نماز وحشت چگونه است؟

نماز وحشت یا همان نماز اول قبر که معمولا بازماندگان برای فرد فوت شده میخوانند تا به قول معروف فشار شب اول قبر را برای عزیز فوت شده خود کاهش دهند. خواندن این نماز مستحب است.

در روایاتآمده است و همچنین سید بن طاوس از حضرت رسول ـ صلّی الله علیه و آله ـ روایت کرده که فرمود: نمی گذرد بر میّت ساعتی سخت تر از شب اول قبر، پس رحم نمایید مردگان خود را به صدقه، و اگر نیافتی چیزی که صدقه بدهی، پس یکی از شما دو رکعت نماز بخواند و در رکعت اول حمد یک مرتبه و سوره ی توحید دو مرتبه، و در رکعت دوم حمد یک مرتبه و سوره ی تکاثر ده مرتبه، و سلام دهد و بگوید: « اللهم صل علی محمد و آل محمد و ابعث ثوابها الی قبر ذلک المیت فلان بن فلان ». پس حق تعالی می فرستد همان ساعت هزار ملک به سوی قبر آن میت با هر ملکی جامه ای و حلّه ای ، و تنگی قبر او را وسعت دهد تا روز نفع صور عطا کند به نماز کننده به عدد آنچه آفتاب بر آن طلوع می کند حسنات، و بالا برده می شود برای او چهل درجه.

نماز وحشت چگونه است؟

به این صورت : 

در رکعت اول ، بعد از حمد یک مرتبه (آیت الکرسى) 

و در رکعت دوّم ، بعد از حمد ده مرتبه سورهٴ قدر (إنّا أنزلنا) و بعد از سلام نماز بگویند : (اللّهُمَّ صَلِّ عَلىٰ مُحَمَّدٍ و آلِ مُحَمَّدٍ وَ ابْعَثْ ثَوابَها إلىٰ قَبْرِ فُلانٍ) نکته : به جاى کلمهٴ (فُلان) اسم میّت را بگویند 

1- نماز وحشت را در هر موقع از شب اول قبر می‏شود خواند، ولی بهتر است در اول شب بعداز نماز عشا خوانده شود. 

2- اگر بخواهند میت را به شهر دوری ببرند، یا به جهت دیگر دفن او تاخیر بیفتد، باید نماز وحشت را تا شب اول قبر او تاخیر بیندازند. امام صادق ـ علیه السّلام هر شب برای فرزندش و در هر روز برای پدر و مادر خود دو رکعت نماز می گزارد، در رکعت اول سوره ی قدر و در رکعت دوم سوره ی کوثر می خواندند. نماز وحشت هدیه ای است از شما به کسی که از دنیا رفته است، این نماز را برای آشنایان بخوانید تا دیگرا ن هم برای شما بخوانند.

« میتوان نماز وحشت را ، در هر موقع از شب اوّل دفن خواند ، ولى بهتر است در اوّل شب ، بعد از نماز عشا خوانده شود » 

« اگر بخواهد میّت را به شهر دورى ببرند ، یا به جهت دیگرى دفن او تاخیر بیفتد ، نماز وحشت را شب اول مرگ او بخوانند »

« روزی آیت الله بهجت پیرامون تأثیر عمل نیک و قبول شدن عمل خالص فرمودند: مرحوم آیت الله حاج شیخ فتحعلی کاظمینی ( از آیات عظام و جامع فقه و اصول و عرفان) که در حرم کاظمین علیهماالسلام تدریس می کرد، خیلی از اوقات در اثنای درس ایشان میت می آوردند و دفن می کردند و رسم آقا هم این بود شبها نماز وحشت برای آنان می خواند یکی از بزرگان کاظمین شبی یکی از بستگان خود را در خواب می بیند و از حال او می پرسد وی می گوید: وضعم خراب بود، نماز آقا به دادم رسید و موجب گشایش کار من شد.» 

