گیاهان سرمنشا زنجیره غذایی حیات بر روی کره زمین و به عنوان ثروت ملی هر کشور محسوب میشوند. پسته یکی از مهمترین اقلام صادراتی ایران است که بیش از 23% از ارزش کل صادرات ایران را بخود اختصاص داده است.پسته گیاهی دو پایه است بنابراین درختان نر و ماده مجزا از یکدیگر هستند و بدین صورت با کاشت بذر و پیوند نزدن آن نیمی از نهالها نر و نیم دیگر ماده خواهند شد و همچنین کاشت بذر بهعلت تفرقه صفات، تنوع ژنتیکی بین درختان بوجود آورده و بعضاً امکان دارد صفاتی نامطلوب در بین جمعبت بروز کند. بنابراین در تکثیر توسط بذر، گاهی مرغوبیت از بین میرود و نیز زمان لازم برای بالغ شدن گیاه در درختانی که توسط بذر تکثیر میشوند طولانیتر میشود. بنابراین برای داشتن درختان یک دست و یکنواخت از یک رقم پر محصول ومرغوب و نیز برای کوتاهکردن دوره نونهالی باید از تکثیر غیرجنسی استفاده کرد. پس پیوند زدن نهال امری ضروری به نظر میرسد. ۳ نوع روش پیوندزنی در ایران مرسوم است: (پیوند لوله ای، پیوند شکمی، پیوند اسکنه ای) پیوند اسکنه ای و پیوند شکمی از دیرباز در ایران کاربرد داشته که به تدریج کنار گذاشته شده است. هم اکنون استفاده از پیوند لوله ای به دلیل سادگی، سرعت عملیات و درصد بالای جوش خوردن بین پایه با پیوند رواج یافته و ۹۹ درصد درختان پسته با استفاده از این روش تکثیر میشوند. زمان مناسب برای پیوند نهال های پسته به طور عمده در اواخر اردیبهشت تا اوایل خرداد یعنی هنگامی است که درخت به راحتی پوست میدهد و دمای هوا در حد معتدل قرار دارد.
طرح باغ پسته: قبل از کاشت پسته ابتدا باید منطقه موردنظر را برای کاشت از لحاظ آب و هوا و شرایط خاک بررسی نمود. اگر منطقه و زمین مورد نظر برای پستهکاری مناسب بود اقدام به تسطیح آن کرد. برای احداث باغ پسته بهتر است ابتدا نقشه دقیقی با مقیاس مناسب از زمین تسطیح شده بر روی کاغذ رسم کرد و روی آن فواصل بین درختان و ردیفها (فواصل بین درختان 4-3 متر و بین ردیفها 8-7 متر میباشد). محل احداث ساختمان و یا تاسیس مورد نیاز احتمالی، مسیر جاده و خیابانهای باغ، شبکه آبیاری باغ ، وزش بادغالب و شیب زمین را مشخص نمود.
بهترین خاکها برای کاشت درخت پسته خاکهای لیمونی سبک یعنی شن و رس میباشد. در اراضی سبک مصرف کود برای برداشت رضایت بخش است ولی در اراضی رسی سنگین کاشت این گیاه نتیجه رضایت بخشی نمیدهد. مناسبت ترین خاک برای کشت و پرورش پسته از نظر عمق، خاکهایی عمق همراه با بافت یکنواخت میباشد.
آماده کردن بذر برای کاش:در اواخر اسفند و اوایل بهار بذرها را حدود 24 تا 48 ساعت (ترجیحاً 24 ساعت) در آب خیس خیسانده، پس از شستوشوی مجدد با استفاده از سموم قارچکش نظیر کاربوکسین تیرام، بنومیل به نسبت 5/52 تا 3 در هزار و هیپوکلرید سدیم (مایع سفیدکننده)5/0 به مدت 5 الی 10 دقیقه ضدعفونی میشود. پس آن باید بذرها را در کیسههای پارچهای که به طورمنظم بهمدت 4 تا 5 روز مرطوب نگه داشتهشوند قرارداد (دمای مناسب برای جوانهزنی بذرها30-20 درجه سانتیگراد میباشد)بعد از جوانه زدن بذرها بایستی آنها را با قارچکش PCNB یا بنومیل 4 در هزار ضدعفونی کرده و در محل مورد نظر کاشت. توانایی جوانه زنی در بین بذر گونههای مختلف پسته متفاوت است. جوانهزنی بستگی به سختی پوست استخوانی (آندوکارپ)دارد. خراشدهی با اسید سولفوریک به مدت 5/1 ساعت و سپس غوطهور کردن در آب به مدت 24 ساعت، سرعت و درصد جوانه زنی (مغز)بنه را افزایش میدهد. استفاده از بذرهای بدون پوست استخوانی برای جوانه زنی به دلیل سبز شدن یکنواخت میتواند مورد توجه واقع شود.
