سهام عدالت چیست؟
سهام عدالت در آبان ماه سال 1385 توسط رییس جمهور وقت و در یک مراسم دولتی معرفی شده و هدف از آن کاهش فقر اعلام شد.
احمدی نژاد در آن زمان، سهام عدالت را برای “توزیع عادلانه ثروت دولت بین قشرهای مختلف جامعه” بسیار مفید و تحولی بزرگ می دانست. به بیانی ساده تر، سهام شرکت های دولتی با تصمیم دولت و به طور بلاعوض به مردم واگذار شده و افراد کم توان جامعه در درآمدهای دولت شریک شده تا به این طریق عدالت بین اقشار جامعه برقرار شود. یکی دیگر از اهداف سهام عدالت، گسترش سهم بخش تعاون در اقتصاد ایران بیان شده است.
یکی از مهمترین سازمان ها و نهادهای درگیر در اجرای این طرح، سازمان خصوصی سازی است که در پیش برد اهداف طرح سهام عدالت نقشی بسیار موثر داشته است.
این برنامه با به کارگیری راهکار های خاص خود به تعدیل اقتصادی کارا در اقتصاد خواهد پرداخت اهداف و اثرات کلی اجرای چنین طرحی عبارتند از:
– توزیع متعادل ثروت و درآمد در کشور
– افزایش ثروت و ایجاد درآمد دائمی برای خانوارهای نیازمند
– تسریع در روند خصوصی سازی از طریق واگذاری گسترده سهام شرکت های دولتی
– استفاده از روش های سالمتر و شفاف تر جهت واگذاری سهام شرکت ها
– متکی به خود نمودن خانوار های نیازمند و کاهش تعهدات مستقیم دولت و نهاد های حمایتی
– کاهش اندازه بخش دولتی و انتقال تصدی ها به عموم مردم
– گسترش سهم بخش تعاون در اقتصاد کشور
– تفکیک مناسب تر وظایف حاکمیتی و بنگاه داری،سازماندهی کاراتر بنگاه های دولتی و کارآمد کردن دولت در عرصه وظایف حاکمیت
در مرحله اول واگذاری سهام عدالت به برخی از افراد تحت پوشش کمیته امداد، سازمان بهزیستی و رزمندگان بیکار فاقد شغل تقسیم شد و برگه‌هایی به عنوان برگه سهام عدالت نیز به مشمولان طرح سهام عدالت داده شد. ارزش این برگه‌ها در ابتدا ۵۰۰ هزار تومان سهام بود که بعد به یک میلیون تومان افزایش یافت. قرار بود که برای گروه‌های کم درآمد، نیمی از قیمت هر سهم تخفیف داده شود و نیمی دیگر نیز به مدت ده سال از محل سود شرکت بازپرداخت گردد.
نحوه پرداخت سود سهام عدالت
سبد سهام عدالت ترکیبی از ۶۰ شرکت بورس و فرابورس است و برای هر نفر از مجموع پورتفوی سهام عدالت مبلغ یک میلیون تومان سهام اختصاص داده شده است؛ بنابراین سهام عدالت متعلق به شرکت خاصی نیست و مجموع سبد سهام در درصدی از ۶۰ شرکت دولتی تعریف شده است که سود و زیان شرکت‌های مذکور به‌صورت علی‌السویه بین سهامداران تقسیم میشود. طبق قانون، دولت باید سهام عدالت را از ابتدای سال ۹۵ آزاد می‌کرد اما امکان دارد این آزادسازی ماه‌ها بعد از پایان مهلت قانونی طول بکشد و عملاً پرداخت سهام عدالت به انتخابات یازدهم ریاست‌جمهوری نزدیک خواهد شد.
در مرداد ۱۳۹۵ سید جعفر سبحانی مشاور رئیس سازمان خصوصی‌سازی با تأکید بر اینکه سودی که در دولت گذشته بابت سهام عدالت به عده‌ای از شهروندان پرداخت شده غیرقانونی بوده، می‌گوید به هیچ عنوان سودی بابت سهام عدالت به شهروندان پرداخت نخواهد شد، بلکه تنها در پایان سال ۱۳۹۵ بابت مقدار آزادسازی این سهام تعیین تکلیف میشود.
در اوایل آذر ۱۳۹۵ سازمان خصوصی‌سازی ایران اعلام کرد که بعد از ده سال، تکلیف سهام عدالت در سال آینده روشن میشود و از پایان سال آینده سود سهام عدالت به دارندگان آن پرداخت خواهد شد. رئیس سازمان خصوصی‌سازی گفت که «از نظر ما طرح سهام عدالت به انتهای خود رسیده است و منتظریم با پایان یافتن مجامع، شرکت‌های سرمایه پذیر حساب‌هایشان را ببندند.» او در عین حال تأکید کرده که هنوز «ابهام‌های مختصری دربارهٔ شناسایی مشمولان، سبد سهام، سازو کارهای ساماندهی آن برای آزادسازی سهام عدالت وجود دارد.» برای حل این مشکل، دولت لایحه تهیه کرده است و قرار است آن را به مجلس بفرستد و پس از آن «تکلیف سهام عدالت روشن‌تر میشود.»
