• آزمایشگاه مهرآگین
• آزمایشگاه تشخیص طبی
• ۱۳۹۹/۰۴/۱۴
• 1 دقیقه

آزمایش های دوران بارداری و دوران بعد از بارداری از سری اقدامات مهم جهت حفظ سلامت و مراقبت‌ از مادر و جنین است. این آزمایش‌ها اطلاعاتی را درباره سلامت شما و فرزندتان در اختیار پزشک می‌گذارد و کمک ‌‌می‌کند تا هر نوع مشکل مؤثر در سلامت جنین و شما مثل نقص‌‌های مادرزادی، بیماری‌‌های ژنتیکی و عوارض بارداری تشخیص داده شود. برخی از آزمایش‌های بارداری برای همه زنان تجویز می‌شود، درحالی‌که برخی از آنها فقط با توجه به شرایط زنان باردار و تشخیص پزشک تجویز خواهد شد.

نیاز به مشاوره بیشتر دارید؟ برای صحبت با آزمایشگاه مهرآگین کلیک کنید.

بپرس مشاوره رایگان

آزمایش تست بارداری؛ یکی از اولین آزمایش های دوران بارداری

برای اینکه بارداری سالمی داشته باشید، مهم است که هر چه زودتر بدانید باردارید و به زودی صاحب فرزند خواهید شد. اگر پریودهایتان منظم است و یک دوره‌تان به تاخیر افتاد، نشانه خوبی است اما نمی‌تواند کاملا دقیق باشد. اما دلیل دیگر می‌تواند به سادگی این باشد که شما فکر کنید باردارید! این اتفاق زندگی‌تان را تغییر می‌دهد و ذهن‌تان می‌تواند شما را از وقوع آن آگاه کند.

پس اگر فکر می‌کنید باردار هستید، با یک آزمایش خون شک‌تان را به یقین تبدیل کنید.

می‌توانید از داروخانه‌ها هم کیت تشخیص سریع بارداری یا «بیبی چک» بگیرید اما در بهترین حالت، ۷۵ درصد دقت عمل دارند.

بعد از اولین آزمایش بارداری وقتی مطمئن شدید باردار هستید، حتی اگر حال‌تان خوب است، از متخصص زنان خود وقت بگیرید؛ چون ریسک‌فاکتورهای لازم باید بررسی شوند و کسی جز پزشک متخصص نمی‌تواند این کار را انجام دهد.

آزمایش خون در دوران بارداری

بعد از آزمایشهای اولیه بارداری ،اگر بارداری طبیعی داشته باشید، تا هفته ۲۸ تا ۳۲ بارداری، باید ماهی یکبار توسط متخصص زنان و زایمان ویزیت شوید. اما خانم‌هایی که در بارداری دچار دیابت یا پرفشاری خون می‌شوند، یا کسانی که سابقه زایمان پیش از ۳۷ هفته را دارند، باید دفعات بیشتری به متخصص مراجعه کنند.

در اولین آزمایش خون دوره بارداری، گروه خون، سطح آهن (برای تشخیص کم‌خونی)، سطح قند خون (برای تشخیص دیابت) و فاکتور RH مشخص می‌شود؛ که اگر RH خون شما منفی و RH خون پدر مثبت باشد، ممکن است جنین RH مثبت خون پدر را به ارث ببرد و در نتیجه، بدن شما شروع به تولید آنتی‌بادی‌هایی کند که می‌تواند به فرزند متولد نشده‌تان صدمه بزند!

البته با یک سری آزمایش از نظر ابتلا به بیماری‌های HIV، هپاتیت B و سفلیس هم بررسی خواهید شد و ایمنی بدن‌تان نسبت به سرخجه هم کنترل می‌شود.؛ چراکه ابتلا به این بیماری در دوره بارداری، به خصوص در ۳ ماهه اول می‌تواند باعث نقص‌های مادرزادی شود.

لزوم تست پاپ اسمیر در دوران بارداری

آزمایش پاپ اسمیر یکی از ضروری ترین آزمایش های این دوران است.اگر به تازگی و کمی قبل از بارداری پاپ‌اسمیر نداده‌اید، حالا که باردار هستید، این آزمایش هم ضروری است چرا که می‌تواند سرطان دهانه رحم و بیماری‌های مقاربتی مثل کلامیدیا و سوزاک را در مراحل اولیه تشخیص دهد.

