در دنیای امروز که هر گونه مشکلی نیاز به تفکر فراوان و بررسی راه های حل آن وجود دارد که این ها همان امتحان های الهی است که همیشه از آن در قرآن سخن به میان آمده است. همیشه تنهایی حل کردن مشکلات و یا سردرگمی ها نمی تواند ایده ی خوبی باشد گاهی نیاز به مشورت با افراد خبره و آگاه است. گاهی باید با همه آنها که میشناسی مشورت کنی و تمام زوایای دید را بررسی کنی و در نهایت تصمیمی اخر را خودت بگیری اما مطمینا برای شما هم پیش امده که گاهی نتوانستید حتی آن تصمیم نهایی را هم بگیرید و باز هم در انتخاب راه درست حیران و سرگردان مانده اید. در احادیث آمده است که در این مواقع می توانید از استخاره کمک بگیرید و به خدا رجوع کنید تا بهترین انتخاب را داشته باشید و مطمین به راهتان ادامه دهید. حال این استخاره چه شرایطی را خواهد داشت، در ادامه به انواع آن و شرایط ان اشاره خواهیم کرد.
نکته اینجاست که استخاره را با پیشگویی نباید اشتباه گرفت؛ بلکه استخاره خیر و صلاح کار را از طریق درخواست از خداوند، به انسان نشان می دهد.
نوع اول استخاره با قرآن
از حضرت رسول(ص) روایت شده که چون به قرآن استخاره کنی، بعد از طهارت و گرفتن وضو ،سه بار قل هو الله احد بخوان و سه بار بر محمّد و آل او صلوات فرست و سپس بگو:اَللّهُمَّ اِنّی تَفَأَّلْتُ بِکِتابِکَ، وَ تَوَکَّلْتُ عَلَیْکَ، فَاَرِنی مِنْ کِتابِکَ ما هُوَ مَکْتُومٌ مِنْ سِرِّکَ الْمَکْنُونِ فـی غَیْبِـکَ.( خدایا به کتاب تو تفأّل می زنم (و استخاره می کنم) و بر تو توکّل می کنم، پس تو نیز از کتاب خود، آن چه در نهان غیب تو پنهان است، به من نشان بده.)
آن گاه قرآن را می گشایی و مطلب خود را در سطر اول صفحه دست راست می بینی.(1) البته کسی با قرآن استخاره می کند، باید معنی قرآن را بلد باشد و آیات را بفهمد تا مطلبش را از قرآن استفاده کند.
نوع دوم استخاره با قرآن
مرحوم سیّد بن طاووس در کتاب فتح الأبواب نقل کرده است که برای استخاره، قرآن را برمی داری و نخست این دعا را می خوانی:
اَللّهُمَّ إِنْ کانَ فِی قَضائِکَ وَقَدَرِکَ، أَنْ تَمُنَّ عَلی اُمَّةِ نَبِیِّکَ، بِظُهُورِ وَلیِّکَ وَابْنِ بِنْتِ نَبِیِّکَ، فَعَجِّلْ ذلِکَ وَسَهِّلْهُ وَیَسِّرْهُ وَکَمِّلْهُ، و اَخْرِجْ لِی آیَةً اَسْتَدِلُّ بِها عَلی أَمر فَأَئْتَمِرَ، أوْ نَهْـی فَأَنْتَهی فِی عافِیَـة.
خدایا اگر قضا و قَدَرت این است که با ظهور ولیّت و فرزند پیامبرت بر امّت رسول خدا منّت گذاری، پس در ظهورش تعجیل و راهش را سهل و آسان قرار ده و برای من آیه ای بیرون آور که یا در آن امری باشد که انجامش دهم و یا نهی باشد که ترکش کنم به عافیت و تندرستی.