در اواسط دی ماه سال ۹۵ سازمان بورس و اوراق بهادار میزان سود دریافتی سهام عدالت از ۶۰ شرکت حاضر در سبد سهام را ۱۹۹ هزار و ۱۵ میلیارد ریال اعلام کرد. بعلاوه سود مصوب مجمع عمومی شرکتها در این مدت ۳۰۹ هزارو ۵۷۴ میلیارد ریال و همچنین مشارکت در افزایش سرمایه شرکت‌های سرمایه پذیر سهام عدالت ۵۱ هزار و ۷۷۰ میلیارد ریال و مانده طلب سود از شرکتها ۵۸ هزار و ۷۸۸ میلیارد ریال بوده است.
سازمان خصوصی‌سازی اعلام کرد واجدین سهام عدالت در پایان سال ۹۶ می‌توانند سود سال ۹۵ خود را دریافت کنند.
تفاوت واریز سود سهام عدالت با یارانه چیست؟
در حالی که یارانه افراد به حساب سرپرست خانوار واریز می شود، سود سهام عدالت به صورت انفرادی به حساب شخص سهامدار واریز خواهد شد؛ بنابراین برای هر نفر از اعضای خانوار باید یک شماره شبا که به نام شخص مشمول باشد در سامانه سهام عدالت ثبت شود.
در پی راه اندازی سامانه سهام عدالت از اسفندماه سال گذشته و به دنبال آن آغاز ثبت شماره شبای حساب بانکی مشمولین در این سامانه از اواخر فروردین ماه امسال، مشمولین برای دریافت سود سهام عدالت سالیانه خود باید اقدام به ورود شماره شبای حساب بانکی خود در این سامانه کنند.
بر این اساس نکات زیر می بایست مورد توجه دارندگان سهام عدالت در این زمینه قرار گیرد:
– برای اخذ شماره شبا بانکی ضرورتی به افتتاح حساب جدید در بانکها نیست و حسابهای بانکی قبلی و موجود نیز امکان -دریافت شماره شبا دارند.
– شبا بانکی متعلق به یک حساب بانکی مسدود مورد قبول واقع نخواهد شد. چنانچه مدت زیادی است که از وضعیت مسدودی یا فعال بودن حساب خود بی اطلاع هستید، لازم است قبل از کار با سامانه، وضعیت حساب را از بانک سوال کنید.
– شماره شبا متعلق به حساب مشترک اشخاص مورد تایید سامانه قرار نخواهد گرفت.
– شماره شبا حساب بانکی اشخاص حقوقی در سامانه سهام عدالت با تایید مواجه نخواهد شد.
– سود سهام عدالت به صورت انفرادی به حساب شخص سهامدار واریز می شود، بنابراین برای هر نفر از اعضای خانوار باید یک شماره شبا که به نام شخص مشمول باشد در سامانه سهام عدالت ثبت شود.
– برای کودکان و افراد تحت تکفل زیر سن قانونی باید شماره شبا به نام خود آنها در سامانه ثبت شود و سود سهام عدالت به حساب سرپرست خانوار یا قیم و وکیل واریز نمی شود.
– تنها پیامکی که از سوی سامانه سهام عدالت و سازمان خصوصی سازی برای افراد ارسال می شود این است که شماره شبا وارد شده با نام مشمول مطابقت ندارد یا شبا ثبت شده متعلق به یک حساب بانکی مسدود است، به همین دلیل به پیامک های دیگر که تحت عنوان سهام عدالت از شماره های ناشناس ارسال می شود، نباید توجه شود.
– دوره بررسی و تطبیق منجر به تایید یا عدم تایید شماره شبا در حدود 15 روز است. سازمان خصوصی سازی از طریق سیستم بانکی طی این مدت شبا بانکی مشمولان را بررسی می نماید و در صورت تایید، پیام تایید نهایی شبا از طریق سامانه قابل مشاهده است.
بر اساس این گزارش؛ مشمولین سهام عدالت که تا کنون موفق به ثبت شبای بانکی خود در این سامانه نشده‌اند لازم است یک شماره شبای بانکی معتبر به نام خود را از روشهای مختلف از بانک دریافت و در سامانه ثبت کنند و از تایید نهایی آن از طریق همین سامانه اطمینان پیدا کنند.