باید به یاد داشته باشیم که اگر خدای ناکرده عزیزی را از دست دادیم فغان و ناله ما کاری برای وی نمی کند به جای ناآرامی و بی تابی از فراغ ایشان باید بکوشیم برای شادی روحشان کاری انجام دهیم و فراموش نکنیم شب اول قبر شب هولناکی است گذشتگانمان را در این شب دریابیم باشد که ما را نیز در شبی که خواه ناخواه پیش رو داریم دریابند. 
«برای انسانی که از دنیا رفته است ساعتی سخت تر از شب اول دفن نیست. پس بر مردگان خود با صدقه ترحم کنید و رحمت بفرستید و اگر امکانی نداشت، دو رکعت نماز برای آنها بخوانید… زیرا پس از این نماز خداوند هزار فرشته را به سوی قبر او می فرستد که با هر فرشته لباس و زینتی است و قبرش تا روزی که در نغمه صور دمیده می شود، از تنگی به در می آید و گشایش می یابد.

در ادامه شیوه خواندن نماز میت را هم در اختیارتان می گذاریم:

نماز میت یکی از واجبات پس از مرگ افراد می باشد، که در دین مبین اسلام آورده شده است. این نماز پیش از دفن شخصی که فوت نموده است، به صورت دسته جمعی توسط عزاداران و نزدیکان برای متوفی خوانده می شود.

در ادامه این بخش آسمونی با روش خواندن دقیق و کامل نماز میت آشنا خواهید شد

پیش نماز میت نسبت به بیان خواندن متن نماز اقدام می نماید و اگر چه نماز میت یک امر واجب و به عنوان نماز به شمار می‌آید، ولی یک نحوه دعا و درخواست از خدا است، از این جهت وضو لازم ندارد، زیرا اگر در کلمات آن دقت کنیم، این معنا به خوبی استفاده می‌شود و البته این نماز رکوع و سجود ندارد و کاملاً ایستاده خوانده می شود.

همچنین برای کسی که می‌خواهد نماز میت بخواند، لازم نیست شرایط لازم در نماز مانند طهارت بدن و لباس و غیره را دارا باشد یعنی کسی که می‌خواهد نماز میت بخواند، همانطور که گفته شد لازم نیست با وضو یا غسل یا تیمم باشد و بدن و لباسش پاک باشد و اگر لباس او غصبی هم باشد اشکال ندارد. اگر چه بهتر آن است که تمام چیزهایی را که در نمازهای دیگر لازم است رعایت کند.

نماز خواندن بر میّت مسلمان، اگر چه بچه باشد واجب است، ولی باید پدر و مادر آن بچه یک یا یکی از آنان مسلمان باشد و شش سال بچه تمام شده باشد. 
آنچه در نماز میت واجب است، عبارتند از:

1-  قیام: یعنی کسی که نماز میت می‌خواند باید ایستاده نماز را به جا بیاورد مگر آنکه قادر به قیام نباشد.

2- نیت و قصد قربت: یعنی در موقع نیت میت را معین نماید و نماز را به قصد قربت بخواند.

3- استقبال قبله: کسی که بر میت نماز می‌خواند، باید رو به قبله باشد و واجب است میت را مقابل او به پشت بخوابانند به طوری که سر میت به طرف راست نمازگزار و پای او به طرف چپ نمازگزار باشد؛

4-  تکبیرات پنج‌گانه: و این که این تکبیرات و دعاهای پشت‌سر آنها را به طوری به دنبال هم بخواند که نماز از صورت نماز خارج نشود و موالات آن حفظ گردد. (تحریر الوسیله (امام خمینی)، ج1 و 2، ص 78 – 71)

از میان واجبات ذکر شده، نیت و قیام برای فرد قادر و تکبیرات رکن نماز میت هستند و بقیه واجب‌ها غیر رکن هستند.

علت رکوع و سجده نداشتن نماز میت، این است که این نماز در حقیقت نماز واقعی نیست؛ لذا شرایط نماز واقعی را ندارد؛ مانند طهارت لباس، پاکی بدن از نجاست و…، بلکه دعایی است که مۆمنان در حق میت می‌کنند
نماز میت پنج تکبیر دارد؛ به این صورت که لازم است نمازگزار پس از تکبیر اول شهادتین بگوید و پس از تکبیر دوم صلوات بر محمد و آل وی بفرستد و پس از تکبیر سوم برای مۆمنین و مۆمنات دعا کند و بعد از تکبیر چهارم برای میت دعا نماید و به دنبال آن تکبیر پنجم را بگوید و به این ترتیب نماز میت اقامه می‌شود. البته نمازگزار هر چه قدر در دعاهای نماز جهد بیشتری داشته باشد، و دعا بیشتر نماید و نمازش را با تفصیل بیشتری به جای آورد فضیلت افزون‌تری خواهد داشت. با توجه به آنچه گفته شد، اگر نماز گزار پنج تکبیر دارد که در ادامه مطلب آسمونی آنها را خواهید دید.