سپس حاجت و مشکل خود را عنوان می کنی و آنگاه قرآن را می گشایی، پس از آن هفت ورق می زنی، در ورق هفتم، صفحه سمت چپ، هفت سطر را بشمار و در سطر هفتم مطلب خویش را از آن آیه، دریاب
زمان مناسب برای گرفتن استخاره
مرحوم شیخ عباس قمی درحاشیه مفاتیح الجنان گفته بنا به مشهور ساعاتی از ایام هفته برای استخاره با قرآن خوب است، گر چه در این باره حدیثی ازاهل بیت(ع) یافت نشده است:روز شنبه تا وقت ناهار و پس از ظهر تا عصر . روز یکشنبه از صبح تا ظهر و از عصر تا مغرب. روز دوشنبه از صبح تا طلوع آفتاب، و پس از ناهار تا ظهر، و از عصر تا وقت عشا. روز سه شنبه از وقت ناهار تا ظهر، و پس از عصر تا وقت نماز عشا. روز چهارشنبه از صبح تا ظهر و پس از عصر تا وقت عشا. روز پنج شنبه از صبح تا طلوع آفتاب و پس از ظهرتا نماز عشا روز جمعه از صبح تا طلوع آفتاب و بعد از ظهر تا عصر
درباره فهم و دریافت مفهوم آیات باید گفت:این موضوع از چیزهایی نیست که برای همه قابل فهم و دریافت باشد، بلکه فهم قرآن از مباحث بسیار پیچیده ای است که ابزار خود را می طلبد، و آن آشنایی با قرآن، علوم قرآن، تفسیر و … است که آن هم، در اختیار کسانی است که سال ها با قرآن مأنوس بوده و زبان قرآن را می فهمند. بنابراین، این مسئله دارای فرمول خاصی نیست که بشود آن را به راحتی آموخت و به آسانی اجرا نمود.
استخاره با تسبیح
این نوع استخاره نیز شایع و معروف است، که به چند شیوه انجام مى شود:
علامه مجلسى مى نویسد: از «شیخ بهایى» نقل شده است: از بزرگان و اساتیدم شنیدم که این دستورالعمل از حضرت ولىّ عصر(علیه السلام) درباره استخاره با تسبیح رسیده است. فرمود: «تسبیح را به دست (راست) مى گیرى و سه بار صلوات مى فرستى و آنگاه قسمتى از تسبیح را (با دست چپ) مى گیرى و دوتا دوتا رد مى کنى; اگر در پایان یک دانه باقى ماند، به معناى «إفعل» (انجام بده) است و اگر دو دانه باقى ماند، مفهوم آن «لاتفعل» (انجام نده) است.
از امام صادق(علیه السلام) روایت شده است که فرمود:
(به هنگام استخاره با تسبیح) نخست یک مرتبه سوره «حمد» را مى خوانى و آنگاه سه بار سوره «توحید» (قل هو اللّه…) را و آنگاه پانزده مرتبه صلوات مى فرستى، سپس مى گویى:
اَللّهُمَّ إِنّى أسْئَلُکَ بِحَقِّ الْحُسَینِ وَجَدِّهِ وَأَبیه، وَ أُمِّهِ وَ أَخیهِ، وَ الاْئِمَّةِ مِنْ
خدایا از تو مى خواهم، به حقّ حسین و جدّش و پدر و مادر و برادر و امامان از
ذُرِّیَّتِهِ، أَنْ تُصَلِّىَ عَلى مُحَمَّد وَ آلِ مُحَمَّد، وَ أنْ تَجْعَلَ لِىَ الْخِیَرَةَ فی
نسلش این که بر محمّد و آل محمّد درود فرستى و خیرم را در این تسبیح
هذِهِ السَّبْحَةِ، وَ أَنْ تُرِیَنی ما هُوَ الاَْصْلَحُ لی فی الدِّینِ وَالدُّنْیا، اَللّهُمَّ إنْ
قرار دهى و آنچه را که صلاح دین و دنیایم است به من نشان دهى. خدایا اگر
کانَ الاْصْلَحُ فی دینى وَدُنْیایَ، وَ عاجِلِ اَمْری وَ آجِلِهِ، فِعْلَ ما اَنَا عازِمٌ
مصلحت دین و دنیا و امروز و فردایم در انجام کارى است که قصد آن را دارم،
عَلَیْهِ، فَأْمُرْنی، وَإلاّ فَانْهَنی، إنَّکَ عَلى کُلِّ شَىْء قَدیرٌ.
پس مرا بدان فرمان ده! وگرنه مرا از آن نهى کن; چرا که تو بر انجام هر کارى توانایى.