تکلیف افراد بدون سهام عدالت چیست؟
افرادی که در طرح سهام عدالت ثبت نام نکرده اند برایشان این سوال پیش آمده که آیا در حال حاضر می توانند در این طرح ثبت نام کنند یا خیر. اینگونه که سازمان خصوصی سازی اعلام کرده تا زمانی که ثبت نام شدگانِ قطعی، ساماندهی نشوند ثبت نام جدید انجام نمی شود و این ساماندهی احتمالا تا پایان سال 1396 به طول خواهد انجامید.
از سه شنبه 17 اسفند سال گذشته مشمولان سهام عدالت می توانستند از طریق سایت www.samanese.ir صورتحساب سهام عدالت خود را ببینند. از آن روز تعداد زیادی از اشخاصی که به دلایل مختلف در طرح سهام عدالت ثبت نام نکرده بودند برایشان این سوال پیش آمد که آیا می توانند برای گرفتن سهام عدالت ثبت نام کنند یا خیر؟
رییس سازمان خصوصی سازی در این باره می گوید تا زمانی که ساماندهی ثبت نام شدگان قطعی که تعدادشان 49 میلیون و 226 هزار و 193 نفر است انجام نشود، سازمان خصوصی سازی به فکر ثبت نام جدید نخواهد بود.
به گفته وی، در شرایط فعلی که باید سهام 49 میلیون و 226 هزار و 193 نفر ساماندهی شود، کار سخت و حتی شاقی است که فایل جدیدی برای ثبت نام سهام عدالت باز شود.
علی اشرف عبدالله پوری حسینی اظهار امیدواری کرده است که در اواسط یا اواخر سال 1396 ساماندهی سهام عدالت برای ثبت نام شدگان فعلی به سر انجام برسد و موضوع ETF ها تعیین تکلیف و اجرایی شود.
وی می گوید بعد از گذشت 6 الی 9 ماه از این موضوعات مسئولان امر از مشکلات سهام عدالت فارغ می شوند و تصمیمی درباره افرادی که ثبت نام نشده اند اتخاذ می کنند.
رییس سازمان خصوصی سازی اظهار می کند: دولت هم قبول دارد که یک عده جامانده از سهام عدالت وجود دارد. آن افراد حق شان بوده ثبت نام شوند اما ثبت نام نشده اند یا مدارکشان کامل نشده و علاوه بر آن ها یک عده هم به ناحق شناسایی نشده اند که تعداد دقیقشان را نمی دانم.
پوری حسینی در بخشی از صحبت هایش گفته که شورای عالی اجرای سیاست های اصل 44 هم به دولت تصریح کرده که می تواند از آن افراد با ساز و کاری ثبت نام به عمل آورد.
وی تاکید کرده که «در این مورد وقتی سرمان خلوت تر شد بررسی می کنیم که پیشنهادها در این زمینه چه می تواند باشد».
با این حساب افرادی که به هر دلیلی از طرح سهام عدالت جا مانده اند یا اینکه به ناحق شناسایی نشده اند فعلا نمی توانند در در طرح سهام عدالت ثبت نام کنند.
سوال و جواب های پر تکرار درباره سهام عدالت
– چه کسانی مشمول دریافت سهام عدالت می شوند؟
تمام افرادی که در دولت نهم برای دریافت سهام عدالت ثبت نام کرده، فرم مخصوص را پر کرده اند و همراه مدارک، به شرکت تعاونی شهرستان خود تحویل داده و تائید شده اند و به نوعی ثبت نام آنها قطعی شده است
– تعداد دریافت کنندگان صورتحساب سهام عدالت چند نفر است؟
۴۹ میلیون ۲۲۶ هزار و ۱۹۳ نفر مشمول دریافت سهام عدالت هستند که ثبت نام آنها قطعی شده است و از این تعداد، حدود دو میلیون نفر متوفی هستند.
– تکلیف مشمولان متوفی سهام عدالت چه می شود؟
وراث مشمولان متوفی هم سهام عدالت می گیرند که نیازمند طی مراحل لازم است که متعاقبا از سوی سازمان خصوصی سازی اعلام می شود.
– آیا خرید و فروش سهام عدالت امکان پذیر است؟
خرید و فروش سهام عدالت آزاد نیست و تا زمانی که دولت اعلام نکند، امکان معامله وجود ندارد. پس سهام عدالت فعلا نقد نیست. هنوز وقت معامله و خرید و فروش سهام عدالت فرا نرسیده است.
– آیا صورتحساب با برگه سهام عدالت متفاوت است؟
سه مرحله برای ساماندهی سهام عدالت در نظر گرفته شده که مرحله اول ارایه و صدور صورتحساب برای مشمولان است تا – سود آن مشخص شود. پیش بینی شده که صندوق هایی تشکیل شود و یونیت صندوق ها به مشمولان داده شود و مرحله بعد هم ارایه اوراق سهام به -مردم خواهد بود پس ارایه صورتحساب با ورقه سهام متفاوت است.
