علت نجس بودن سگ بودن در اسلام

علت نجس بودن سگ بودن در اسلام یکی از مسائل فقهی اسلام هست، که در جامعه امروزی اطلاع از چگونگی آن برای بسیاری حائز اهمیت است. این افراد در این حکم ، شک و شبهه ای ندارند و تنها از فلسفه نجاست سگ سؤال می کنند . اینان می خواهند بدانند : آیا در اسلام فقط حکم نجاست سگ بیان شده یا علاوه بر این ،  به فلسفه این حکم نیز اشاره ای شده است؟
عده ای نیز دم از حقوق حیوانات می زنند و حکم نجاست را بر خلاف حقوق سگ می دانند ، از نگاه آنان سگ یک حیوان با وفا است و همین را دلیلی برای طهارتش می دانند . علاوه بر این از کوچک ترین دستاویزها برای اثبات سلیقه شان استفاده می کنند :
– مگر می شود سگ با این وفاداریش نجس باشد ؟
– در قرآن و روایات از نجاست سگ سخنی به میان نیامده است!؟
– قرآن با نام بردن از سگ اصحاب کهف ، از این حیوان تمجید کرده است !
حال آنکه معلوم نیست نام بردن از سگ اصحاب کهف در قرآن چه ربطی به نجاست یا طهارت سگ دارد ؟ وفاداری سگ و مفید بودنش ، چه ربطی به عدم نجاست او دارد ؟
همانطور که ملاحظه می کنید ، برخورد سلیقه ای با مسائل و ربط دادن همه چیز برای اثبات سلیقه شخصی ، بخصوص برای کسانی که صلاحیت اظهار نظر در مسائل شرعی را ندارند تا جایی پیش می رود که در اصل و اساس مسأله ای تشکیک می کنند .
 اگر مفید بودن و وفادار بودن سگ برای حکم به طهارتش کافی باشد ، پس خون که حیات انسان با کمبود آن در خطر می افتد ، نباید نجس باشد ؟ آیا کسی در فواید و نیاز انسان به خون و همچنین در نجس بودن آن شک دارد ؟ آیا به بهانه ی اینکه انسان اشرف مخلوقات هست ، می توان نجاست خون او را انکار کرد ؟

مفهوم نجس

واژه «نـجـس» از نـظر لغت شناسان به معناى کثیفى، ناپاکى، ضدطهارت، ضد نظافت و به معنای پلیدى آمده است 

بهترین تعریف لغوی از راغب اصفهانى است که نجس را به معنای پلیدی ظاهری و باطنی می داند، او مى نویسد: « النجاسة القذارة و ذلک ضربان: ضرب یدرک بالحاسة وضرب یدرک بالبصیرة … » نجاست، قذارت وکثیفى است که بردو نوع می باشد:

1- آنکه با حواس انسان قابل درک است.

2- آنکه با دیده بصیرت درک می شود.

یعنی گاهی نجس دانستن چیزی بخاطر پلیدی باطنی آنست و تاثیر منفی بر روح و روان انسان می گذارد. راغب اصفهانی در ادامه برای معنای دوم، مصداقی را ذکر کرده و می گوید: « والثانی : وصف الله تعالى به المشرکین فقال: (إِنَّمَا الْمُشْرِکُونَ نَجَسٌ) … : خداوند تعالی مشرکان را به آن توصیف کرده و فرموده : (مشرکان نجس هستند) »

نجس در اصطلاح فقهی

در فقه اسلامی «نجس» به شیئی گفته می شود که بخاطر شدّت پلیدی باید از آن دوری و اجتناب کرد، و نحوه اجتناب و دوری از آن را شرع بیان کرده است مثلا: آبی که با عین نجاست برخورد کرده، قابل نوشیدن نیست و نمی توان با آن، وضو و غسل گرفت؛ و با لباسی که نجس شده، نمی توان نماز خواند و … .

پس نجس در فقه یعنی: شیئی که دارای شدّت پلیدی است که باید به نحوی خاص، از آن دوری کرد؛ و نحوه اجتناب از آن را شرع مشخص می کند. یا به عبارتی دیگر نجاست چیزی است که به کار بردن آن در نماز و طواف و تغذیه، به دو جهت حرام می باشد: یکی شدّت پلیدی که در آن هست و دیگری دستور به دوری و اجتناب از آن.

لفظ «نجس» با ظهور خود و تبادر، بر این معنا دلالت دارد. شـیـخ طـوسى، طبرسى،آیة اللّه حکیم، راوندى،میرزا محمد مـشـهـدى( و فـخـر رازى در تفسیر «نجس» گفته اند: کلمه «نجس» نزد ما معناى روشنى دارد و آن نجاست فقهى است. 