نظر فقها بر این است که هرگاه پس از دفن میت، علم حاصل شود که نماز میت خوانده شده اشتباه بوده است، چنانچه مدتی که موجب متلاشی شدن جسد می‌شود، نگذشته باشد، نبش قبر شده و نماز اعاده می‌گردد و الا بدون نبش قبر نماز بر میت خوانده می‌شود.

نکته دیگر در اقامه نماز میت این است که نماز میت را می‌توان به صورت افرادی یا جماعت خواند و دیگر این که برای چند میت می‌توان به صورت مجموع یک نماز میت اقامه کرد که طبیعی است در این صورت مرجع ضمایر و نیت اقامه نماز را باید به مجموع میت‌ها در نظر بگیرند.
چند چیز در نماز میت مستحب است:

اول ـ کسی که نماز میت می‎خواند با وضو یا غسل یا تیمم باشد و احتیاط مستحب آن است که در صورتی تیمم کند که وضو و غسل ممکن نباشد،یا بترسد که اگر وضو بگیرد، یا غسل کند به نماز میت نرسد.

دوم ـ اگر میت مرد است، امام جماعت یا کسی که فرادی بر او نماز می‎خواند، مقابل وسط قامت او بایستد و اگر میت زن است، مقابل سینه‎اش بایستد.

سوم ـ پا برهنه نماز بخواند.

چهارم ـ در هر تکبیر دست‎ها را بلند کند.

پنجم ـ فاصله او با میت به قدری کم باشد، که اگر باد لباسش را حرکت دهد به جنازه برسد.

ششم ـ نماز میت را به جماعت بخواند.

هفتم ـ امام جماعت تکبیر و دعاها را بلند بخواند و کسانی که با او نماز می‎خوانند آهسته بخوانند.

هشتم ـ در جماعت اگر چه مأموم یک نفر باشد، عقب امام بایستد.

نهم ـ نمازگزار به میت و مۆمنین زیاد دعا کند.

دهم ـ پیش از نماز سه مرتبه بگوید: «الصَّلاه».

یازدهم ـ نماز را در جایی بخوانند که مردم برای نماز میت بیشتر به آنجا می‎روند.

دوازدهم ـ زن حایض اگر نماز میت را به جماعت می‎خواند، در صفی تنها بایستد.

سوال: چرا در نماز میت رکوع و سجده وجود ندارد؟
علت رکوع و سجده نداشتن نماز میت، این است که این نماز در حقیقت نماز واقعی نیست؛ لذا شرایط نماز واقعی را ندارد؛ مانند طهارت لباس، پاکی بدن از نجاست و…، بلکه دعایی است که مۆمنان در حق میت می‌کنند.

یونس بن یعقوب از امام صادق(علیه السلام) سۆال کرد؛ آیا بى‌‏وضو می‌توان نماز میت خواند؟ حضرت فرمود بلى، نماز میت تکبیر، تسبیح، تحمید و تهلیل است، همان‌گونه که در منزل تکبیر و تسبیح مى‌‏گویى.‏
شیوه اقامه نماز میت چگونه است؟

تکبیر یعنی گفتن کلمه “اللَّه اکبر” (یعنی که خداوند بزرگتر از آن است که به قیاس عقل، آدمی وی را بتواند شناخت).

نماز میت پنج تکبیر دارد و اگر نمازگزار پنج تکبیر به این ترتیب بگوید کافی است : بعد از نیت و گفتن تکبیر اول بگوید:

“اَشْهَدُ اَنْ لا اِلهَ اِلاّالله وَاَنَّ مُحَمَّداً رَسوُلُ اللهِ”.

 و بعد از تکبیر دوم بگوید:

 “اللّهُمَّ صَلّ على مُحَمَّد وَآلِ مُحَمّد”.

وبعد از تکبیر سوم بگوید:

 “اَللّهُمَّ اغْفِرْ لِلْمُؤْمِنینَ وَالْمُؤْمِناتِ”.

و بعد از تکبیر چهارم اگر میت مرد است بگوید:

“اللّهُمَ اغْفِر لِهذا الْمیِّتِ” و اگر زن است بگوید:”اللّهُمَ اغْفِر لِهذِهِ الْمیِّتِ”

و بعد تکبیر پنجم را بگوید.

