پدرعلم زلزله شناسی ایران کیست؟
پدر علم زلزله‌شناسی ایران بهرام عکاشه می‌باشد. بهرام عکاشه پدر علم زمین شناسی ایران در سال ۱۳۴۸ در مؤسسه ژئوفیزیک دانشگاه تهران مشغول فعالیت شد و در سال ۱۳۶۴ به مرتبه استادی رسید. پدر علم زلزله‌شناسی ایران سالها رئیس بخش زلزله‌شناسی در مؤسسه ژئوفیزیک دانشگاه تهران بود و پس از سی سال فعالیت بازنشسته شد. پدر علم زلزله‌شناسی ایران همچنین مدت ۱۴ سال ریاست گروه ژئوفیزیک دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران شمال را بر عهده داشته‌است پدر علم زمین شناسی ایران هم اکنون نیز رئیس دانشکده علوم پایه این دانشگاه می‌باشد.
پدر علم زلزله‌شناسی ایران در روزهای گذشته که بازار زلزله بسیار داغ بود مصاحبه‌های فراوانی داشته است، پدر علم زلزله‌شناسی ایران می‌گوید پیش بینی زلزله غیرممکن است. پدر علم زلزله‌شناسی ایران نیز می‌گوید در صورت وقوع زلزله در تهران نجات غیر ممکن است.
پدر علم زلزله‌شناسی ایران معتقد است باید همیشه مردم به این موضوع توجه کنند و مسئولان نیز باید آماده این حوادث باشند.
پدر علم زلزله‌شناسی ایران در پاسخ به اینکه با توجه به اینکه کارشناسان معتقدند زلزله تهران سالها عقب افتاده است آیا می توان پیش بینی کرد که زلزله بعدی با قدرت ریشتری بیشتری رخ دهد، گفت: پیش بینی زلزله امکان پذیر نیست ، حتی در ژاپن و آمریکا که پیشرو در علم زلزله شناسی هستند نمی توانند پیش بینی کنند اما موضوع اصلی درباره زلزله تهران و کرج این است که جمعیت بالایی در دو استان یعنی ۱۵ میلیون نفر جمعیت، ایمن نبودن خانه ها و غیره موجب نگرانی شده است. در مجموع می توانم بگویم شهرهای کشور به خصوص تهران و کرج در برابر زلزله بی دفاع هستند.
رییس سابق بخش زلزله‌شناسی موسسه ژئوفیزیک دانشگاه تهران با تاکید بر اینکه هر کس باید تلاش کند جان خود را حفظ کند زیرا ستاد مدیریت بحران کشور و تهران مشکل دارد، اعلام کرد: نه تنها سطح مدیریتی ایراد دارد بلکه خیابان ها و ساختمان های شهرها نیز مشکل دارند که شاهد تجمیع جمعیت بالا در اکثر شهرها هستیم.
عکاشه با اشاره به اینکه شهر تهران و در کلان استان تهران دارای گسل های متعددی است که بیشتر شرقی و غربی است، تاکید کرد: گسل هایی با طول زیاد و کم در منطقه تهران آبستن خطرهای زیادی هستند که به دلیل جمعیت بالا در صورت فعالیتشان حوادث تلخی را رقم خواهد کرد. مساله اصلی این است که شهر تهران در حالت عادی قفل است چگونه انتظار میرود در زمان وقوع زلزله شرایط نگران کننده ای نداشته باشد؟ حقیقت اینست که باید بپذیریم در صورت وقوق زلزله نجات در تهران غیر ممکن است . تابستان یا زمستان باشد فرقی نمیکند وآنهایی که زنده میمانند با کمبود های شدیدی مواجه میشوند .
پدر علم زلزله‌شناسی ایران در پاسخ به اینکه گفته می شود گسل اشتهارد فعال شده و در صورت قعالیت گسل ماهدشت زلزله بالای ۷ ریشتر رخ خواهد داد، گفت: این گفته ها شایعه است. یادمان باشد که همیشه گسل های شهر تهران و در مجموع تمام گسل های کشور فعال هستند اما گاهی حرکت این گسل ها سریعتر می شود. کسی نمی تواند از وضعیت وقوع زلزله خبر دقیقی بدهد. هنوز علم قادر به پیش بینی نیست از این رو آمادگی مان را باید بالا ببریم. حرکت گسل ها در شمال و جنوب شهر تهران خطرناک خواهد بود.هیچ حادثه طبیعی بد نیست عدم آمادگی ما موجب شده تا حادثه شود.