– صورتحساب مشمولان سهام عدالت چه زمانی در دسترس است؟
سامانه سهام عدالت قرار است هفته آینده رونمایی شود. بر این اساس هر روزی که این سامانه فعال شود، از دقایقی بعد از رونمایی در دسترس مردم خواهد بود؛ اما مراجعات ساماندهی شده است و مردم، باید در نوبت بندی خاصی به این سامانه مراجعه کنند.
– چگونه می توان به صورتحساب دسترسی پیدا کرد؟
کافیست به سامانه ساماندهی سهام عدالت به نشانی www.samanese.ir مراجعه کنند.
– اگر مردم در رابطه با سهام عدالت سوال داشته باشند، چه کار باید کنند؟
علاوه بر پرسش های پیش فرضی که در سامانمه ساماندهی سهام عدالت به نشانی مذکور تداکر دیده شده، مرکز تلفن با شماره ۸۳۳۳۸ با ۹۰ خط نیز آماده شده است که بیشتر بین ساعات ۹ تا ۱۷ پاسخگوی پرسش های مشمولان درخصوص مرحله نخست ساماندهی سهام عدالت است.
– هشدارهای امنیتی برای جلوگیری از کلاهبرداری سهام عدالت
اگر فردی برای چک کردن اطلاعات خود و دریافت صورتحساب می خواهد به سامانه اینترنتی مراجعه کند ولی سواد ندارد، حتما باید با یک فرد باسواد مورد وثوق خود مراجعه کند تا امکان کلاهبرداری به حداقل برسد.
– اگر برگه سهام عدالت گم شده باشد، چه باید کرد؟
مردم به هیچ عنوان نگران برگه های سهام عدالت که در گذشته در اختیارشان قرار گرفته است، نباشند. نیازی به ارایه این برگه ها نیست و همین که فردی در سامانه سهام عدالت ثبت نام شده باشد، اسم و مشخصاتش در سامانه و دیتابیس سازمان خصوصی سازی وجود دارد و نیازی به ارایه برگه نیست.
– برای دریافت صورتحساب به چه مدارکی نیاز است؟
کد ملی و اطلاعات شناسنامه ای تنها مواردی هستند که برای دریافت صورتحساب، افراد باید در اختیار داشته باشند. تلاش شده که دسترسی به صورتحساب با سهل ترین روش صورت گیرد.
– آیا امکان ثبت نام جدید برای دریافت سهام عدالت وجود دارد؟
در این مرحله امکان اضافه شدن هیچ فرد جدیدی به مشمولان دریافت سهام عدالت وجود ندارد؛ بلکه تنها افرادی که در گذشته ثبت نام کرده و مشمول قطعی دریافت سهام عدالت تشخیص داده شده اند، امکان دریافت صورتحساب و سود سهام عدالت را دارند. برای افراد جدید یا متولدان جدید، دولت در آینده تصمیم خواهد گرفت.
– سود سهام عدالت که سال آینده پرداخت می شود، چقدر خواهد بود؟
هنوز مشخص نیست که تیرماه سال ۹۶ وقتی شرکتهایی که سهامشان متعلق به مشمولان خواهد شد، چقدر سود تولید خواهند کرد؛ اما کم یا زیاد، این سود متعلق به مشمولان خواهد شد و بین آنها توزیع می شود. ولی اگر بخواهید شبیه سازی کنید اگر یک فرد یک میلیون تومان سهم را به قیمت های گذشته در اختیار داشته باشد که قرار باشد آزاد بشود، همان قیمت در بازار، حدود ۲ میلیون تومان می ارزد و سهامی که ارزش روزش دو میلیون تومان باشد، اگر P/E (نسبت قیمت به سود) آن ۱۰ تا ۱۲ باشد، تقریبا برای هر سال حدود ۱۵۰ تا ۲۰۰ هزار تومان می تواند سود دریافت کند.
– آیا اعطای صورتحساب سهام عدالت و سود آن یک طرح انتخاباتی است؟
قرار نیست تا قبل از انتخابات ریاست جمهوری سال ۹۶ سودی بین سهامداران عدالت تقسیم شود که تلقی یک طرح انتخاباتی از آن بشود؛ بلکه نزدیک ترین زمانی که سود سهام عدالت توزیع خواهد شد، مهرماه سال ۹۶ خواهد بود.
– آیا اتباع ایرانی مقیم خارج هم صورتحساب سهام عدالت می گیرند؟
بله این افراد هم در صورتی که موبایل، تبلت یا کامپیوتر آنها مجهز به فیلترشکن نباشد، می توانند به سامانه مراجعه کرده و برای دریافت صورتحساب خود اقدام نمایند.
– متولدان جدید سهام عدالت می گیرند؟
فعلا هیچ برنامه ای از سوی دولت برای ثبت نام جدید برای دریافت سهام عدالت تدارک دیده نشده است.