و بهتر است بعد از تکبیر اول بگوید:

 “اَشْهَدُ اَنْ لا الهَ الاَّ اللهُ وَحْدَهُ لا شَرِیکَ لَهُ وَ اَشْهَدُ اَنَّ مُحَمَّداً عَبْدُهُ وَ رَسُولُهُ اَرْسَلَهُ بِالْحَقِّ بَشیراً وَ نَذیراً بَیْنَ یَدَىِ الساعَهِ”.

ترجمه: و گواهى مى دهم که معبودى جز خدا نیست، یگانه و بى شریک است. و گواهى مى دهم که محمّد بنده و فرستاده اوست، که او را به حق، مژده دهنده و بیم دهنده پیشاپیش قیامت فرستاده.

– و بعد از تکبیر دوم بگوید:

“اَللهُمَّ صَلِّ عَلی مُحَمَّد وَ آلِ مُحَمَّد وَ بارِکْ عَلی مُحَمَّد وَ آلِ مُحَمَّد وَ ارْحَمْ مُحَمَّداً وَ آلَ مُحَمَّد کَاَفْضَلِ مَا صَلَّیْتَ وَ بارَکْتَ وَ تَرَحَّمْتَ عَلی ابْراهیمَ وَ آلِ اِبْراهیمَ انَّکَ حَمیدٌ مَجیدٌ وَ صَلِّ عَلی جَمیعِ الاْنْبِیاءِ وَ الْمُرْسَلینَ وَ الشُّهَداءِ وَ الصِّدیقینَ وَ جَمیعِ عِبادِ اللهِ الصالِحینَ”.

ترجمه: خدایا بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست، و بر محمّد و خاندان محمّد برکت ده، و محمّد و خاندان محمّد را رحم کن، همانند برتر درود و برکت و رحمتى که بر ابراهیم و خاندان ابراهیم نمودى، به درستى که تو ستوده و بزرگوارى، و بر همه پیامبران و فرستادگان درود فرست.

– و بعد از تکبیر سوم بگوید:

“اَللهُمَّ اغْفِرْ لِلْمُومِنینَ وَ الْمُومِناتِ وَ الْمُسْلِمینَ وَ الْمُسْلِماتِ الاْحْیاءِ مِنْهُمْ وَ الاْمْواتِ تابِعْ بَیْنَنا وَ بَیْنَهُمْ بِالْخَیْراتِ انَّکَ مُجیبُ الدَّعَواتِ انَّکَ عَلی کُلِّ شَىْء قَدیرٌ”.

ترجمه: خدایا مردان و زنان مومن و مسلمان چه زنده و چه مرده از آنان را بیامرز، پیوند ده میان ما و آنها را به خیرات ، به درستی که تو اجابت کننده دعاهایی ، به درستی که تو بر هر چیزی توانایی.

– و بعد از تکبیر چهارم اگر میت مرد است بگوید:

“اَللهُمَّ انَّ هذا عَبْدُکَ وَ ابْنُ عَبْدِکَ وَ ابْنُ اَمَتِکَ نَزَلَ بِکَ وَ اَنْتَ خَیْرُ مَنْزُول بِهِ اَللهُمَّ اِنا لا نَعْلَمُ مِنْهُ الا خَیْراً وَ اَنْتَ اَعْلَمُ بِهِ مِنا اَللهُمَّ اِنْ کانَ مُحْسِناً فَزِدْ فی اِحْسانِهِ وَ اِنْ کانَ مُسییاً فَتَجاوَزْ عَنْهُ وَ اغْفِرْ لَهُ اَللهُمَّ اجْعَلْهُ عِنْدَکَ فی اَعْلی عِلِّیینَ وَاخْلُفْ عَلَی اَهْلِهِ فِی الْغابِرینَ وَ ارْحَمْهُ بِرَحْمَتِکَ یا اَرْحَمَ الراحِمینَ”.

ترجمه: خدایا این بنده تو، و فرزند بنده تو، و فرزند کنیز توست نزد تو فرود آمده، و تو بهترین کسى هستى که نزد او فرود مى آیند، خدایا ما از او جز خوبى نمى دانیم، و تو از ما درگذر، و او را بیامرز، و نزد خود در بالاترین جایگاه قرارش ده، و بر خاندانش در میان زندگان جانشین او باش به مهربانى ات اى مهربان ترین مهربانان.