پس از آن، قسمتى از تسبیح را مى گیرى و آن را مى شمارى و با عدد اوّل مى گویى «سُبْحانَ اللهِ» و با عدد دوم مى گویى «أَلْحَمْدُلِلّهِ» و با عدد سوم مى گویى «لا إِلهَ اِلاَّ اللّهُ» و به همین ترتیب پیش مى روى; در پایان اگر دانه آخر شمارش، سُبحان الله بود، مخیّر میان فعل و ترک هستى و اگر أَلْحَمْدُللهِ بود، نشانه امر است و آن را انجام مى دهى و اگر لا إِلهَ اِلاَّ اللّهُ بود، نهى است و آن را ترک مى کنى.
استخاره با کاغذ
سیدبن طاووس و اکثر علمای متأخر – رحمة‌الله علیهم – این نوع را بهترین استخاره می‌دانند. در کتاب احتجاج آمده است که حمیری، عریضه‌ای به خدمت حضرت صاحب(علیه‌السّلام) نوشت و پرسید اگر کسی در انجام یا ترک کاری مردد شود و دو انگشتر برگیرد و پس بر یکی بنویسد « بکن » و بر دیگری « مکن » آنگاه هر دو را پنهان کند و چندین مرتبه، خیر خود را از خداوند طلب نماید، سپس یکی از آنها را بیرون آورد و به آن عمل کند، آیا حکم استخاره دارد؟
حضرت در جواب نوشتند: آنچه عالم اهل بیت(علیهم‌السّلام) در باب استخاره مقرر فرموده نمازکردن و رقعه‌ها(کاغذ) نوشتن است، یعنی چنان باید کرد. [21][21]
هارون‌بن خارجه می‌گوید: امام صادق(علیه‌السّلام) فرمود: هرگاه ارادۀ کاری نمودی، شش عدد کاغذ بردار، در سه تا از آن کاغذها بنویس: « بسم الله الرّحمن الرّحیم، خیرة من الله العزیز الحکیم لفلان‌بن فلانة(مثلاً لاحمدبن خدیجه) افعله.» و در سه تای دیگر بنویس: « بسم الله الرّحمن الرّحیم، خیره من الله العزیز لحکیم لفلان‌بن فلانه(مثلاً لاحمدبن خدیجه) لاتفعل.» آنگاه این شش کاغذ را زیر سجادۀ خود بگذار. سپس برخیز و دو رکعت نماز بخوان، پس از نماز به سجده برو و در سجده، صد بار بگو: « استخیرالله برحمته فی عافیة ». سپس سر از سجده بردار و راست بنشین و بگو: « اللّهم خرلی و اخترلی فی جمیع اموری فی یسرٍ منک و عافیةٍ ». یعنی: « خدایا برای من خیر گردان و انتخاب کن در همۀ امورم در مورد آسایش و عافیت از جانبت ». سپس با دست خود، آن شش کاغذ را از زیر سجاده بیرون بیاور و مخلوط کن. آنگاه یکی از آنها را بردار، و سپس یکی دیگر را بردار و سپس سومی را بردار. اگر در هر سه، پشت سر هم نوشته بود: « لاتفعل: انجام مده »، پس تو انجام نده و اگر در هر سه نوشته بود: « افعل: انجام بده »، پس تو انجام بده و اگر مخلوط بود، یعنی به این صورت که در اولی نوشته بود افعل(انجام بده) و در دومی نوشته بود لاتفعلْ(انجام نده)، در این صورت تا پنج عدد کاغذ را بیرون بیاور و در میان آن پنج عدد هرگاه در اکثر آنها(یعنی سه عدد از آنها یا بیشتر) هرچه نوشته بود، همان را انجام بده و ششمین کاغذ را ترک کن که نیازی به آن نداری. [22][22]
فقیه بزرگوار سیدبن طاووس – رحمة‌الله علیه – به استخاره با کاغذ، اهمیت می‌داد. علامۀ مجلسی – رحمة‌الله علیه – هم می‌فرماید: « سیدبن طاووس در مورد استخاره به روایت استخاره با رُقاع(کاغذها) اعتماد داشت و برای چنین استخاره‌ای آثار عجیب و غریبی ذکر نموده که خداوند به بنده‌اش عطا می‌کند. او می‌فرماید: هرگاه در استخاره با کاغذ، چند بار(سه بار) پشت سر هم، افعل(انجام بده) آمد، خیر محض است و اگر پشت سرهم، لاتفعل(انجام مده) آمد، شرّ محض است.