ضمن اینکه یک نمونه ادرار هم برای تشخیص عفونت‌های مجاری ادراری از شما می‌گیرند.

فشار خون‌تان را هم برای کنترل پرفشاری خون می‌گیرند چراکه می‌تواند در پروسه انتقال خون به بندناف تاثیر بگذارد. همه این آزمایش‌ها روتین هستند و برای تمام خانم‌های باردار انجام می‌شوند.

آزمایش های دوران بارداری و غربالگری ها

سری دیگری از آزمایش های دوران بارداری که در هفته‌های ۸ تا ۲۲ بارداری باید انجام شود، به «غربالگری» مشهورند. به طور کلی برنامه‌های غربالگری دوران بارداری بر تشخیص سندرم داون، ‌اختلالات رشد لوله عصبی جنین و اختلال‌های کروموزومی به نام‌های تریزومی ۱۸ و «تریزومی ۱۳»- که کمتر شایع هستند- تمرکز دارد.

سندرم داون یکی از انواع اختلالات کروموزومی است. اختلالات کروموزومی زمانی بروز می‌کند که جنین به صورت شانسی کروموزم اضافه یا کم دریافت کند و از آنجا که کرموزوم‌ها حامل دستورالعمل‌های ژنتیکی هستند که نشان می‌دهد جنین چطور رشد کند، کم و زیاد شدن کروموزوم‌ها در نحوه رشد جنین تاثیرگذار است. گفتنی است از هر ۸۰۰ جنین، یکی مبتلا به سندرم داون است.

نقص لوله عصبی هم در زمان تشکیل ستون فقرات بروز می‌کند و حدود یک تا دو مورد از هزار نوزاد متولد شده این مشکل را دارند.

تریزومی ۱۸ هم یک اختلال کروموزومی شدید است که با سن پدر و مادر ارتباط دارد؛ برای همین سن بارداری همیشه در محاسبه نتایج غربالگری‌ها مهم و موثر است.

معمولا جواب غربالگری‌ها هم مثل بیشتر آزمایش‌ها، به صورت مثبت یا منفی است که نشان می‌دهد خطر خاصی جنین را تهدید می‌کند یا خیر؛ البته هیچ‌یک از آزمایش‌های غربالگری نمی‌توانند به طور قطعی مشخص کند که شما یا جنین مشکلی دارید اما با مشخص شدن میزان خطر وجود مشکل، می‌توان آزمایش‌های تشخیصی دقیق‌تری انجام داد و با توجه به نتیجه نهایی، می‌توان در مورد ادامه یا خاتمه بارداری تصمیم‌گیری کرد.

آزمایش‌های غربالگری در دوران بارداری، عموما شامل آزمایش خون، سونوگرافی (اسکن اولتراسوند) یا هر دوی آنهاست؛ در این آزمایش‌ها با اندازه‌گیری سطح آلفا فتوپروتئین، استریول و hCG (هورمون گنادوتروپین جفتی) و هورمون اینهیبین، مشخص می‌شود که جنین در معرض ناهنجاری‌هایی مثل سندرم داون یا اسپینا بیفیدا (مهره شکاف‌دار یا نقص لوله عصبی) قرار دارد یا خیر.

آزمایش های دوران بارداری به تفکیک سه ماهه های مهم بارداری

آزمایش های دوران بارداری در سه ماهه اول بارداری

اولین آزمایش سونوگرافی (اولتراسوند) برای تشخیص رشد طبیعی نوزاد، چند قلو بودن بارداری و تعیین سن جنین است. تصاویر حاصل از سونوگرافی با اندازه‌ گیری امواج صدا صورت می‌گیرد، بنابراین خطری در اجرای آن وجود ندارد. پزشک از این تصاویر برای بررسی ضخامت پوست پشت گردن فرزندتان یعنی نشانه سندرم داون نیز استفاده می‌کند.

ممکن است در همین زمان آزمایش خونی نیز (برای پروتئین PAPP-A و هورمون HCG) صورت گیرد. این آزمایش‌ خون برای بررسی سندرم داون و تریزومی ۱۳ و ۱۸ یعنی اختلالات کروموزومی مرتبط با عقب افتادگی شدید ذهنی و مرگ زودرس نوزادان، انجام می‌شوند. اگر نتایج این آزمایش‌ها احتمال وجود خطری را نشان دهند، ممکن است پزشک آزمایش غربالگری (screening) دیگری را در سه ماهه دوم بارداری پیشنهاد کند.