– و بعد تکبیر پنجم را بگوید.

ولی اگر میت زن است بعد از تکبیر چهارم بگوید:

“اَللهُمَّ اِنَّ هذِهِ اَمَتُکَ وَ ابْنَهُ عَبْدِکَ وَ ابْنَهُ اَمَتِکَ نَزَلَتْ بِکَ وَ اَنْتَ خَیْرُ مَنْزُول بِهِ اَللهُمَّ اِنا لا نَعْلَمُ مِنْها الا خَیْراً وَ اَنْتَ اَعْلَمُ بِها مِنا اَللهُمَّ اِنْ کانَتْ مُحْسِنَهً فَزِدْ فی اِحْسَانِها وَ اِنْ کَانَتْ مُسییَهً فَتَجاوَزْ عَنْها وَ اغْفِرْ لَها اَللهُمَّ اجْعَلْها عِنْدَکَ فی اَعْلی عِلِّیینَ وَ اخْلُفْ عَلی اَهْلِها فِی الْغابِرینَ وَ ارْحَمْها بِرَحْمَتِکَ یا اَرْحَمَ الراحِمینَ”.

ترجمه: خدایا این کنیز تو و دختر بنده تو، و دختر کنیز توست، بر تو فرود آمده، و تو بهترین کسى هستى که بر او فرود مى آیند، خدایا ما از او جز خوبى خبر نداریم، و تو از ما به او داناترى، خدایا اگر نیکوکار است بر نیکى اش بیفزا، و اگر بدکار است از او درگذر، و او را بیامرز، و نزد خود در بالاترین جایگاه ها قرارش ده و بر خاندانش در میان زندگان جانشین او باش، و به مهربانیت به او رحم کن، اى مهربان ترین مهربانان.

باید تکبیرها و دعاها را طوری پشت سر هم بخواند که نماز از صورت خود خارج نشود.

کسی که نماز میت را به جماعت می خواند، باید تکبیرها و دعاهای آن را هم بخواند.
حکام کامل نماز میت

(مسأله 594) نماز خواندن بر میّت مسلمان، اگر چه بچه باشد واجب است، ولی باید پدر و مادر آن بچه1 یا یکی از آنان مسلمان باشد و شش سال بچه تمام شده باشد.

1- فاضل: پدر و مادر و جد و جدّۀ آن بچه …

*****

خوئی، تبریزی، سیستانی، زنجانی، وحید: مسأله- نماز خواندن بر میّت مسلمان یا بچه ای که محکوم به اسلام و شش سال او تمام شده باشد واجب است.

مکارم: مسأله- واجب است برهر میّت مسلمان و بالغ نماز بخوانند و بر بچه نابالغ اگر کمتر از شش سال نداشته باشد نیز احتیاط واجب آن است که نماز بخوانند.

بهجت: مسأله- نماز خواندن بر میّت شیعه اثنا عشری واجب است، بلکه بر هر مسلمان که شهادتین می گوید تا وقتی که چیزی که منافات با شهادتین دارد از او صادر نشده باشد بنابراقوی واجب است. و خواندن نماز میّت بر کسانی که محکوم به کفر هستند مثل غلاه و خوارج و نواصب جایز نیست. نماز میّت بر بچه اگر شش سالش تمام شده باشد واجب است، بلکه بنابر احتیاط اگر عارف به نماز باشد و کمتر از شش سال هم داشته باشد باید بر او نماز بخوانند، ولی باید پدر ومادر آن بچه یا یکی از آنان مسلمان باشند و اگر عارف به نماز نیست باید شش سالش تمام شده باشد.

مسائل اختصاصی

خوئی، تبریزی، زنجانی: مسأله 601- نماز خواندن بر بچه ای که شش سال او تمام نشده، رجاءً مانعی ندارد. ولی نماز خواندن بر بچه ای که مرده به دنیا آمده، مستحبّ نیست*.

. گلپایگانی، صافی: مستحبّ است…

* وحید: مشروع نیست.

بهجت: مسأله 515- نماز بر میّت دیوانه ای که پدر یا مادرش مسلمان هستند واجب است؛ و همچنین است نماز بر مرده ای که در بلاد اسلامی پیدا شود و همینطور است مرده ای که در بلاد کفر پیدا شود و در آنجا مسلمانان هم زندگی کنند و احتمال برود که این میّت مسلمان باشد و یا از مسلمان متولد شده باشد.

