشکلی های جنینی ) حداقل 10 راد می باشد.
از سوی دیگر میزان تابش اشعه در بررسی های رادیوگرافی معمول حدود 2 الی 700 میلی راد می باشد که بسیار کمتر از حد آستانه بوده و بنابراین شانس وقوع عوارض جنینی بسیار اندک می باشد.
سن حاملگی :
در صورت مواجهه مادر باردار با اشعه ایکس در روزهای اول تا نهم پس از لقاح احتمال سقط شدیداً افزایش می یابد ولی در صورت عدم سقط ،جنین سالم خواهد ماند.
عوارض اصلی شامل انواع مالفورماسیون ها مانند نقایص لوله عصبی ومیکروسفالی در اثر برخورد با اشعه ایکس بین روزهای 9-60 پس از لقاح رخ می دهد.
تماس با اشعه با دوز 1 تا 2 راد در سه ماهه دوم و سوم حاملگی ، خطر ایجاد بیماری های خونی کودکان ( لوسمی ها ) را 5/1 تا 2 برابر افزایش می دهد.
عوامل موثر در بروز این عوارض :
1 – حساسیت بافتها و ارگانهای مختلف بدن در برابر پرتوهای یونساز متفاوت می باشد از آسیب پذیر ترین بافتهای بدن میتوان به مغز استخوان ٬ سلولهای جنسی ٬ بافتهای لنفاوی ٬ مخاط دستگاه گوارش و گلو اشاره نمود .
2 – باید متناسب با مدت زمانی که بافت در معرض تابش پرتو قرار گرفته فرصت کافی برای بافت ایجاد شود تا بتواند خود را ترمیم کند .
3 – هر چه سن افرادی که در معرض تابش قرار می گیرند کمتر باشد عوارض بیشتری در آنها نمایان می شود ( بجز مواردی نظیر آب مروارید که هرچه سن فرد بالاتر باشد تاثیر پرتو شدیدتر خواهد بود ) تا جایی که حضورافراد زیر 18 سال در محیطهای رادیوگرافی صنعتی طبق استانداردهای پایه ( موسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی کشور ) ممنوع است . البته حساسیت بیولوژیکی افراد با سن یکسان نیز با هم متفاوت می باشد .
در این بین مادران باردار و کودکان آسیب پذیر ترین گروه نسبت به پرتو می باشند بر اساس آمار احتمال ابتلا به سرطان خون ٬ ناهنجاریهای مادرزادی ٬ همچنین عقب ماندگی ذهنی کودکانی که شکم مادران آنها در دوران بارداری در معرض تابش قرار گرفته اند بیش از دیگران می باشد که در این موارد باید میزان پرتو رسیده به شکم مادر را محاسبه نموده و سپس پرتو دریافتی توسط جنین تخمین زده شود ٬ نرم افزارهای مختلفی برای تخمین میزان پرتوگیری جنین طراحی شده که از آن جمله می توان به نرم افزار FetDoseاشاره نمود این نرم افزارها بر مبنای اطلاعات و پارامترهای فیزیکی تابش دهی ٬ سن بارداری و غیره دز دریافتی جنین را تخمین می زنند البته در رادیوگرافی از سر و گردن ٬ دندان ٬ دست و پا و ماموگرافی زنان باردار میزان دز جذبی جنین بسیار کم و قابل اغماض خواهد بود. حساسیت جنین نسبت به پرتوهای یونساز به سن جنین و مقدار پرتو دریافتی آن بستگی دارد و با افزایش مقدار پرتو دریافتی ( بویژه در ماه دوم بارداری ) شدت صدمات وارده شدیدتر خواهد بود لذا به زنانی که احتمال باروری می دهند توصیه می شود
● به عنوان همراه بیمار وارد اتاقهای پرتو ( رادیوگرافی ٬ پرتودرمانی و … ) نشوند
● قبل از انجام هرگونه رادیوگرافی پزشک یا تکنسین مربوطه را مطلع کنند
● در صورت پرتو درمانی حتما پزشک را مطلع سازند
4 – هرچه شدت تابش زیادتر باشد بر توانایی آن در نفوذ به قسنتهای درونی تر افزوده شده عوارض شدیدتر خواهند بود.
منبع الودکتر
آیا تشعشعات رادیولوژی واقعا سرطان زا است؟