عده ای نیز معتقدند پس از ظهور اسلام، کثرت استعمال لفظ نجس در این معنا به گونه ای بوده که سبب ثبوت حقیقت شرعیه شده است، یعنی هرگاه پس از اسلام این لفظ بدون قرینه بکار رود همین معنای فقهی از آن برداشت می شود نه معنای لغوی. (چنانکه واژه صلاة با اینکه قبل از اسلام به معنای دعا بود، پس از اسلام به معنای حرکات خاصی که نماز نام دارد، بکار می رود.) لازم به ذکر است، علاوه بر ابن زهره و راوندى که مدعى حقیقت شرعیّه در این باره هستند، شیخ انصارى نیز مى نویسد: در وجود معناى حقیقت شرعیه برای لفظ «نجس» جاى شک ندارد . حال که چنین است روشن می شودکه، اگر واژه نجس در متن روایات آمد به کدامیک از این دو معنا خواهد بود:

– پلیدی تنها (معنای لغوی) یا،

– پلیدی خاصّی که باید به نحوی خاص از آن دوری شود. (معنای فقهی)

علاوه بر این، تعابیر دیگری نیز هستند که شارع با آنها معنای نجاست فقهی را، قصد می کند. بعضی از این تعابیر عبارتند از:

«لاتشرب منه، لاتتوضاء منه، لاتصل فیه، یجتنب عنه، اذا اصابه یدک مع الرطوبه فطهّره، صب علیه الماء و… :

منوش از آن، وضو مگیر از آن، در آن نماز مگذار، از آن اجتناب کن، هرگاه دست مرطوبت آن را لمس کرد تطهیر کن، بر آن آب بریز و…»

نتیجه اینکه، هرگاه واژه «نجس» و «تعابیر مرادف آن» در متون اسلامی بکار رفت، معنای فقهی نجاست مدّ نظر است.

دلیل نجس بودن سگ در دین اسلام چیست؟

پاسخ :

بیان این نکته لازم است که یکی از مسلّمات اسلامی این است که احکام شرع، تابع مصالح و مفاسد واقعی است. اگر مصالح و مفاسد نبود، نه امری بود و نه نهی و نه حکم به نجاست و طهارت. 

پس هر جا دیدیم از طرف شارع مقدّس عملی واجب گردیده می‌فهمیم در آن عمل مصلحتی است که به دست آوردن آن مصلحت لازم است، اگر چه از آن آگاهی نداشته باشیم.

اگر شارع از عملی نهی نمود و چیزی را نجس اعلام کرد، می‌فهمیم به خاطر مفسده و ضرری است که از آن اجتناب لازم است. گرچه ممکن است ما به خاطر کمی اطلاعات علمی، به مفاسد و مصالح احکام پی نبریم، ولی بعدها بر اثر پیشرفت های علمی، بخشی از فلسفه احکام روشن شود، همان گونه که سال‌ها پس از حکم به نجاست سگ، بعضی از علل آن کشف گردیده است و آن این که: در روده سگ کِرم کوچکی به طول چهار میلی متر به نام «تینیا ایکینوسکوس» است.

وقتی از سگ مدفوع بیرون می‌آید، تخم‌های زیادی از این کِرم همراه مدفوع بیرون می‌آید و به اطراف مقعد سگ می‌چسبد. سگ به وسیله زبانش آن تخم‌ها را به قسمت‌های دیگر بدنش منتقل نموده و همه جا را آلوده می‌کند. اگر یکی از این تخم‌ها به معده انسان وارد شود، مرض‌های گوناگونی تولید می‌کند که احیاناً منجر به مرگ می‌شود. 

این یکی از حکمت‌هایی است که اسلام سگ را نجس العین دانسته تا بدین وسیله مضرّات آن را از انسان دفع کند، اما ممکن است، حکمت‌ها و علت‌های دیگری از نظر بهداشتی و زیست شناسی و پزشکی وجود داشته باشد که هنوز از آن آگاهی نداریم.

دلایل نجاست سگ از نظر فقهی:

موضوع نجاست سگ یک مسئله فقهی است. در قرآن کریم در باره طهارت و نجاست سگ سخنی به میان نیامده است.  البته، این ­ گونه نیست که همه احکام   فقهی در قرآن کریم آمده باشد. قرآن کریم در احکام فقهی معمولاً به کلیات بسنده کرده است و تبیین و تفسیر آن را به پیامبر اکرم (ص) و به دنبال آن، امامان معصوم (ع) سپرده است . برای نمونه هنگامی که به احکام فقهی نماز توجه می­‌کنیم می‌بینم که احکام زیادی دارد در حالی‌که در قرآن کریم تعداد انگشت شماری از آنها آمده است.

1. اجماع؛ فقهای عظام ، سگ را یکی از نجاسات می‌دانند. و این حکم بین آنها اجماعی است. 

2. روایات؛ اجماع در فقه شیعه برخاسته از روایات فراوانی است که در کتاب­‌های روایی آمده است. البته، درباره نجس بودن سگ روایاتی که از امامان (ع) به دست ما رسیده دو گونه است. روایاتی که در آنها واژه نجس به صراحت آمده است و روایاتی که در آنها کلمه نجس به صراحت بیان نشده، بلکه از باب ملازمه، نجاست سگ فهمیده می‌شود . در این گونه روایات به تناسب پرسش‌هایی که از امام (ع) درباره آب نیم خورده سگ شده و جواب‌هایی که ائمه (ع) داده اند نجاست سگ استفاده می‌شود؛ به چند مورد اشاره می‌شود :

الف . از امام صادق (ع) درباره سگ سؤال شد. آن حضرت فرمودند: “نجس است. آب نیم خورده سگ را دور بریزید و با آن وضو نگیرید، ظرف آب را ابتدا با خاک و سپس با آب بشویید”   

ب . ابن شریح از امام صادق (ع) در مورد نیم خورده سگ می‌پرسد که حضرت فرمودند: “نه، به خدا قسم، آن نجس است”. 

ج . ابی سهیل از امام صادق (ع) پرسید در مورد سگ، که حضرت سه بار فرمودند: “سگ نجس است”.