بهجت: مسأله 516- نماز میّت واجب کفائی است که با خواندن یک نفر از دیگران ساقط می شود به شرط آنکه نمازگزار شیعه اثناعشری و بنابراحوط بالغ باشد.

سیستانی: مسأله 584- بنابراحتیاط واجب نمازخواندن بر بچه ای که شش سال او تمام نشده ولی نماز را می فهمیده، لازم است و اگر نمی فهمیده خواندن نماز بر او رجاءً مانعی ندارد؛ و امّا نماز خواندن بر بچه ای که مرده به دنیا آمده مستحبّ نیست.

(مسأله 595) نماز میّت باید بعد از غسل1 و حنوط و کفن کردن او خوانده شود2 و اگر پیش از اینها، یا در بین اینها بخوانند3، اگر چه از روی فراموشی یا ندانستن مسأله باشد کافی نیست4.

1- زنجانی: یا تیمّم…

2- بهجت: و اگر وظیفه غیر از غسل و حنوط و کفن است، آنچه وظیفه است انجام بگیرد و بعد از آن نماز خوانده شود…

3- صافی: اگر پیش از اینها بخوانند …

4- مکارم: باطل است.

(مسأله 596) کسی که می خواهد نماز میّت بخواند، لازم نیست با وضو یا غسل یا تیمّم باشد و بدن و لباسش پاک باشد (و اگر لباس او غصبی هم باشد اشکال ندارد1) اگر چه احتیاط مستحبّ2آن است که تمام چیزهایی را که در نمازهای دیگر لازم است3 رعایت کند.

1- گلپایگانی، صافی: ولی احتیاط لازم آن است که تکلّم و خنده و پشت به قبله کردن و کارهایی را که مانند اینها نماز را باطل می کند ترک نماید.

بهجت: ولی احتیاط در این است که اگر غسل بر او واجب است بدون غسل و اگر وظیفه اش تیمّم بدل از غسل است بدون تیمّم نماز نخواند.

وحید: و احتیاط مستحبّ آن است که تمام چیزهایی را که در نمازهای دیگر لازم است رعایت نماید، ولی – بنابراحتیاط واجب – از آنچه بر خلاف معهود بین متشرّعه در کیفیّت نماز میّت است، اجتناب شود.

سبحانی: اگر چه احتیاط لازم آن است که از سخن گفتن و یا خندیدن و پشت به قبله کردن در نماز خودداری کند.

[قسمت داخل پرانتز در رساله آیات عظام: زنجانی و مکارم نیست]
2- خوئی، تبریزی، سیستانی: اگر چه بهتر…

3- سیستانی: معتبر است…

مسأله اختصاصی

بهجت: مسأله 519- نماز خواندن زن بر میّت با شرائطش، مجزی است و از دیگران ساقط می شود.

(مسأله 597) کسی که به میّت نماز می خواند، باید رو به قبله باشد و نیز واجب است1 میّت را مقابل او به پشت بخوابانند به طوری که سر او به طرف راست نمازگزار و پای او به طرف چپ نمازگزار باشد.

1- مکارم: احتیاط واجب است…

(مسأله 598) مکان نمازگزار باید1 از جای میّت پست تر یا بلند تر نباشد ولی پستی و بلندی مختصر اشکال ندارد2.

1- گلپایگانی، صافی: مکان نمازگزار باید غصبی نباشد و نیز باید …

خوئی، تبریزی: بنابر احتیاط مکان نمازگزار باید غصبی نباشد و نیز باید …

2- سیستانی: و احتیاط مستحبّ آن است که مکان نمازگزار غصبی نباشد.

*****

بهجت: مسأله- مکان نمازگزار نباید از جای میّت به قدری پست تر یا بلندتر باشد که عرفاً نماز بر این میّت صدق نکند، ولی پستی و بلندی مختصر اشکال ندارد.

زنجانی: مسأله- نماز خواندن در جای غصبی، حرام و بنابراحتیاط باطل است؛ بنابراین مکان کسی که بر میّت نماز می خواند بنابراحتیاط غصبی نباشدو باید از جای میّت پست تر یا بلند تر نباشد، ولی پستی و بلندی مختصر اشکال ندارد.

وحید: مسأله- احتیاط مستحبّ آن است که مکان نمازگزار غصبی نباشد، ولی باید از جای میّت زیاد پست تر یا بلند تر نباشد، و اگر پستی و بلندی زیاد نباشد اشکال ندارد.