گاهی نتیجه مثبت دروغین آزمایش خون، نتایجی درباره احتمال بروز ناهنجاری ها نشان می‌دهند که والدین را با تنشی غیرضروری و نگران‌کننده مواجه می‌کند. امروزه دانشمندان مشغول کار بر روی توسعه آزمایش خون سه ماهه اول بارداری هستند و تلاش می‌کنند که با افزایش میزان دقت تشخیص سندرم داون باعث کاهش میزان نتایج مثبت دروغین شوند.

آزمایش های دوران بارداری در سه ماهه دوم بارداری

اکثر بانوان سونوگرافی سه ماهه دوم بارداری خود را بین هفته ۱۸ و ۲۲ بارداری انجام می‌دهند. بسیاری از مادران صرفاً بخاطر تعیین جنسیت فرزندشان در انتظار این آزمایش هستند، ولی در حقیقت این سونوگرافی امکان مشاهده اندام‌ها و ساختار استخوانی جنین را نیز فراهم می‌کند. در این آزمایش پزشک محل جفت را بررسی خواهد کرد و برای خطر ناهنجاری‌های مادرزادی (مثل اختلالات قلبی و شکاف در لب) و نشانه‌های اختلالات کروموزومی به جستجو می‌پردازد.

ممکن است برای بررسی میزان (MS AFP (maternal serum alpha-fetoprotein مادر و احتمال بروز ناهنجاری‌های سیستم عصبی (مثل معمول‌ترین آنها “اسپینا بیفیدا” و اختلالات مغزی به نام آنسفالی anencephaly )، نمونه خونی از بازوی مادر گرفته شود. ممکن است افزایش میزان MSAFP با کم‌کاری جفت مرتبط باشد که می‌تواند باعث کاهش یا توقف رشد جنین شود.

اگر آزمایش‌های غربالگری در سه ماهه اول اجرا نگردد یا اگر مادر آزمایش‌های غربالگری یکپارچه سه ماهه اول و دوم را انتخاب کند، آزمایش خونی به نام غربالگری چهارتایی quad screen (برای MS AFP، HCG، estriol و inhibin A) پیشنهاد می‌شود. اما این آزمایش از غربالگری سه ماهه اول دقت کمتری دارد.

آزمایش های دوران بارداری در سه ماهه سوم بارداری

ممکن است پزشکان برای بانوانی که نشانه‌های زایمان زودهنگام را دارند، اجرای آزمایش FFN fetal fibronectin را بین هفته ۲۴ و ۳۴ بارداری تجویز کنند. این آزمایش بیشتر مانند آزمایش “پاپ اسمیر” انجام می‌شود و برای بررسی وجود پروتئین FFN (یعنی ماده چسب مانندی که برای نگهداشتن جنین در رحم ضروری است)، ترشحات شما را مورد آزمایش قرار می‌دهند. اگر خانم باردار با کمبود این ماده چسب مانند روبرو باشد، ممکن است در خطر زایمان زودرس قرار داشته باشد.

در بارداری‌های پرخطر آزمایش NST یا آزمون بدون استرس جنین، پس از هفته ۲۸ بارداری انجام می شود. در این آزمون که به دنبال ثبت ضربان قلب پایه جنین است، تعداد تسریع‌های ضربان قلب جنین را به کمک دستگاه داپلر یا مانیتور‌الکترونیکی مورد بررسی قرار می‌گیرد. اگر جنین به محرک های صوتی ارتعاشی این آزمایش واکنش نشان دهد، می‌توانید مطمئن باشید که او به اندازه کافی اکسیژن دریافت می‌کند، در غیر این‌صورت، انجام آزمایش‌های بعدی ضروری است.

مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌های امریکا پیشنهاد می‌کند که برای تمام بارداران آزمایش غربالگری معمول “استرپتوکوک B واژنی” (GBS) انجام شود. این آزمایش غربالگری بین هفته ۳۵ و ۳۷ بارداری اجرا می‌شود و بوسیله پنبه‌ای ترشحات واژن و مقعد را جمع‌آوری کرده و برای تشخیص وجود عفونت آزمایش می‌شود. حدود ۱۵ تا ۴۰ درصد از بانوان باردار این باکتری‌های عفونی را حمل می‌کنند، اما تنها حدود یک درصد از این نوزادان با بیماری GBS به دنیا می‌آیند. اگر این بیماری تشخیص داده شود، آنتی‌بیوتیک‌ها می‌توانند احتمال انتقال این بیماری به نوزاد را کاهش دهند.

سونوگرافی آنومالی از آزمایش های دوران بارداری و اهمیت آن

این سونوگرافی معمولاً در هفته‌های ۱۶ تا ۱۸ بارداری انجام می‌شود و به پزشک این امکان را می‌دهد که جنین در حال رشد را مشاهده کند و به دنبال نشانه‌های خاص برخی عارضه‌های ساختاری در جنین باشد. همچنین پزشک در سونوگرافی آنومالی می‌تواند مشکلات قلب، ستون فقرات، شکم، صورت یا بخش‌های دیگر بدن جنین را تشخیص دهد. هدف از این سونوگرافی بررسی وضعیت رشد جنین و مشکلات احتمالی در رشد اوست.

آزمایش dna آزاد جنینی در دوران بارداری

این آزمایش یک روش قطعی در تشخیص ناهنجاری‌های ژنتیکی است. در این آزمایش، dna جنین که از خون مادر استخراج شده است، از لحاظ وجود سندرم داون و تریزومی ۱۳ و ۱۸ بررسی می‌شود. این آزمایش از هفتۀ ۱۰ بارداری به بعد قابل انجام است. پزشکان انجام این آزمایش را فقط به زنانی توصیه ‌‌می‌کنند که بارداری پرخطر دارند. این آزمایش در حال حاضر در ایران انجام نمی‌شود. این روش به دلیل کم‌خطر بدون می‌تواند جایگزین روش‌های تهاجمی مثل آمنیوسنتز باشد و برخی آزمایشگاه‌ها، نمونه‌ها را به آزمایشگاه‌های خارج از کشور ارسال می کنند.

آزمایش های دوران بعد بارداری و پس از زایمان

آزمایش کومبس بعد از بارداری

از آنجا که قبل از زایمان و هنگام آن مقداری از خون جنین می‌تواند وارد خون مادر شود، در یک زوج با گروه‌های خونی ناسازگار یعنی مادر منفی و پدر مثبت و درصورتی‌که گروه خونی نوزادشان مثبت باشد، پزشک یا ماما آزمایش کومبس را بعد از زایمان برای مادرانی که Rh منفی دارند درخواست می‌کند. در این آزمایش، میزان پادتن یا همان آنی‌بادی‌‌های خون مادر را اندازه‌گیری می‌کنند و درصورتی‌که مشخص شود بدن مادر نسبت به گلبول‌های قرمز Rh مثبت جنین خود، پادتن ترشح نکرده و نتیجۀ آزمایش منفی است، به مادر آمپول روگام تزریق می‌شود.

آزمایش CBC

قبل از ترخیص تان از بیمارستان، پزشک شما احتمالاً یک آزمایش CBC برایتان درخواست می‌کند. این آزمایش در واقع برای بررسی و شمارش سلول‌های خونی انجام می‌شود. اگر هر کدام از موارد بررسی‌شده در این آزمایش از نظر پزشک مختل باشد، اقدامات بعدی برای درمان آن انجام خواهد شد.

آزمایش پاپ‌اسمیر بعد از بارداری

تست پاپ‌اسمیر یکی از آزمایش‌هایی است که ممکن است طی یکی از جلسات ملاقات شما با پزشک پس از زایمان و در صورت لزوم برای مادر انجام می‌شود.

آزمایش تحمل گلوکز بعد از زایمان

ممکن است پزشک برای زنانی که در بارداری یا قبل از آن دچار دیابت بوده‌اند، آزمایش تحمل گلوکز درخواست کند. در این آزمایش سه بار از مادر خون گرفته می‌شود، یک بار وقتی مادر ناشتا است، بار دوم یک ساعت بعد از دریافت قند و بار سوم دو ساعت بعد از دریافت قند. این آزمایش تشخیص دیابت را برای پزشک ممکن می‌کند.