مرگبارترین زلزله سال 2017
در روز یکشنبه 21 ام آبان زلزله ای در غرب ایران و شرق عراق رخ داد که بسیاری از شهرها و خانه ها را ویران کرد و مردم را عزادار کرد. این زلزله مرگبار توجه همه رسانه های جهان و کارشناسان جهان را به خود جلب کرده است. زلزله کرمانشاه به عنوان مرگبارترین زلزله سال 2017 شناخته شد.
در پی وقوع زلزله ای بسیار قوی که غرب ایران و شرق عراق را لرزاند، در ایران بیش از پانصد کشته و ۷۰۰۰ زخمی به جا گذاشته است، از بامداد روز دوشنبه عملیات امدادی بزرگی آغاز شد. درباره مرگبارترین زلزله سال 2017 می توان گفت:
1- پس از رخ دادن این زمین لرزه بزرگ کارشناسان می گویند این اتفاق زنگ خطر را برای منطقه زاگراس به صدا در آورده است. بیشتر زلزله‌ها در حوزه زاگرس و به ویژه در شمال غرب زاگرس در فرکانس‌های میان ۴ تا ۶ است، اما زلزله کرمانشاه قدرت معادل 7.3 ریشتر داشته است که مهیب به حساب می آید. به نوعی کارشناسان از تغییر رفتار گسل های زاگرس خبر می دهند.
دکتر ابراهیم مقیمی رییس دانشکده جغرافیا دانشگاه تهران در این باره می گوید: «گسل‌هایی با رفتار کم مقیاس و کم شدت مانند ۲ تا ۴ ریشتر به تدریج خود را در بزرگ مقیاس هم نشان می‌دهد که هشداری برای ما است که در زاگرس به ویژه در بخش شمال غرب یکسری تمهیدات دقیق‌تر در زمینه‌های ساخت و ساز و هم استفاده از زمین داشته باشیم.» او افزود: «زلزله کرمانشاه که در برخی استان‌ها احساس شد، هشداری جدی برای تهران خواهد بود و بر اساس شواهد موجود باید در انتظار زلزله‌هایی باشیم که کل ایران را بلرزاند.»
2- پس از هر حادثه طبیعی، دولت و نهادهای مسئول موظفند به سرعت شرایط را برای آسیب دیدگان بهبود دهند. امداد رسانی در تمام ابعاد در همان لحظات اولیه باید به سرعت تمام آغاز شود. مواد ضروری همچون آب و غذا، اقلامی برای سرپناه و حفاظت آز اسیب دیدگان در برابر سرما، دارو و … در کمترین زمان ممکن و در ابعادی بالاتر از نیاز بحران تهیه و به منطقه بحران ارسال گردد. اعزام نیروهای امدادی هم بخش دیگری از کنترل بحران است. آیا این اتفاق در زلزله غرب رخ داده است؟ در همان دقایقی اولیه وزارت کشور و مدیریت ستاد بحران وارد میدان شد، وزیر کشور و رییس جمهور دستورات اولیه را صادر کردند، جلسه ستاد بحران تشکیل شد. ارتش و دیگر نهادهای نظامی برای کمک اعلام آمادگی کردند.
اما حالا در عمل ضعف ها روشن می شود. آب و مواد غذایی به مقدار لازم و کافی در مناطق زلزله زده توزیع نشده است، گزارش ها نشان می دهد تعداد امداد رسانان جوابگوی حجم فاجعه نیست. شب گذشته در دمای هوای نزدیک به صفر درجه منطقه حدود 5 هزار خانوار را بدون چادر سر کردند. آسیب دیدگان از نبود آب به میزان کافی گلایه دارند. گزارشگران و ناظران حاضر در محل فاجعه، از ضعف مدیریتی سخن می گویند. از سوی دیگر برخی مدیران دولتی می گویند امکانات به اندازه کافی وجود دارد، اما در توزیع آنها ضعف وجود دارد. قاعدتا کشور اکنون در تامین نیازهای اولیه زلزله زدگان ناتوان نیست، امدادگر هم کم ندارد، مسئله چیست؟ تمام این مسائل از دو چیز نشات می گیرد، ضعف مدیریت بحران و دیگر اینکه پیش از وقوع حادثه هیچ کس آمادگی برای آن ندارد.
هفت نکته درباره زلزله کرمانشاه
3- از روز گذشته پس از انتشار تصاویر زلزله مشخص شد که یکی از آسیب پذیرترین خانه ها در زلزله ساختمان های، مسکن مهر بوده اند. ساختمان های تازه سازی که به کلی ویران شده اند و شباهت تاسف برانگیزی با تصاویر شهرهای ویران سوریه، حلب و حمص در جنگ دارند. این موضوع مورد توجه مقامات دولت هم قرار گرفته است.
روز گذشته اسحاق جهانگیری، معاون اول رئیس جمهور تأیید کرد که بسیاری از خانه‌های تخریب شده در زلزله کرمانشاه متعلق به ساختمان‌های مسکن مهر بوده است. او از وزیر راه و شهرسازی خواست تا با دقت این موضوع را بررسی کند که چرا خانه‌های نوساز تا این حد آسیب‌پذیر بوده‌اند.