(مسأله 599) نمازگزار باید از میّت دور نباشد1، ولی کسی که نماز میّت را به جماعت می خواند اگر از میّت دور باشد، چنانچه صفها به یکدیگر متصل باشند اشکال ندارد.

1-  بهجت: نمازگزار نباید به قدری از میّت دور باشد که عرفاً نماز براین میّت صدق نکند…

*****

مظاهری: مسأله- نمازگزار نباید از میّت دور باشد، ولی اگرکسی به واسطه صفهای نماز جماعت از میّت دور باشد، اشکال ندارد، گرچه بخواهد فرادی نماز بخواند.

(مسأله 600) نمازگزار باید مقابل میّت بایستد1 ولی اگر نماز به جماعت خوانده شود و صف جماعت از دو طرف میّت بگذرد نماز کسانی که مقابل میّت نیستند اشکال ندارد.

1- مکارم: [پایان مسأله].

سیستانی: ولی در جماعت، نماز کسانی که مقابل میّت نیستند اشکال ندارد.

مسأله اختصاصی

بهجت: مسأله 524- اگر کسی موقعی به نماز جماعت میّت رسید که بعضی از تکبیرات آن خوانده شده، می تواند اقتداء کند ولی باید در هر تکبیر به وظیفه خود عمل کند، یعنی دعای مربوط به همان تکبیر را خودش بخواند و بعد از فراغ امام بقیه تکبیرات را تمام کند.

(مسأله 601) بین میّت و نمازگزار باید 1 پرده و دیوار یا چیزی مانند اینها نباشد2 ولی اگر میّت در تابوت و مانند آن باشد اشکال ندارد.

1- خوئی، تبریزی، زنجانی: بنابراحتیاط…

2- بهجت: بین میّت و نمازگزار نباید پرده و دیوار یا چیزی مانند اینها باشد، به طوری که نماز بر آن میّت عرفاً صدق نکند…

(مسأله 602) در وقت خواندن نماز ، باید عورت میّت پوشیده باشد و اگر کفن کردن او ممکن نیست باید1، عورتش را اگر چه با تخته و آجر و مانند اینها باشد بپوشانند.

این مسأله در رساله آیات عظام مکارم و سبحانی نیست.

1- خوئی، تبریزی: بنابر احتیاط…

(مسأله 603) نماز میّت را باید ایستاده و با قصد قربت بخواند. و در موقع نیّت، میّت را معین کند، مثلاً نیّت کند نماز می خوانم بر این میّت قربه إلی الله1.

1- سیستانی: و احتیاط واجب آن است که استقراری که در قیام نماز یومیه معتبر است رعایت شود.

*****

وحید: مسأله- کسی که نماز میّت را می خواند باید مؤمن باشد. و نماز غیر بالغ، هرچند صحیح است، ولی مجزی از نماز بالغین نیست. و باید ایستاده و با قصد قربت و اخلاص بخواند، و در موقع نیت میّت را معین کند ، مثلاً نیت کند: نماز می خوانم براین میّت قربه الی الله.

(مسأله 604) اگر کسی نباشد که بتواند نماز میّت را ایستاده بخواند1 می شود نشسته بر او نماز خواند2.

1- فاضل: و امکان انتظار هم نباشد یا مأیوس باشند که کسی بیاید و بتواند ایستاده نماز بخواند…

2- بهجت: و چنانچه بعد از خواندن تمام نماز و یا قسمتی از آن به طور نشسته، شخصی که قادر بر نماز خواندن به طور ایستاده است پیدا شود، بنابراحتیاط واجب باید نماز اعاده شود.

زنجانی، فاضل: و اگر بعد از خواندن نماز نشسته، پیش از دفن، کسی پیدا شود که بتواند نماز میّت را ایستاده بخواند نماز میّت واجب است.

(مسأله 605) اگر میّت وصیت کرده باشد که شخص معینی بر او نماز بخواند، احتیاط واجب آن است که آن شخص از ولیّ میّت اجازه بگیرد1 و بر ولیّ هم بنابر احتیاط واجب واجب است که اجازه بدهد2.

1- خوئی، تبریزی، نوری: احتیاط مستحبّ آن است که آن شخص از ولیّ میّت اجازه بگیرد.[پایان مسأله]

وحید: احتیاط مستحبّ آن است که آن شخص از ولیّ میّت اجازه بگیرد و ولیّ میّت هم اجازه بدهد.

