تیروئید یک غده ی پروانه ای شکل کوچک است که در قسمت پایین گردن قرار گرفته و به عنوان بخشی از سیستم پیچیده غدد درون ریز شناخته می شود. غدد درون ریز مسئول هماهنگی بسیاری از فعالیت های بدن می باشند و غده تیروئید تولید کننده هورمون هایی است که باعث تنظیم متابولیسم بدن می شود و زمانی که این هورمون کمتر از اندازه کافی (کم کاری تیروئید) یا بیش از حد (پرکاری تیروئید) تولید شود، باعث بروز اختلال می شود. هشیموتو، بیماری گریوز، گواتر و گره های تیروئیدی اختلالات رایج مربوط به غده تیروئید می باشد.
پرکاری تیروئید
در اختلال پرکاری تیروئید، غده تیروئید مقدار بیشتری از حد معمول و نیاز بدن، هورمون تولید میکند. پرکاری تیروئید در حدود 1 درصد از زنان را شامل میشود که این مقدار در مردان بسیار کمتر است. بیماری گریوز شایع ترین دلیل پرکاری تیروئید است که حدود 70 درصد از افراد مبتلا به اختلال پرکاری تیروئید را در بر میگیرد. گره های روی تیروئید که به نام گواتر یا گره های سمی نیز شناخته میشوند، می توانند باعث پرکاری تیروئید شوند. پرکاری تیروئید میتواند شامل علائم زیر باشد:
- کمبود استراحت
- عصبی بودن
- تپش قلب
- تحریک پذیری
- عرق زیاد
- لرزش بدن
- اضطراب
- مشکل خوابیدن
- نازکی پوست
- خشکی مو و ناخن
- ضعف عضلات
- کاهش وزن
- چشم های درشت شده
تشخیص و درمان پرکاری تیروئید
آزمایش خون سطح هورمون تیروکسین و تستسترون را در بدن مشخص می کند. تستسترون به وسیله غده هیپوفیز تولید می شود و باعث تحریک تیروئید برای تولید تیروکسین میشود. سطح بالایی از تیروکسین همراه با سطح پایینی از تستسترون نشان دهنده پرکاری تیروئید است. همچنین پزشک می تواند با وارد کردن ید های رادیواکتیو به صورت خوراکی یا تزریق به بدن بیمار، و اندازه گیری میزان دریافت شده آن توسط تیروئید، پرکاری تیروئید را تشخیص دهد. تیروئید از ید برای تولید هورمون استفاده میکند. سطح پایین رادیواکتیویته به سرعت در بدن حل میشود و خطرناک نیست.
درمان پرکاری تیروئید با از بین بردن غده و یا متوقف کردن آن در تولید هورمون صورت میگیرد. دارو های ضد تیروئید مانند متیازول باعث جلوگیری از تولید هورمون تیروکسین میشوند. دز زیاد ید رادیواکتیویته باعث آسیب رساندن به غده تیروئد میشود. بیمار این ید را به صورت قرص های خوراکی دریافت میکند وغده در زمان جذب ید برای تولید هورمون، ید های رادیواکتیویته را نیز جذب میکند. همچنین از عمل جراحی برای برداشتن کامل غده نیز استفاده میشود. اگر بیمار تحت درمان ید رادیواکتو و یا جراحی تیروئید قرار بگیرد دچار کم کاری تیروئید میشود و برای جبران این حالت، لازم است بیمار به صورت روزانه هورمون مصرف کند.
کم کاری تیروئید
کم کاری در نقطه مقابل پرکاری تیروئید قرار دارد و غده تیروئید در تولید هورمون ضعیف است و یا کاملا غیرفعال است. کم کاری تیروئید اغلب ناشی از بیماری هشیموتو، جراحی برداشتن غده تیروئید و یا درمان یون رادیواکتیویته است. کم کاری تیروئید شامل نشانه های است که در زیر تعدادی از آنها برای آشنایی بیشتر نام برده شده اند:
- خستگی
- خشکی پوست
- افزایش حساسیت به سرما
- مشکلات حافطه
- یبوست
- افسردگی
- افزایش وزن
- ضعف
- ضربان آهسه قلب
- کما
تشخیص و درمان کم کاری تیروئیدی
پزشک برای تشخیص کم کاری تیروئید ممکن است که از بیمار آزمایش خون بگیرد و سطح پایین تیروکسین و سطح بالای هورمون تستسترون نشان دهنده کم کاری تیروئید است. غده هیپوفیز در افرادی که دارای کم کاری تیروئید هستند با افزایش تولید تستسترون سعی در تحریک تیروئید دارد. درمان اصلی کم کاری تیروئید مصرف قرص های هورمونی است و توجه به این نکته مهم است که دز مناسبی از این داروها مصرف شوند تا بیمار دچار نشانه های پرکاری تیروئید نشود.
بیماری هشیموتو
بیماری هشیموتو به عنوان تیروئید لنفوسیتی مزمن نیز شناخته میشود. بیماری هشیموتو بسیار شایع است و ممکن است در هر سن و هر جنسیتی رخ دهد، اما این بیماری معمولا در زنان میانسال شایع تر است. بیماری هشیموتو زمانی اتفاق میافتد که سیستم ایمنی بدن به اشتباه به غده تیروئید و هورمون های تولید شده در آن حمله میکند و آنها را از بین میبرد. در برخی از افراد این بیماری به صورت خفیف نمایان میشود و علائم آن قابل تشخیص نیستند، همچنین این بیماری دارای نشانه های مخصوص به خود نیست و در اکثر بیماری های دیگر تیروئیدی نیز قابل مشاهده هستند. در ادامه بعضی از نشانه های رایج نام برده شده اند:
- خستگی
- افسردگی
- یبوست
- افزایش وزن خفیف
- خشکی پوست
- خشکی و ریزش مو
- رنگ پریدگی صورت
- قاعدگی سخت و نامنطم در بانوان
- حساسیت زیاد به سرما
- ورم تیروئید
تشخیص و درمان هشیموتو
آزمایش سطح TSH اغلب اولین گام برای غربالگری و تشخیص اختلالات تیروئیدی است. پزشک ممکن است برای تشخیص سطح تیروکسین و هورمون تستسترون از آزمایش خون استفاده کند، آزمایش خون همچنین میتواند سطح خودایمنی بدن را نیز نشان دهد. هیچ درمان شناخته شده ای برای بیماری هشیموتو وجود ندارد و اغلب از داروهای جایگزین کننده هورمون استفاده میشود. در موارد نادری نیز نیاز به برداشتن کامل یا بخشی از تیروئید میباشد. بیماری هشیموتو معمولا در مراحل اولیه قابل تشخیص است و سالها ثابت می ماند، زیرا این بیماری بسیار به آرامی پیشرفت میکند.
منبع: الو دکتر