رییس سابق بخش زلزله‌شناسی موسسه ژئوفیزیک دانشگاه تهران با بیان اینکه به جز بخشی از اصفهان تمام کشور امکان رخداد زلزله را دارد، اظهار کرد: باید آمادگی ما نسبت به زلزله بالا برود وگرنه نمی توانیم به زلزله بگوییم نیاید.
پدر علم زلزله شناسی ایران می‌گوید: دانش بشر درباره زلزله کودکانه است!
تب زلزله خیال ندارد فروکش کند هرچند که کارشناسان و زلزله شناسان می‌گویند باید همیشه آماده بود و این تب هیچگاه نباید فروکش کند. زلزله خیز بودن بودن تهران و اکثر شهرهای کشور واقعیتی است که ما هنوز آن را باور نکردیم و به همین خاطر آماده نیستیم و برای آن نیز تلاشی نمی‌کنیم. به همین خاطر است که نه تنها هنوز به ادارک ژاپنی‌ها در مقابله با پدیده‌ای طبیعی مانند زلزله دست نیافته‌ایم بلکه با آن فاصله بسیاری داریم.
بین سال‌های ۱۹۴۵ تا ۱۹۹۵ میلادی بود که ۱۴ زلزله با بزرگای ۶.۵ ریشتر به بالا در ژاپن رخ داد اما هیچ کدام ازآنها آنقدر تاثیرگذار نبود تا اینکه زلزله کوبه زنگ هشدار را به صدا درآورد. این زلزله با کشته دادن بیش از ۶ هزار و ۴۰۰ نفر باعث شد تا ژاپنی‌ها به فکر اقداماتی برای مقاومت در برابر زلزله بیفتند و قوانینی را در همین جهت وضع کنند.
لذا از این زمان به بعد بود که تمامی ساختمان‌ها از بتون مسلح یا بتون آرمه ساخته شدند. براساس قوانین ژاپن این ساختمان‌ها باید پس از وقوع زلزله قابل سکونت باشند و در زلزله‌های شدید نیز دچار ریزش نشده و ضعف ساختاری آنها موجب کشته شدن ساکنان نشود.
قدر مسلم برای رسیدن به این طرز تفکر و دست یابی به این قوانین در ایران راه طولانی در پیش است همانطور که دکتر بهرام عکاشه استاد دانشگاه و پدر علم زلزله شناسی ایران در گفت‌وگویی با جام جم آنلاین مهمترین مشکل ما را عدم آمادگی در برابر زلزله می‌داند و معتقد است تا زمانی که این آمادگی فراهم نیست باید همچنان نسبت به وقوع زلزله نگران بود. این گفت‌وگو را می‌خوانید:
این زلزله‌های اخیر ناشی از چه عواملی است و چه پیامی برای مردم ایران دارد؟
موضوع بسیار بغرنج است. برخی این زلزله‌ها را به پدیده و عوامل فضایی یا یونوسفر نسبت می‌دهند؛ پدیده‌ای که هنوز اثبات نشده است. برخی دانشمندان به آن اعتقاد دارند و برخی نیز کاملا مخالف هستند. در واقع برنامه یونوسفر، یک پروژه پژوهشی است که برای بررسی و پژوهش درباره لایه‌های یونوسفر با استفاده از امواج رادیویی تأسیس شده‌است. مخالفان تاثیر این پدیده بر وقوع زلزله می‌گویند زلزله انرژی درون زمین است که جمع شده و زمانی که زیاد می‌شود آزاد می‌گردد بنابراین نمی‌توان گفت که با آسمان و فعل و انفعالات فضایی در ارتباط است. در مقابل عده‌ای نیز بر این عقیده‌اند که یونوسفر به مانند ماشه‌ای است که سبب آزاد شدن انرژی داخل زمین می‌شود. البته همه اینها یک حدس است. دانش بشر هنوز به این ادراک نرسیده که آیا فرکانس‌های الکترومغناطیسی می‌توانند عامل حرکت زمین باشند. هرچند که بطور کامل نیز نمی‌توان این فرضیه را رد کرد زیرا هرچیزی امکان‌پذیر است.