سیستانی، مظاهری: لازم نیست آن شخص از ولیّ میّت اجازه بگیرد (سیستانی: گرچه بهتر است).

زنجانی: بنابر احتیاط آن شخص از ولیّ میّت اجازه بگیرد و ولیّ میّت هم اجازه بدهد.

مکارم: عمل به وصیّت او واجب است و لازم نیست از ولیّ اجازه بگیرد هر چند احتیاط مستحبّ آن است که اجازه بگیرد.

صافی: احتیاط آن است که آن شخص از ولیّ میّت اجازه بگیرد…

سبحانی: احتیاط مستحبّ آن است که آن شخص از ولیّ میّت اجازه بگیردو بر ولیّ هم واجب است اجازه بدهد.

2- اراکی، گلپایگانی: بر ولیّ هم واجب است که اجازه بدهد.

صافی: ولیّ هم اجازه بدهد.

بهجت: رجوع کنید به ذیل مسأله 549.

(مسأله 606) مکروه است بر میّت چند مرتبه نماز بخوانند1، ولی اگر میّت اهل علم و تقوا باشد2 مکروه نیست.

1- بهجت: در صورتی که هر دو نماز از هر نظر مثل هم باشند …

مکارم: بلکه اگر یک نفر چند مرتبه بخواند محلّ اشکال است…

2- مکارم: اهل علم و فضل و تقوا باشد…

بهجت: اگر میّت صاحب فضیلت ایمانی مانند حضرت حمزه و فاطمه بنت اسد و سهل بن حنیف باشد…

*****

سیستانی: مسأله- به نظر بعضی از فقها مکروه است بر میّت چند مرتبه نماز بخوانند، ولی این مطلب ثابت نیست و اگر میّت اهل علم و تقوا باشد بدون اشکال مکروه نیست.

وحید: مسأله- جایز است بر میّت چند مرتبه نماز بخوانند.

مسائل اختصاصی

بهجت: مسأله 529- اگر چند میّت با هم حاضر بودند، می تواند برای همه یک نماز بخواند، ولی در دعاهایی که بعد از تکبیر چهارم خوانده می شود، باید ضمایر به صورت جمع گفته شود. و می تواند برای هر کدام یک نماز بخواند.

بهجت: مسأله 532- در صورت مزاحمت نماز فریضه با نماز میّت؛ هرکدام که وقتش تنگ است مقدم است، و اگر وقت هر دو وسعت دارد مخیّر است. و  درصورتی که وقت هر دو تنگ شده باشد، به طوری که در تأخیر دفن، خوف برمیّت وجود دارد، اظهر تقدیم فریضه و نماز خواندن بر قبر میّت بعد از دفن او است.

مظاهری: مسأله 493- بر چند میّت می شود یک نماز خواند گرچه بعضی مرد و بعضی زن باشند.

(مسأله 607) اگر میّت را عمداً یا از روی فراموشی یا به جهت عذری بدون نماز دفن کنند، (یا بعد از دفن معلوم شود، نمازی که بر او خوانده شده باطل بوده است1) تا وقتی جسد او از هم نپاشیده، واجب است  با شرطهایی که برای نماز میّت گفته شد به قبرش نماز بخوانند2.

1- مکارم: واجب است با همان ترتیب به قبرش نماز بخوانند. [پایان مسأله] [قسمت داخل پرانتز دررساله آیت الله وحید نیست]

سیستانی: جایز نیست برای نماز خواندن بر او قبرش را نبش کنند ولی مانعی ندارد که تا وقتی جسد او از هم نپاشیده، رجاءً با شرطهایی که برای نماز میّت گفته شد بر قبرش نماز بخوانند.

بهجت: اگر خارج کردن میّت از قبر ممکن نیست یا موجب بی احترامی به او می شود واجب است به قبر او نماز بخوانند وگرنه احتمال دارد مثل غسل دادن و کفن کردن میّت بیرون آوردن میّت و خواندن نماز بر بدن او واجب باشد و امّا اگر بعد از نماز خواندن به قبر میّت بدن او به سببی مثل سیل و نظیر آن خارج شد، بنابر احتیاط واجب این نماز اعاده شود.

2- وحید: و همچنین در صورتی که نمازی بر او خوانده شده باطل بوده است.