مسکن مهر طرح پر سرو صدایی بود که دولت محمود احمدی نژاد اجرا کرد و دولت روحانی به شدت آن را زیر سوال برده است. حالا پس از زلزله مشخص شده که انتقادات پیشین دولت روحانی از این طرح درست بوده است. با این حال بهتر بود که معاون اول رییس جمهور پس از پایان عملیات امداد رسانی در این باره اظهار نظر می کرد. در کنار انتقادات از طرح مسکن مهر حامیان احمدی نژاد می گویند ساختمان های مسکن مهر شاید استحکام لازم را نداشته اند اما قطعا بهتر از ساختمان های پیشین ساکنان آن است.
آن ها همچنین می گویند که اگر ساخت طرح های مسکن برای روستاییان در دولت احمدی نژاد اجرا نمی شد ابعاد خسارات جانی و مالی زلزله کرمانشاه بسیار بالاتر می رفت. آن ها می گویند اقدامات احمدی نژاد باعث شد تلفات زلزله مانند بم به 40هزار نفر نرسد و در حدود 500 نفر باقی بماند. به هر صورت شاید این اتفاق را بتوان معیار و متری برای ارزیابی طرح های ساخت و ساز دولتی قرار داد و بررسی کرد که این طرح های چقدر می تواند برای کشور مفید باشد.
هفت نکته درباره زلزله کرمانشاه
4- نکته دیگری که در زلزله کرمانشاه بسیار بارز و مهم بود، امداد رسانی فعالانه ارتش در این حادثه تلخ است. نیروهای ارتش پس از حادثه همه جانبه وارد میدان شدند و توانستند عملکرد قابل قبولی را به نمایش بگذارند. ارتش با ایجاد مسیر هوایی در روز اول توانست 600 زخمی را از مناطق زلزله زده انتقال دهد. در تمام تصاویر منتشر شده حضور نیروهای ارتش بسیار پررنگ است. در مقابل انتقادهایی به عملکرد هلال احمر وارد شده است، گفته می شود هلال احمر نتوانسته است نیروی امدادی کافی را در این جریان سازماندهی کند.
5- پس از زلزله تصاویری منتشر شد که نشان می داد تنها بیمارستان سرپل ذهاب ویران شده است. سرپل ذهاب کانون تلفات زلزله بود و بیشترین خسارت و تلفات در آنجا گزارش شده است. ویران شدن بیمارستان این شهر نشان دهنده وضعیت نامناسب امکانات بهداشتی و اماکن بیمارستان هاست. این در حالی است که این اماکن باید امن ترین مکان ها در هر منطقه ای باشند. امروز وزیر بهداشت گفته است که وزارت بهداشت متنخلفان در ساخت ناایمن بیمارستان سرپل ذهاب را به مراکز قضایی معرفی می کند. وضعیت غیرقابل دفاع بیمارستان سرپل ذهاب این نگرانی را درباره دیگر مراکز درمانی کشور ایجاد کرده است که در بحران ها چقدر می توانند کارآمد باشند.
6- پس از زلزله برای بسیاری از مردم در نقاط مختلف کشور این پرسش پیش آمد که در راستای کاهش درد و آلام آسیب دیدگان چه کاری از آنها بر می آید؟ برخی به دنبال نقش آفرینی در تهیه اقلام ضروری بودند، بسیاری از چهره های فرهنگی، هنری و ورزشی در این میدان وارد شده و اقداماتی انجام دادند. نهادهای خیریه هم در این باره گام هایی برداشتند، اما قاعدتا این کمک های به سرعت و در زمان اصلی خود به دست آسیب دیدگان نمی رسد. شاید مفید ترین و مهمترین اقدام مردم حضور آنها برای اهدای خون به آسیب دیدگان بوده است. کمک های مالی نیز در آینده می تواند در بازسازی منطقه راهگشا باشد. به هر حال مردم به دنبال ایفای نقش غیر نمایشی بودند، اما در این بین برخی نهادها و سازمان ها اقدامات انجام دادند و گام هایی در راستای کمک برداشتند، اما متاسفانه به گونه ای انجام شده است که بیشتر رنگ و بوی نمایشی به خود گرفته است.
از روز گذشته فرماندهان نظامی برای بازدید از مناطق آسیب زده هجوم برده اند، اقدامی که بازخورد عملیاتی آن مشخص نیست. معلوم نیست که حضور این تعداد فرمانده نظامی برای بازدید چه تاثیری در بهبود وضعیت آسیب دیدگان خواهد داشت. این در حالی است که امروز خبر رسیده است که یک کاروان کمک های امدادی شامل حدود 2000چادر و پتو توسط راهزنان در مسیر کرمانشاه به سرپل ذهاب به سرقت رفته است. اگر این خبر صحت داشته باشد، نشان از عملکرد ضعیف نیورهای امنیتی در محل بحران دارد.
7- نکته دیگری که دربازه زلزله کرمانشاه بارز است، نحوه اطلاع رسانی آن است. گسترش شبکه های اجتماعی باعث شد که در همان دقایق اولیه ابعاد این زلزله حداقل برای مسئولان امر روشن شود. انتشار تصاویر و فیلم های غیر حرفه ای از حادثه در ساعات اولیه به افکار عمومی و مسئولان کمک کرد تا حساسیت بیشتری نسبت به آن داشته باشند. اتفاقی که بر خلاف زلزله های قدرتمند پیشین همچون بم بسیار دیرتر رخ داد. این موضوع احتمالا در کاهش میزان تلفات جانی حادثه اثرگذار بوده است.