پس از زلزله اخیر نظرات بسیاری مطرح شده مبنی براینکه این زلزله یک زلزله اصلی بوده و برخی نیز برای عقیده بودند که پیش زلزله محسوب می شده است نظر شما در این خصوص چیست ؟
در این مورد هیچ نظری نمی‌توان داد و تا به الان علم هم نتوانسته به این سوال پاسخ دهد. هیچ کشوری حتی ژاپن و روسیه و آمریکا هم نمی توانند بگویند این زلزله پدیده اصلی بوده یا پدیده دیگری در پشت سر آن رخ خواهد داد. در ۹۰درصد زلزله‌های ۵ ریشتری مشاهده شده است که هیچ زلزله‌ای پشت سرآن رخ نداده و در مواردی نیز داشتیم که بدنبال یک زلزله ۵ریشتری زلزله ۷ریشتری رخ داده است. لذا هیچ قانون و قاعده‌ای در این مورد وجود ندارد. دانش بشری در مورد زلزله همانند یک کودک ۷الی ۸ساله است. بسیار زمان نیاز دارد تا پخته شود. تمام نظرات در این خصوص برپایه شک و تردید قرار دارد بطوری که ژاپنی‌ها عقیده دارند که عوامل فضایی تاثیرگذار هستند و بسیاری از دانشمندان دیگر با این نظر مخالفند. حال چنانچه کسی بتواند این نظریه را اثبات کند حتما جایزه نوبل خواهد گرفت.
فکر می‌کنید دانش بشری بالاخره بتواند روزی زمان زلزله را پیش بینی کند؟
هنوز که به آن دانش نرسیده و بعدها هم معلوم نیست.
کدام گسل‌های تهران از همه خطرناک‌تر است؟
همه گسل‌های تهران خطرناک هستند بخصوص گسل شمال تهران که از لواسانات شروع می‌شود و تا کرج نیز ادامه دارد. این گسل پتانسیل یک زلزله۷.۲ریشتری را دارد که رخ دادن آن مساوی است با نابودی تمام خانه های تهران. البته برای ژاپنی‌ها مساوی نابودی خانه‌ها نیست. آنها خود را برای زلزله‌های قوی تر نیز آماده کرده‌اند.
این زلزله‌های اخیر که در کشور رخ داده است نگرانی‌هایی را برای وقوع یک زلزله خطرناک‌تر بدنبال داشته است؟
احتمال وقوع یک زلزله شدیدتر ممکن است ولی نمی‌توانیم بگوییم حتما رخ خواهد داد. مثلا در ایران و حتی در آسیا مدتی است که باران بسیار کم می‌بارد. بسیاری همین مسئله را به رخدادهایی چون زلزله نسبت می‌دهند. میتوان این مسائل را بایکدیگر مرتبط دانست ولی هنوز نمی‌توانیم بطور اصولی وسیستماتیک در باره آن اظهار نظر کنیم.
آیا آزاد شدن انرژی یک گسل می تواند موجب آزاد شدن انرژی گسل های دیگر شود؟
طبیعی است که انرژی یک گسل در انرژی گسل دیگر القا شود حتی ممکن است سبب ریزش سنگ های آسمانی نیز شود. البته اینها فقط ممکن هاست مهم این است که همیشه آماده باشیم.
تهران چه تعدادگسل دارد؟
در منطقه تهران هزاران گسل وجود دارد که در میان آنها چند صدتا توانمند هستند و می توانند فاجعه بیافریند. مثل گسل شمال تهران، گسل ری. گسلی که برای ماهدشت رخ داد گسل اشتهارد بود که از صفاشهر وملارد وشهریار می گذشت.گسل شمال وجنوب ری بالای ۶ ریشتر و گسل شمال تهران بالای ۷ریشتری قدرت دارند و می توانند فاجعه آفرین باشند.
گفته می شود این زلزله های ضعیف قابلیت مهار انرژی زمین برای جلوگیری از وقوع زلزله شدیدتر را دارند؟
نخیر چرا اینگونه نمی‌گویید که این زلزله‌های کوچک می‌گویند مراقب باشید زلزله بزرگتر در راه است.
شما هنگام زلزله اخیر چکار کردید آیا از منزل خارج شدید؟
من اصلا متوجه زلزله نشدم.
نتیجه می‌گیریم که خانه شما بسیار مقاوم است؟
من هم اینگونه فکر می‌کنم.
درواقع شما به هنگام خریداری خانه‌تان به مقاومت آن در برابر زلزله توجه داشتید؟
بله همینطور است.
پیام شما برای مردم تهران به عنوان پدر علم زلزله‌شناسی ایران چیست؟
مردم باید آگاه باشند تهران شهری زلزله خیز است لذا اصلا جای مناسبی برای زندگی نیست. باید همیشه آماده باشیم در حالیکه نیستیم. فقط همواره خودمان را بدست خدا می سپاریم.