روش های کاش: در زمینهای با آب وخاک شیرین بذور جوانه زده مورد نظر برای کاشت را پس از گاورو شدن زمین (رسیدن به حد ظرفیت مزرعه ) در محل داغ آب زمین اصلی میکارند.چنانچه بافت خاک مزرعه سنگین باشد به منظور از سله بستن روی بذور داخل هر گودال را به وسیله ماسه میپوشانند. این عمل به رشد گیاه کمک فراوان میکند، چون نه تنها اکسیژن کافی در دسترس ریشههای نهال قرار میدهد بلکه موجودات هوازی مفید خاک را نیز به فعالیت وا میدارد. عمق کاشت بذر بستگی به اندازه بذر دارد (میزان تقریبی عمق کاشت حدود 2 تا 5 برابر بزرگ ترین قطر بذر است)در ایران بذر پسته را به دو صورت کشت می کنند. روش اول کشت بذر در گلدان پلاستیکی در گلخانه در اواخر شهریور یا در اوایل اسفند می باشد. معمولا نهال ها پس از یک سال رشد در گلخانه به زمین اصلی انتقال داده می شوند.در روش دوم بذر را بصورت مستقیم در زمین اصلی در اواسط تا اواخر فروردین کشت می کنند. برخی باغدارن معتقدند که کشت مستقیم بذر در زمین اصلی اگر چه از نظر زمانی نسبت به دانهال های گلدانی با تاخیر رشد همراه است اما بعد از ۲ تا ۳ سال سبب ایجاد گیاهان قویتری نسبت به نهال های گلدانی می گردد.
کاشت در خزانه: زمین خزانه پسته مانند خزانه دیگر درختان باید آماده گردد. فواصل کاشت بذرها بر روی خطوط بین 5 تا 10 سانتیمتر و بین خطوط 35 تا 40 سانتیمتر است. پس از کاشت بذر ، روی آن را با استفاده از ماسه بادی همراه باکود دامی پوشانده و آبیاری مینمایند. میزان بذر مصرفی پسته در هکتار خزانه 250 تا 300 کیلوگرم میباشد و حدود 250 هزار نهال در یک هکتار میتوان تولید نمود. نهالهای تولیدی در فصل خواب (پاییز و زمستان) آماده انتقال به زمین اصلی هستند (نهال یکساله). هرچه سن نهال در خزانه بالا رود به علت گسترش سیستم ریشه و پیچیده شدن ریشه نهالها و عدم دقت درهنگام کندن و جابه جایی نهال به زمین اصلی و قطع ریشهها، یکبار انجام میشود. معمولاً د رخزانه راه روهایی در فواصل 5/1 تا 2 متر تعبیه میشود که این عمل به رفت و آمد کارگران برای حذف علفهای هرز و انجام عملیات آبیاری و در صورت نیاز پیوند زدن نهالها کمک میکند. چنانچه کف خزانه بوسیله سیمان و یا موزائیک فرش شود از رشد عمودی ریشهها جلوگیری میکند. بنابراین جابهجایی نهالها آسانتر و تلفات آنها نیز کمتر خواهد بود.
کاشت درکیسههای پلاستیکی:برای این منظور از کیسههای پلاستیکی به ارتفاع 25 تا 30 سانتیمتر استفاده میشود. البته هر چه ارتفاع کیسهها بیشتر باشد(45 سانتی متر ویا بیشت) رشد نهال بهتر است. از آنجایی که محیط رشد در گیاهان گلدانی محدود است و این گیاهان مانند گیاهانی که در مزرعه و باغ کشت میشوند نمیتوانند ریشههای خود را گسترش داده و به طور طبیعی از منابع غذایی خاک استفاده کنند. لذا برای برآورده ساختن احتیاجات گیاه، خاک درون کیسهها را مخلوطی از یک تا دو قسمت ماسه و یک قسمت خاک زراعی مرغوب (لومی)و یک قسمت کود دامی یا خاک برگ پوسیده انتخاب میشود.
انتقال نهال به زمین اصلی:محلی که قرار است نهال در آن کشت شود، باید گودالی به عمق 60 و به قطر 40 سانتی متر حفر کرد وآن را با خاک سطح الارض همراه با کود دامی پر نمود. نهالهای بذری را باید به نحوی درگودال کاشت که طوقه (حدفاصل بین ریشه و ساقه)آن هم سطح زمین قرار گیرد. چنانچه طوقه گیاه درخاک فرو رود، ممکن است پوسیده شود و یا مورد حمله قارچهای عامل پوسیدگی طوقه(گموز)واقع شود. اگر هم بالاتر از خاک قرار گیرد، قسمتهای از ریشه که در معرض هوا قرار گرفتهاند از بین میرود. بعد از قرار دادن نهال درگودال، خاک اطراف نهال را فشار داده تا گیاه در آن مستقر شود. نهالهای بذری را باید بلافاصله پس از انتقال آبیاری کرد.
بسیاری از باغداران به آبیاری نهال پسته، پس از کاشت چندان اهمیت نمیدهند. آبیاری نهال پسته بلافاصله پس از کاشت شروع شده و با دوره های حداکثر 7 روزه در سال اول ادامه مییابد. در سال دوم دور آبیاری به مرور به 14 روز یک بار تبدیل شده و در صورتی که آب کافی در اختیار باشد تا زمان پیوند، نهال ها با همین دور آبیاری میشوند. میزان آب داده شده در هر دور آبیاری در سالهای اول و دوم به علت عدم توسعه کامل ریشه بیشتر از نیاز آبی گیاه بوده که عمده آن صرف آبشویی املاح و نفوذ عمقی میشود. از سال سوم به بعد با توسعه ریشه مقدار آب آبیاری به میزان 4000 مترمکعب در هکتار در سال به روش غرقابی سنتی، مقدار قابل قبولی میباشد. با وجود این که پسته استقامت زیادی به بی آبی دارد، لکن نباید از آب دادن آن مخصوصا در سنین ابتدایی غفلت شود.